Nauka o karmie.pdf

Nauka o karmie

Garma C. C. Chang

Nauka o karmie

Garma C. C. Chang

tłumaczył Antoni Leśniewski

tekst udostępnił Borys Wiśniewski

· Karma jako siła (energia)

· Karma jako tajemnica

· Karma jako "przeznaczenie"

· Karma jako związki

· Karma jako wyraz

sprawiedliwości

· Karma jako czynnik kształtujący

charakter

· Tradycyjne poglądy na karmę

· Pochodzenie nauki o karmie

Od tłumacza

Mówi się, że bez właściwych poglądów, postępy w praktyce są bardzo trudne, o ile w ogóle

możliwe. Mówi się też, że na praktykę Dharmy składają się trzy podstawowe elementy: słuchanie,

studiowanie i medytacja; wszystkie one, wraz z ich efektami, powinny odzwierciedlać się w naszej

codzienności.

U nas, zgodnie ze starą tradycją ("To mamy za ws zyćko zdrowe, co nam ksiądz z a mbony

powie"), najbujniej rozwinęło się to pierwsze, czyli słuchanie. Jeszcze nie najgorzej jest z tym

trzecim, chociaż za medytację bierze się często powtarzanie mantry (co - jak przypuszczam -

prowadzi w prostej linii do odrodzenia się jako kat arynka) lub "sportowe " pokłony, tzn. dużo, w

krótkim czasie, bez ugruntowanych poglądów i elementarnej wiedzy, o co w nich chodzi. To też

jest zgodne z bardziej ogólną tradycją: skoro gosp odarka może opierać się na eksporcie

nieprzerobionego węgla, zatem Dharma - na "eks porcie" nieprzerobionej energii.

Natomiast najsłabiej jest, jak się wydaje, z tym dr ugim. Samodzielne, a przy tym pogłębione

studia nad Dharmą, to prawdziwy rarytas. Robi to w Polsce może kilka osób, lecz już na pewno nie

kilkanaście (stan na grudzień '85).

Co prawda, w stosunku do bardzo ograniczonych możliwości wydaje się sporo tekstów, jednak

albo są one spisane z taśmy, a przeto stanowią właściwie przedłużone słuchanie, albo są na

bardzo wysokim poziomie, lecz dotyczą spraw elementarnych (i chwała im za to !), albo też są to

części większych całości, więc w umysłach nieuków wypaczają treść owych całości. Bywają też

najwyższych lotów teksty związane z naukami tantrycznymi, o wielkiej mocy inspirującej i

niezwykłej symbolicznej głębi, które jednak nie mogą zastąpić solidnej, elementarnej wiedzy,

zatem są niczym drogie kamienie oprawione w niewyrobione ciasto. Albo - w końcu - są to

inspirujące biografie wielkich joginów, które pogłębiają oddanie, lecz również nie mogę zastąpić

podstawowej wiedzy. Mowa tu o wiedzy, która w Tybecie czy innych krajach buddyjskich zawiera

się wszędzie i w najprostszych postaciach (rzeźby, inskrypcje; wzorce myśli, mowy i uczynków),

kształtuje środowisko i jego poglądy, stwarza szczególny klimat sprzyjający praktyce już w

dzieciństwie.

Ale powróćmy do siebie, gdzie aktualna sytuacja wygląda tak, jak wygląda. Mianowicie, nie

przetłumaczono i nie wydano podstawowych dla Dharmy tekstów, jak chociażby "Sutra Lotosu"

[Sutra Lotosu - Saddharmapundharikasutra - "Księgi Lotosu ("pundharika") prawdziwej nauki lub

"dobrego prawa", jeden z najważniejszych tekstów tzw. "północnego buddyzmu". (p. tłum.)] lub

