Anglikanizm
Anglikanizm – jedna z gałęzi chrześcijaństwa, która powstała w Anglii w XVI wieku. Anglikanizm w części wywodzi się z tradycjiprotestanckiej, jednak w dużym stopniu zachował teologiczną więź z katolicyzmem.
Pierwszą głową Kościoła anglikańskiego był Henryk VIII – zlikwidował on zakony, przejął dobra kościelne, pozostawił hierarchię kościelną, zniósł celibat, zachował kult świętych, liturgia sprawowana była w języku angielskim.
Historia
Twórcą Kościoła anglikańskiego był król Henryk VIII – początkowo przeciwnik reformacji (za swoje pisma w obronie papiestwa otrzymał z rąkpapieża tytuł "obrońcy wiary"). Brak męskiego potomka w małżeństwie z Katarzyną Aragońską skłonił monarchę do wystąpienia u papieża o unieważnienie małżeństwa. Prośba spotkała się z odmową Biskupa Rzymu, reperkusją czego było zerwanie przez Henryka VIII kontaktów dyplomatycznych i kościelnych ze Stolicą Apostolską. W 1534 r. za zgodą parlamentu i prymasa Anglii Thomasa Cranmera ogłoszono niezależność Kościoła Anglii od Rzymu. Akt supremacyjny ogłosił króla Anglii "jedyną i najważniejszą głową na Ziemi Kościoła anglikańskiego (łac. Ecclesia Anglicana)". Papież Klemens VII ekskomunikował króla, ale większa część społeczeństwa angielskiego, w tym episkopat i kler, poparła reformy i uznała króla za zwierzchnika Kościoła. Nieliczni przeciwnicy, w tym kanclerz Anglii i wybitny filozof Tomasz Morus (późniejkanonizowany) zostali ścięci.
Początkowo akt supremacyjny nie miał implikacji teologicznych, ale reformy Henryka VIII utorowały drogę do Anglii pismom luterańskim ikalwińskim. Pod kierunkiem prymasa Cranmera przy wydatnym udziale króla z różnych tradycji opracowano oryginalną teologię, zawartą w Modlitewniku Powszechnym (Book of Common Prayer). Nie odrzucono katolickiej Tradycji, ani dogmatu o zbawieniu wyłącznie w Kościele. Przyjęto doktrynę Lutra o usprawiedliwieniu przez wiarę oraz elementy teologii Jana Kalwina (nacisk na Bożą suwerenność, pojęcie wyboru – bez przyjmowania kalwinistycznej doktryny o predestynacji podwójnej jako obowiązującej). Opublikowano nowy przekład Biblii w języku angielskim. Jednocześnie rozwiązano klasztory, skonfiskowano majątki kościelne i zniesiono obowiązkowy celibat księży.
Po śmierci Edwarda VI (jedynego syna z prawego łoża Henryka VIII) na tron wstąpiła córka Henryka VIII i Katarzyny Aragońskiej, Maria. Jej panowanie było krwawą, nieudaną próbą restauracji rzymskiego katolicyzmu w Anglii. Następczyni Marii Tudor, Elżbieta I przywróciła niezależność Kościoła Anglii, ogłaszając 39 artykułów wiary. Stanowią one do dziś kanon dogmatyczny anglikanizmu. Katolicy nie uznawali praw Elżbiety I do korony, co spowodowało długi okres ich prześladowania.
Doktryna
§ Źródłem objawienia i najwyższym autorytetem jest Biblia, interpretowana w oparciu o Tradycję, w świetle danego człowiekowi przez Stwórcę rozumu. Uznano dogmaty czterech pierwszych soborów ekumenicznych. Tradycyjne konfesyjne stanowisko wyraża 39 artykułów.
§ Uznano, że Jezus Chrystus jest obecny w Eucharystii w sposób symboliczny.
§ Uznano zasadę usprawiedliwienia przez wiarę oraz wyboru człowieka przez Boga, kładąc nacisk na: pracę człowieka nad sobą, wolną wolę i łaskę Bożą.
