MITOLOGIA
Mit – wierzenia ludzi, opowiadania o bogach, najpierw przekazywanie ustnie, a potem zostały spisane. Wytwór zbiorowości, powstał przed rozwojem nauki, przekazywany ustnie, mówił językiem obrazów, symboli, alegorii.
Mity :
- odpowiadały na pytania egzystencjalne (najważniejsze np. sens świata)
- wyjaśniały jak powstał świat, jak powstał człowiek
- objaśniały sens zjawisk przyrody
- zapewniały poczucie bezpieczeństwa
Funkcja mitu :
- poznawcza (objaśniały świat)
- religijna (sakralna) – źródło wiary, wzorzec obrzędów
- ”instrukcja” w jaki sposób czcić bogów
- światopoglądowa (sposób postrzegania świata, twórców mitów)
- łączy ludzi
Typy mitów :
- kosmogoniczny – o powstaniu świata
- teogoniczny – o powstaniu bogów
- antropogeniczny – o powstaniu człowieka
- genealogiczne – o historiach rodów
- heroiczne (bohaterskie) – o bohaterach
- kalendarzowe – wyjaśniają zjawiska pór roku
Mit jest opowieścią :
dał początek gatunkom literackim, zawierał początki literackie, nie jest gatunkiem literackim .
Motywy mitu :
Kara, charakter dydaktyczny, ukazywały pewne właściwe postawy, łamanie zakazów, motywy baśniowe, zawierają archetypy(zapisany w zbiorowej nieświadomości, wzorzec zachowania, model postaci ludzkiej) i toposy( motywy), czas mitu zatacza koło.
Bogowie greccy :
- podobni do ludzi (wygląd i zachowanie)
- podlegali wyrokom przeznaczenia (wojny)
- posiadali nadludzkie moce
- zmiana postaci
- umiejętność przenoszenia się w czasie p przestrzeni
- nie znosili porównań do ludzi
- mieli określone sytuacje
Postawa prometejska - postawa bezinteresownego poświęcenia się dla ludzi lub szlachetnej idei, której konsekwencją jest cierpienie.
Syzyf został ukarany za to, że chciał żyć. Mit Syzyfa jest metaforą ludzkiego losu, gdyż nie chciał umierać, cieszył się życiem i chciał z niego korzystać.
Motywy powtarzające się w mitach bohaterskich :
- motyw zabicia potworów (Tezeusz – zabicie Minotaura)
- wyciągnięcie miecza (sandałów) s pod głazu
- scenariusz inicjacji męskiej
- zejście do podziemi (labiryntu)
- próby w których bohater musi wykazać się siłą
Tragizm ludzkiego losu (Edypa) polegał na tym iż nie mógł on uniknąć przeznaczenia. Ironia losu (tragiczna) polegała na tym, że im bardziej bohater stara Się uciec od przeznaczenia, tym bardziej zbliża się do katastrofy. Popełnia tragiczne zbłądzenie( zabicie ojca, ślub z matką), gdyż jest nieświadomy kim jest ofiara, zatem tragizm w rozumieniu starożytnych greków polegał na niemożności ucieczki przed przeznaczeniem; człowiek był marionetką niemającą wpływu na własny los.
Teatr w starożytnej Grecji
Dionizos – bóg wina, wegetacji, mistycznego szału, wyróżniał się ze względu oszołomienia winem, syn Zeusa i Semele, jest nieśmiertelny, należał do bóstw olimpijskich.
Dionizje Wielkie ( Miejskie)
Dytyramb – pieśń(hymn) pochwalna śpiewana ku czci Dionizosa. Śpiewana była przez chór kozłów.
Tragedia ß tragos(kozioł cap) + ode (pieśń) à pieśń kozłów
Tepis + jeden aktor à Ajschylos + drugi aktor à Sofokles + trzeci aktor = chór – tragedia
Cechy teatru starożytnej Grecji :
- onkos – perełki w teatrze Greckim
- tuniki – jaskrawe kolory
- koturny, siła głosu, maski
- argon – konkursy, zawody dramatyczne
Cechy tragedii Greckiej :
- nawiązywała do nitu
- musiała w widzu wywołać litość + trwoga àkatharsis (oczyszczenie)
- trójjedność (czas, miejsce, akcja) = jedność czasu (24h), jedność miejsca, jedność akcji (jednowątkowość)
- obowiązywała zasada decorum – zasada jedności, stosowności stylu – styl musiał być wysoki (uroczysty, podniosły)
- nie ukazywano scen drastycznych
- bohater był statyczny (nie zmieniał się)
- bohatera cechowało hybris (pyszałkowatość)
- brak podziału na akty i sceny; jest podział na stasimony (pieśni chóru) i epejsodiony (sceny z aktorami)
- ironia tragiczna lub konflikt tragiczny jako zasada kreacji losu bohaterów (tragedia opiera się na ironii tragicznej lub konflikcie tragicznym)
- bohater musiał być podobny do widza (ani dobry, ani zły)
- bohater był wysoko urodzony
- mogło wystąpić tylko trzech aktorów równocześnie
- na aktorach ciążyło fatum
Edypa cechuje hybris czyli pyszałkowatość, która uniemożliwia mu właściwe rozpoznanie sytuacji egzystencjalnej w której się znajduje. Bohater popełnia tragiczne zbłądzenie wynikające z nieświadomości własnej winy.