Mahayanauttaratantraśastra. Nie mamy też zasadniczych tekstów dla szkoły Karma-Kagjut, a więc

elementarza szkoły (tekst Gampopy czy inne teksty tej tradycji), ani też tekstów innych szkół. Co

gorsza, nie sprowadzono podstawowych komentarzy do "Ścieżki Mahamudry", nawet tych, które

wymienia jedyny tekst traktujący rzecz całościowo (jakkolwiek zbyt ogólny dla praktyki

codziennej), zatytułowany "Ukazanie ścieżki do Wyzwolenia". Komentarze takie, dokładnie

opisujące poszczególne etapy i kroki praktyki, stanowiłyby przecież dla adeptów istotną pomoc,

szczególnie w sytuacji braku wykwalifikowanego lamy. W innych krajach teksty takie dawno już

doczekały się fachowego przekładu i stanowią obiekt codziennych studiów. Ci spośród

praktykujących, którzy jeżdżą za granicę, muszą przecież o tym wiedzieć. Obecnie jest już

publiczną tajemnicą, iż niektóre z tych tekstów nie tylko sprowadzono, ale i przełożono; jednakże

niedostępne są dla praktykujących, być może dla zadośćuczynienia wzmiankowanej już starej

zasadzie ("ambona").

Wobec takiej sytuacji nic dziwnego, że często słyszy się facecyjki dowodzące braku rozeznania w

podstawowych pojęciach Dharmy: "idę do sanghi", "jaka karma, taka pasza" itp. To ostanie, niby

humorystyczne, niektórzy głoszą zupełnie serio. Stan ten odbiega od dotychczasowej normy, gdyż

w ciągu dwuipółtysiącletniej historii buddyzmu, gdziekolwiek pojawiała się Dharma, pojawiali się

też odpowiednio wykształceni tłumacze. Należy bowiem zwrócić uwagę na sposób traktowania

książek przez samych Tybetańczyków, co świadczy o wadze przywiązywanej do słowa pisanego.

Nawet Buddha Śakyamuni czy Guru Rimpocze mieli za sobą gruntowne studia.

Żeby chociaż w znikomym stopniu przyczynić się do zmiany naszkicowanego powyżej ponurego

obrazu, przetłumaczyłem tekst o jednym z elementowych dla nas zagadnień, definiujący pojęcie

karmy i udostępniam do ze szczerą radością. Tekst ten jest zredagowanym wykładem o karmie,

wygłoszonym przez dobrze w Polsce znanego autora "Elementarza Mahamudry" - Garma C. C.

Changa. Jest wykładem, stąd specyficzny układ, na który jednak - zważywszy niewątpliwą wartość

całości - można przystać.

A oto kilka słów o autorze:

Garma C. C. Chang urodził się w Chinach. W wieku piętnastu lat wstąpił do

klasztoru Nauking, a mając siedemnaście lat przybył do Tybetu, gdzie pozostał do

dwudziestego piątego roku życia, z czego przez sześć lat studiował pod kierunkiem

swego guru - Żyjącego Buddy, Lamy Kong Ka w Meia Nya (Tybet Wschodni). Od

roku 1951 ma stałą siedzibą w USA. Wykłada na Uniwersytecie Columbia w

Nowym Jorku i od 1966, jako profesor Wydziału Religioznawstwa Uniwersytetu

Stanowego i College'u Pensylwania, naucza filozofii buddyjskiej.

Garma Chang jest pierwszym, który zapoznał Zachód z Mahamudrą, tą znaczącą i

pomocną nauką Wschodu. Mahamudra jest odmianą, w jakiej przyjął się w Tybecie

buddyzm Zen i wielce kosztownym skarbem wschodniej wiedzy, dającym

praktyczne doświadczenie pełni człowieczeństwa.

Poniższy tekst przetłumaczono z numeru 6/84 wydanego w Austrii czasopisma BODHI BAUM.

Wstęp

Najważniejszym, najbardziej skomplikowanym i najtrudniejszym do zrozumienia pojęciem

buddyjskiej nauki jest zapewne pojęcie karmy. Wpłynęło ono na kulturę całej Azji. Znakomita

większość ludności krajów azjatyckich uczyniła je fundamentem swej postawy moralnej i jądrem

wierzeń religijnych. W buddyzmie nauka o karmie zajmuje tak ważną pozycję, że można rzec, iż

pojęcie to jest fundamentem nauki buddyjskiej. Nauka o karmie jest nadzwyczaj trudna do

zrozumienia, ponieważ jest ona w istocie niezgłębiona i zwyczajna ludzka mądrość nie wystarcza

do ujęcia całej jej subtelności. Częstokroć pojęcie karmy staje się przyczyną nieporozumień,

albowiem przeprowadzenie jego systematycznej analizy, sformułowanie i przedstawienie

dotyczących go poglądów okazuje się niezwykle trudne.