§ Odrzucono zwierzchnictwo jurysdykcyjne papieża (obecnie około 100 wspólnot uznaje zwierzchnictwo papieża, jako głowy Kościoła).
§ Zachowano hierarchiczny (episkopalny) ustrój Kościoła z nienaruszoną sukcesją apostolską. Wyznaczanie biskupów jest przywilejemkróla (faktycznie sprawowanym przez premiera).
§ Udzielanie sakramentów, kaznodziejstwo i odprawianie nabożeństw zastrzeżono dla duchownych wyświęcanych przez biskupów.
§ Odrzucono celibat.
§ Zlikwidowano klasztory. W czasach współczesnych nastąpił powrót do organizowania anglikańskich wspólnot zakonnych.
Anglikański modlitewnik liturgiczny z 1596roku
Wspólnota anglikańska
Kościół Anglii (Church of England) jest kościołem państwowym. Najwyższą władzę zwierzchnią z prawem mianowania biskupów sprawuje król lub królowa. Władzę ustawodawczą sprawuje Zgromadzenie Kościelne (Church Assembly). Kościół składa się z 42 diecezji i diecezji europejskiej, do której należy kapelania warszawska (sprawująca opiekę głównie nad przebywającymi w Polsce Anglikami i Amerykanami).
Wewnątrz Kościoła anglikańskiego od XIX wieku wyróżnia się konserwatywny, zbliżony do rzymskiego katolicyzmu i kultywujący liturgię High Church, bardziej ludowy i bliższykalwinizmowi Low Church oraz liberalny Broad Church.
Ponieważ zatem Anglikanizm w pewien sposób łączy w sobie cechy katolicyzmu (podkreślanie roli hierarchii i w pewien sposób także i Tradycji) z protestanckimi (podkreślenie nadrzędnej roli Biblii jako pierwszej i głównej reguły wiary – bywa określany jako "droga środka" (łac. "via media") między rzymskim katolicyzmem a protestantyzmem.
Od 1931 r. istnieje pomiędzy Kościołami Starokatolickimi Unii Utrechckiej a Kościołami Anglikańskimi pełna interkomunia wyrażająca się w obustronnym uznaniu ważności święceń kapłańskich (diakonatu, prezbiteratu i episkopatu) oraz wspólnej celebracji liturgii.
Obecnie Wspólnotę Anglikańską tworzy Kościół Anglii, Kościół Irlandii, Kościół Episkopalny w USA oraz szereg niezależnych kościołów (największe w dawnych brytyjskich koloniach). Co 10 lat kościoły należące do Wspólnoty spotykają się na konferencjach w Lambeth. Tradycyjny prymat we Wspólnocie należy do arcybiskupa Canterbury, "prymasa całej Anglii". Obecnie Wspólnota przeżywa rozłam na tle stosunku do homoseksualizmu (kontrowersyjne ordynowanie w Kościele Episkopalnym homoseksualisty V. Gene'a Robinsona na biskupaNew Hampshire). Innym źródłem napięć jest ordynowanie kobiet, które spowodowało przejście pewnej liczby kapłanów na katolicyzm. Stolica Apostolska powołała dla kwestionujących te rozwiązania anglikanów ordynariat personalny.
Wspólnota Anglikańska szacuje, że przynależy do niej ok. 78 mln osób. Dla ok. 15 milionów wiernych należących do Kościoła Anglii i Szkockiego Kościoła Prezbiteriańskiegozwierzchnikiem kościoła jest królowa Elżbieta II. Dla innych wyznawców anglikanizmu nie pełni ona żadnych funkcji religijnych, za głowę kościoła uznają oni arcybiskupa Rowana Williamsa – prymasa Anglii (z tym, że niektóre wspólnoty uznają go tylko za zwierzchnika honorowego).
Wykonał Patryk Patalas
apa8