Zawiązanie akcji (akcja się rozwija) à punkt kulminacyjny à perypetia à katastrofa
Każde działanie Edypa przybliża go do katastrofy, która polega na rozpoznaniu właściwej sytuacji w której się znajduję.
Anagoris = rozpoznanie
Bohater (Edyp) miał budzić w odbiorcy litość i trwogę.
Eposy Homeryckie
Epos – epopeja Homer – ślepiec, niewidomy
Polaryści – autorami obu poematów byli wędrowni poeci czyli aojdowie.
Separatyści – przypisują Homerowi wyłącznie ” Iliady ”.
Unitaryści – zwolennicy, że Homer jest twórcą (”Iliada i Odyseja”).
Cechy eposu homeryckiego :
- epos rozpoczyna się inwokacją (rozbudowaną apostrofą do muzy z prośbą o natchnienie. Znajduje się w niej zapowiedź tematu)
- bohaterem jest cały naród lub zbiorowość reprezentatywna dla nadrou
- zbiorowość ta jest ukazana w przełomowym momencie dziejowym (np. ”Iliada – 50 ostatnich dni wojny ”)
- akcja eposu jest dwupłaszczyznowa (bogowie i ludzie)
- istnieje mitologiczna motywacja zdarzeń
- istnieje wiele scen batalistycznych (wojny, bitwy, pojedynki) gdyż akcja nastawiona jest na przygodę wojenną
- w eposie ukazane jest bogate tło obyczajowe
- istnieje wszechwiedzący i obiektywny narrator który ujawnia się w inwokacji lub w całym poemacie
- obowiązuje zasada decorum (styl podniosły, wysoki, uroczysty)
- bohaterami eposu homeryckiego byli bogowie, herosi i dzielni wojownicy
- epos ocechowała wyszukana staranna forma artystyczna (liczne środki stylistyczne np. stałe epitety, porównania homeryckie ”Iliada” składa się z 24 pieśni)
- eposy Homera były napisane heksametrem (miara wiersza)
Antyczna koncepcja poety i poezji
Tyrteusz à postawa tyrtejska à postawa patriotyczna, zachęcająca do wali w obronie ojczyzny
Anakreont à anakreontyk à krótki utwór o tematyce biesiadnej, lekkim, pogodnym nastroju
Safona à najwybitniejsza poetka grecka, autorka wierszy miłości, liryków weselnych, prowadziła szkołę dla dziewcząt na wyspie Lesbos à strofa saficka
Czy poezja może być pomnikiem ?
Mecenas à wspierał finansowo Horacego à mecenas à prawnik à mecenas à opiekun sztuki, artystów
Podmiot liryczny :
- jest poetą
- uważa siebie za najwybitniejszego poetę rzymskiego
- symbol ptaka charakteryzował niezależność oraz wolność
- największą wartością dla niego jest poezja, która zapewnia mu sławę
Filozofia
Filozofia ß phileo (kocham, miłuję) + Sophia (mądrość)
Najstarsi filozofowie :
Tales z Miletu à woda
Anaksymenes à powietrze
Heraklit à ogień (pantharei - wszystko płonie, nie można dwa razy wejść do tej samej rzeki)
Sokrates à mędrzec, słynął z brzydoty (wiem, że nic nie wiem)
Platon à wielki uczeń Sokratesa, idealista, dwoista natura świata (świat cieni – jest tylko odbiciem doskonałości, świat idei – doskonały świat), JASKINIA PLATOŃSKA – alegoria którą wymyślił Platon, aby przybliżyć swoją koncepcję świata, dusza ludzka istniała w świecie idei przed wcieleniem
Miłość to tęsknota za dobrem, pięknem i prawdą.
Arystoteles à podział gatunków literackich (epika, liryka, dramat) ” prawda jest cechą sądów o rzeczach nie zaś samych rzeczy ”
Stoicyzm – Zenon z Kation :
- życie w zgodzie z naturą
- cnota – wyzbycie się namiętności, emocji, dystans
- ideałem dla stoików był mędrzec
Epikureizm – Epikur z Samos :
- dążenie do szczęścia
- osiągnięcie przyjemności
- lęki przed : niemożnością, śmiercią, cierpieniem, osiągnięciem szczęścia
- szczęście może osiągnąć tylko mędrzec
Stepcytyzm :
- zwątpienie w możliwości pełnego poznania
O sztuce starożytnej Grecji
Etap archaiczny od IX do XI w. p. n. e.
Etap klasyczny od V o VI w. p. n. e.
Etap hellenistyczny od III do I w. p. n. e.
Różnice między stylem doryckim a stylem jońskim :
- kolumny w stylu doryckim nie posiadały bazy, zwężały się do góry,
- głowica kolumny prosty kształt, pozbawiona zdobień
Postać kobiety w rzeźbie Grackiej to Kora.
Postać mężczyzny w rzeźbie Greckiej to Kuros.
Kariatyda – postać kobieca podtrzymująca strop.
apa8