Poniżej wyłożę zatem swoje rozumienie tej nauki i podejmę próbę wprowadzenia do najbardziej

podstawowego, lecz zarazem najbardziej skomplikowanego obszaru myślenia w zakresie wiedzy

buddyjskiej.

Rdzeniem sanskryckiego słowa "karma" (lub "karman") jest cząstka "kar-", która znaczy tyle co

"czynić", "działać". Dlatego podstawowym znaczeniem rzeczownika karma jest "czyn", "akcja".

Niemniej jednak, znaczenie tego terminu w użyciu buddystów odnosi się do nadzwyczaj

skomplikowanego pojęcia, zawierającego wiele rozmaitych aspektów, którego zasadnicza definicja

brzmi następująco: "Karma jest prawem przyczyny i skutku, które określa wszelkie zjawiska

zarówno w przyrodzie, jak i moralności." Tak więc na pierwszy rzut oka pojęcie to wydaje się być

zupełnie proste, jednak przy dokładniejszym badaniu rychło odkryjemy je jako wieloznaczne i

skomplikowane. Aby ułatwić zrozumienie zagadnienia, rozpatrzymy naukę o karmie w sześciu

punktach.

1. Karma jako siła (energia)

2. Karma jako tajemnica

3. Karma jako "przeznaczenie"

4. Karma jako związki

5. Karma jako wyraz sprawiedliwości

6. Karma jako czynnik kształtujący charakter człowieka.

Karma jako siła (energia)

Karma jest działaniem, a każde działanie nieodwracalnie wytwarza energię. Energia ta staje się

przyczyną następnego działania, zaś nowe działanie jest źródłem nowej energii. I tak oto: energia

wyzwala działanie, zaś każda aktywność tworzy energię. Tym sposobem warunkują się one

wzajemnie, tworząc obieg kołowy.

Oglądając western mamy sposobność poznać stosunki i układy panujące w pewnych czasach

amerykańskiego Zachodu. W związku z zagospodarowaniem wszelakich dziewiczych rubieży kraju

musiały najpierw powstać drogi i linie kolejowe. Budowa linii kolejowych jest pewnym działaniem,

na gruncie którego mogą zaistnieć inne aktywności; na przykład można teraz przetransportować

większą ilość ludzi, towarów czy pieniędzy. Te nowe siły wywoływane są oczywiście przez ludzi,

którzy dokonując nowych czynów, powodują ich następstwa, a to z kolei tworzy nowe siły, nowe

formy energii.

Weźmy inny przykład. Dzięki rozmaitym formom aktywności zarabiamy pieniądze. Kiedy je mamy,

powstają nowe siły: siła nabywcza i motywacja (siła napędowa) do nieustannego podejmowania

nowych działań. Do tego ustawicznie dołączają się nowe potrzeby i pragnienia, to zaś powoduje

powstanie nowych, wynikających z tych potrzeb powiązań, jakimi są dążenia do zdobycia

pożywienia, mieszkania, odzienia. Wynikiem tego będą zmiany w całym zachowaniu, przy czym z

biegiem czasu wszystko to bezustannie się komplikuje. Początkowo zarobkowanie miało służyć

człowiekowi, lecz w rezultacie rozwoju wydarzeń częstokroć człowiek zaczyna służyć pieniądzom.

Albo inny przykład. Ludzie wynaleźli maszyny, które - wedle początkowych założeń - miały służyć

im do zaoszczędzenia sił. Lecz w dobie obecnej wciąż rosną problemy wynikające z zastosowania

maszyn i oto dlaczego ludzie stali się już prawie ich niewolnikami (np. samochodu). Widać z tego,

że czyn, akcja nie tylko wytwarza siłę, lecz również sama w sobie jest pewną energią, siłą, która

wpływając na człowieka może doprowadzić go do sytuacji, w której jedynym dlań wyjściem będzie

przyjęcie rezultatów ograniczeń spowodowanych jego własnym działaniem.

Można by też wyjaśnić problem na następującym przykładzie: ożenek jest pewnym faktem, po

zaistnieniu którego należy wziąć na siebie pewne obowiązki i konsekwencje, które za sobą

pociąga. Dlatego każde działanie bezwarunkowo wytwarza jakąś energię. Zaś ta energia - z jednej

strony - dąży do zaowocowania kolejnym działaniem, a z drugiej strony - powodując to nowe

działanie, powoduje zaistnienie niewidocznego (początkowo) związku. Przeto każde działanie

(karma) zawsze wytwarza określoną energię, ta zaś: primo - powoduje dalsze, nowe działanie, a

secundo - generuje niewidoczny związek.

Oto elementarne znaczenie pojęcia karma.

Dlatego też działanie najczęściej powoduje upadek, zamiast wolności - dalsze związanie.

Przysłowie powiada: "O jedno więcej, nie znaczy aż tyle, co o jedno mniej", z czego wynika, iż

przez działanie zmierzające do uniknięcia czegoś tworzy się kolejny związek.

Siła karmy jest pojęciem trudnym do zrozumienia, lecz pomimo tego można tę energię odczuwać.

Kiedy znajdziemy się na wieżowcu w samym centrum miasta, a pod nami rozciąga się widok ulic,

my zaś trzeźwym spojrzeniem obserwujemy handlowe ożywienie, ruch uliczny, ten pospieszny,

nerwowy harmider, wtedy sami możemy odczuć, że ludzie ci są gnani przez niewidoczną potęgę,

niewyobrażalną siłę, a przy tym niejako nie z własnej woli. To jest właśnie karma.

I kiedy sami zmieszamy się z tłumem na ulicy i poruszamy się z nim, wówczas niełatwo jest

uświadomić sobie siłę, która gna nas przez siebie. Jedynie wydobywszy się spod jej wpływu,

zajmując neutralną pozycję, jak na owym wieżowcu, możemy ją sobie w pełni uświadomić. Kiedy

zamkniemy teraz oczy i wyobrazimy sobie, że w stupiętrowych drapaczach chmur naszych

nowoczesnych, wielkich miast istnieją niezliczone biura niezliczonych przedsiębiorstw, w których

niezliczone rzesze ludzi zajęte są dyskusjami, planowaniem, kłótniami, knuciem spisków,

wzajemnym oszukiwaniem się, redagowaniem i wysyłaniem dokumentów, współzawodnictwem

itp., kiedy to wszystko sobie uprzytomnimy, możemy również odczuć istnienie wielkiej siły, która

ich wszystkich napędza.

Wszystkie aktywności pojedynczego człowieka stanowią źródło określonych sił. I kiedy siły

działających stu tysięcy ludzi wytwarzają kolejne tysiące sił skłębione razem, wówczas stają się

one niewyobrażalnie mocną, z niczym nieporównywalną siłą, tak zwaną "karmą kolektywną".

Dlatego też rozróżnia się między "indywidualną" karmą pojedynczego człowieka, a "kolektywną" -

wytwarzaną przez splątane ze sobą czynności grupy ludzi. Karma kolektywna popycha naprzód

ludzkie życie i historię, warunkując kołowrót Wszechświata. Karma kolektywna jest dla dziejów

Wszechświata siłą nie tylko napędową, bowiem poza tym, że tworzy (i napędza - przyp. tłum.),

jednocześnie niszczy.

Przed wieloma laty oglądałem film "The Naked Jungle" ("Wojna mrówek"), z dryblasem Hestonem

w roli głównej. Film ten przedstawia typowego amerykańskiego bohatera, który w Ameryce

Południowej udaje się do dzikiej, odległej brazylijskiej wsi i w jej okolicy karczuje dziewiczy las, by

zdobyć ziemię pod uprawę. Spędza tam kilka trudnych lat, ociekających krwią i potem. Po

pewnym czasie staje się w okolicy wpływową osobistością, posiadaczem plantacji kawy i owoców.

Bogactwa jego rosną do tego stopnia, że zaczyna odgrywać znaczącą rolę w państwie. Tego

szanownego powszechnie bohatera nie przeraża nic między ziemią i niebem. Wiele lat zeszło mu

na walce z przeciwnościami natury - pokonał okrutnych tubylców, włóczęgów i lokalnych

bandytów. Nie było dlań sytuacji na tyle trudnej, by nie potrafił znaleźć wyjścia. Nie było w jego

życiu wroga bądź niepomyślnych okoliczności, które zmusiłyby go do kapitulacji. Był rzeczywiście

doskonałym przykładem zwycięskiego bohatera. Pewnego roku, pośród mieszkańców owej okolicy

rozeszła się siejąca popłoch pogłoska, że wkrótce na nadciągnąć inwazyjna armia mrówek, i to

dokładnie właśnie na tereny przezeń zamieszkałe. Wiele poszlak wskazywało, że pogłoska może

się sprawdzić.

Najpierw porzucili okolicę tubylcy, potem nastąpił exodus lokalnego rządu, a jako ostatni wynieśli

się chyłkiem okoliczni, odważni dzierżawcy ziemi. Na dwa dni przez inwazją, w tętniącej życiem

dżungli widziało się setki i tysiące ptaków i leśnych zwierząt, które porzuciły swe kryjówki i

szukały ratunku w ucieczce.

Przez następne dwa - trzy dni trwała śmiertelna cisza. Ta cisza przyprawiała ludzi o trwogę i

przerażenie, potwierdzając złowrogie przeczucie, że groźna inwazja mrówek już nadciąga. Sceny

filmu ukazują panoramę gór i wód, bogatą roślinność wypełniającą zielenią całą okolicę. Ta

pierwotna, pełna mocy i spokoju sceneria pozostaje w sprzeczności z zalegającą wokół

bezgraniczną, martwą ciszą. Wkrótce potem daje się słyszeć niewyraźne, z chwili na chwilę

narastające brzęczenie. W oddali widać wielką, wciąż gęstniejącą, czarną chmurę; czarno-szary

obłok ogarniający świat jest niczym innym jak chmarą lecących mrówek, napierających z siłą

lawiny.

Jeszcze ze szkolnych czasów przypominam sobie, że spośród chińskich liczb największą była "cai",

czyli dziesięć "ceng", a "ceng" wynosi dziesięć razy 100 "mio" razy 100 "mio". Liczby te wyrażają

niewyobrażalną wręcz ilość, lecz nawet "cai" nie oddaje ilości mrówek lecących w tej wielkiej,

czarnej chmurze. Na niebie, na ziemi, na polach, w powietrzu i rzece, we wsiach i ich okolicach, na

domach i wokół i nich - nie widziało się niczego prócz mrówek; wszędzie wszystko było

doszczętnie ogołocone. Mięso, skóra i sierść zwierząt, plantacje melonów, liście, gałęzie, nawet

pnie i kora drzew - wszystko zostało pożarte, a zboże tak obrane, że nie zostały nawet chwasty. W

całej okolicy, prócz zalewającego świat morza mrówek, nie widziało się ani jednej żywej istoty.

Niegdyś sam miałem sposobność przeżyć pustoszący nalot szarańczy i widziałem, co po sobie

pozostawiły. Jednak szarańcza pożera tylko rośliny. Nie tknie zwierząt, ludzi czy przedmiotów.

Natomiast południowoamerykańskie mrówki pochłaniają dosłownie wszystko, co się nawinie, nie

pozostawiając ani włoska, ani listka, ani źdźbła trawki. Kiedy zatem ujrzałem w kinie, jak te

mrówki zasłoniły całe niebo i przykryły całą ziemię, wstrząsnął mną dreszcz i muszę tu wyznać, że

ogarnęło mnie przerażenie. Czyż nie jest to najbardziej życiowa ilustracja siły karmy? Wkrótce

potem mrówki zniknęły z planu i kamera znowu pokazała góry i doliny, zupełnie już pozbawione

zieleni. Popielate pobojowisko było pożółkłą, martwą ziemią, odartymi do cna, martwymi

drzewami - martwym krajem.

Najlepszym sposobem umożliwiającym zrozumienie procesu działania karmy jest ukazanie scen

wojennych, gdzie można bezpośrednio zaobserwować działanie karmy kolektywnej, prowadzącej

na śmierć tysiące ludzi i zmuszającej ich do takich czynów, których - w gruncie rzeczy - nie

chcieliby spełniać. W dzieciństwie obserwowałem wojnę między czerwonymi i fioletowymi

mrówkami. Front miał ponad trzydzieści metrów długości, obie strony stosowały w walce

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: