ANONIMA DZIEJE PIERWSZEJ KRUcJATY ALBO CZYNY FRANKW I PIELGRZYMW JEROZOLIMSKICH przetumaczy, wstpem i objanieniami opatrzy Karol Estreicher Pastwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa - Krakw 1984 Tytu oryginau Gcsa Francorum et aliorum Hierosolimitanorum btiuf Andrzej Daroiski , Wyprawy krzyowe. W poowie wieku XI plemiona Seldukw tureckieh atakujc pastwo bizantyskie zagroziy jego istnieniu.Zdobyy Syri, 65 zapanoway nad Palestyn, a przekraczajc Azj ; Mniejsz od wschodu zbliyy si do Bosforu i kon- stantynopola. Odwieczny zwyczaj chrzecijan piel- grzymowania do Jerozolimy i miejsc witych natrafi na przeszkody budzce gniew zachodniego wiata. Wtedy take powsta w Europie stan rycerski i wyksztaci sig obyczaj rycerski,sprowadzajcy si do walki konno, w zbroi lub w kolczudze, w hemie,z kopi,z mieczem u boku i z tarcz, na ktrej malowano herb. Ryccrzowi pomagali onierze z wolna popadajcy w zaleno od swych panw.Wanie w Dziejach#ierwszej krucjaty Anoni- ma wyranie daje si zauway te zmiany, czyli powstawanie stanw spoecznych we wczesnym red- niowieczu. Rwnoczene wrd zromanizowanych narodw i Europy zdoby#y nowe siedziby bitne szczepy skan- dynawskie zwane Normanami. Podporzdkoway sobie na pnocnym zachodzie Francji pwysep, zwany odtd Normandi. Szybko ulegli romani- zacji, ale niemniej dokonywali dalszych najazdw i podbojw. Opanowali Sycyli i poudniowe #N'ochy, zakadajc tu feudalne ksigstwa. #~' roku 1066 najechali i zdobyli Angl. #\j pierwszej krucjacie udzia normandzkich ksit i rycerzy z poudnio- wych Woch by znaczny. 1#'anie z nich wywodzi si autor naszego opisu. Gdy jedni Normanowie ruszyli na zachd i po- udnie Europy inni, zwani Waregami; na sw##ch odziach dotarli Niemnem a potem Dnieprem daleko w gb Rusi i tu zakadajc feudalne pa- stwa, doszli do Morza Gzarnego, do granic bi- zantyskiego cesarstwa. Wezwanie do krucjaty przeciw wiatu muzu- maskiemu rzucone przez papiea Urbana II, ktry przyrzek cesarzowi bizantyskiemu Aleksemu pomoc i obron, trafio na te wanie stosunki spoeczne i narodowe. Podczas synodu w roku 1095 w Glermont, w poudniowej Francji, zgro- madzone tumy luboway wit wojn. ##,yszy- wano sobie z czerwonego sukna znak krzya na ramieniu i std przyja si nazwa krucjat, czyli wo- jen krzyowych i krzyowcw. Zastpom rycerskim i pieszym onierzom oraz pielgrzymom, ktrzy ruszyli na Wschd, by zdoby Jerozolim, wyda- wao si, e spenaj wit ide chrzecijastwa. Najwiksz agitacj w tym duchu rozwin Piotr z Amiens zwany Pustelnikiem gromadzc masy ludowe we Francji, we Wozech i w Niem- czech. le uzbrojone, nie chcc nawet czeka a rycerstwo i piesi onierze przygotuj si do marszu, owe tumy ruszyy na #1'schd, opanowane fana- tyzmem eiemnym a zgubnym: Popeniali mnstwo gwatw, zwaszcza na ydach. Tylko cz dotara do Konstantynopola, skd cesarz Aleksy czym prdzej w'yprawi ich dalej. Razem w pierwszej wyprawie krzyowej miao wzi udzia okoo 250 tysicy ludzi. Zdobycie Jerozolimy w roku 1099 zakoczyo si rzezi muzuman#v, co nie przynioso chluby chrzecijaskim zastpom. Utworzono krlestwo Je- rozolimy, a jego koron oddano rycerzowi Baldwi- nowi. Krlestwo to byo sabe zarwno wskutek naporu muzumanw, jak i niechci cesarzy bi- zantyskich, a take zawic i niezgd wewntrznych. Pniej zorganizowano jeszcze drug krucjat dla podtrzymania Jerozolimy (1147-1149) i trzeci (1189-1192), ale wyprawy te nie uday si, okazujc niemono opanowania przez zachodnie siy Pa- lestyny, Syrii i krajw Azji Mniejszej. Take krucjaty Ludwika w. krla Francji, podjte w XIII wieku, koczyy si z reguy klskami. Niechlubn wic pami zostawiy po sobie wyprawy krzyowe. Zamiast adu, sprawiedliwoci i prawa zrodziy krzywdy i okruciestwo. Pami o nich yje dotd, od czasu do czasu wybucha g#vatami i bratobjczymi walkami: Rze Ormian w Turcji w roku 1921, wygnanie Grekw z ich odwiecznych siedzib w roku 1923, a wreszcie od roku 1976 walki w Libanie midzy ludnoci muzu- mask a chrzecijask lub trwajce cigle spory i walki na Cyprze staj si dopiero zrozumiae na tle antagonizmw trwajcych lat tysic. Posiew wojen by-wa okrutn#,, dugi, nie do zapomnienia. WST#P Autor. Opis pierwszej wyprawy krzyowej bu- dzi zainteresowanie, bo sporzdzony zosta bezpo- rednio w toku wypadkw. Autor by utalentowanym kronikarzem na og, bo nie by wcale obiekty- wny. Jego opowiadanie jest zawsze interesujce, cho u czytelnika budzi opr, i wskutek krz#,wd, i okruciestw, o jakich czytamy. Lecz jest i druga strona dziea, zwizana z kul- tur owych ziem bizanty#sko-syryjskich, gdzie istniao tyle ludw, pastw i miast. Nie wicmy i zapewne nie dowiemy si tego nigdy, kim by autor opisu kruejaty. Pozostawi w cieniu sw osobg. Tylko z rzadkich i przypad- kowych wzmianek w tekcie moemy wycign pewne domysy. Zapewne pochodzi z ##'och po- udniowych, z Normanw, ktrzy po zdobyciu Sycyl i Kalabrii tam osiedli. e pochodzi z #l#oeh, to widzimy choby ze wzmianki zaraz w pierwszym rozdziale, gdzie wspomina o krajach Europy za- chodniej jako o krajach zaalpejskich, za grami- ultra montanas #artes, co wskazuje na jego pocho- dzenie z poudnia. Take w pierwszym rozdziale pisze o przyjciu znaku krzya przez krzyowcw w ten sposb, jakby nie by tego wiadkiem, a tylko sysza o tym. Posiada wyksztacenie klasyczne, przede wszy- stkim znajomo aciny i greki: A jednak staro- ytnoci klasycznej nie jest ani wielbicielem, ani naladowc, jak pniejsi humanci. Nie powtarza dugich okresw wystpujcych w pimiennictwie rzymskim. Jest natomiast fanatycznym chrzeci- janinem. Autor Nasz autor mg by ryeerzem redniej klasy, co czyoby si z lubami lub z niszymi wigce- niami. Nalea wic take do stanu duchownego, o czym wiadezy jego wyksztacenie, wwczas gwnie posiadane przez duehownych, d take cige podkrelanie religijnego celu wyprawy i reli- gijnych, ehrzecijaskich obyczajw. Autor pamita o w#tach, z szacunkiem wyraa si o koeioach i ksiaeh, podkrela rol tych ostatnich przy wal- kach i trudach marszu, wspomina o cudownych interwenjach Nieba. Zna take dobrze daty, wita, obyczaje chrzecijaskiego kalendarza. By blisko zwizany z Bomundem (synem Ro- berta Giskarda, ksiciem Tarentu), naczelnym do- wdc trzeeiej armii krzyowcw: O tyme Bomun- dzie pisze Anonim zawsze z uznaniem i z szacunkiem, tytuujc go panem i nie szczgdzc mu pochwa. By widocznie wiadkiem jego przygd i walk, co wy'nika z opisw, czasem bardzo szezegowych, czasem znanyeh mu z opowiada. Gzyni zapiski, ktre zaraz po zdobyciu Jerozolimy w roku 1099 uzupeni#, i by moe tam zostawi swj rkopis, w oryginale lub w odpisie, w jednym z chrzeci- jaskih klasztorw. Albowiem opat bawarski Eck- hard wspomina, e czyta w Jerozolimie w roku 1101 "niewiclk ksig" z opiem pierwszej wy- prawy. Jest to wanie nasza opowie. Mona wic przypuci, e w Jerozolimie znajdowa si pierwotny manuskrypt. 1'Vezenie, bd skopio- wany, bd te przewieziony do Europy, sta si rdem rnych kompilacji i kronik. Istniejjeszeze i inne dowody wezesnego powstania dziea, m. in. 10 WST#P i ten, e autor o niektrych sprawach pisze w czasie teraniejszym lub przyszym. Natomiast podzia dziea na rozdziay pochodzi z wydania z wieku XVIII; musi to by jednak podzia dawny. Jak bowiem wspomnielimy, oryginalna re= dakcja naszej kroniki zagina, ale moemy si dom 65dyla pierwotnego tekstu na podstawie kilku kopii, z ktrych najwaniejsze s teksty zachowane w bibliotekach w Madrycie i w Z~latykanie. W tych rkopisach zachowaa si arehaiczna pisownia a- ciska, z waciwociami normandzkiej ortografii, co dodatkowo wadezy o pochodzeniu autora. Drul#em ukazaa si kronika Anonima po raz pierwszy w Hanowerze w roku 1612. 1Vydawc dziea by historyk i dyplomata francuskx Jacques Bongars z Orleanu. O b y c z aj e. Dzilci temu, e Anonim by wiad- kiem wyprawy, zyskujemy w jego opowiadaniu pierwszorzdne rdo historyczne. Staj przed nami ywo armie krzyowcw podniecone fana- tyczn myl odbicia Jerozolimy z rk muzuma- skich i dugim marszem idce przez Bakany do Konstantynopola i pynce morzem z 1#och. Nie s to tylko zastpy wojska, ale i bandy piel- grzyme, skonne do rabunku i gwatw, nawet wobec chrzecijan. 11'odzowie s nieraz skeeni, wojska wiecznie godne, le zaopatrzone. Marsze wlok si, uzbrojenie jest prymitywne i takie s wszystkie inne warunki wyprawy. Z opisw strategii na uwag zasluguje opis oblenia Marry i zdobycia miasta za pomoc Ob#cz-# I 1 wiey oblniczj, ataku z drabi #i podkopu murw. Oburzene wzbudza przy tym niegodne i zdra- dli###e postpowanie krzyowcw z ludnoci muzu= mask. Narracja Anoninia poparta jest cisymi danymi chronologicznymi; wspomniane s daty dzienne, miesice i dekady, w czasie ktrych dziay si opi- sywane wypadki. Take obyczaje rycerskie, bitwy, pojedynki, podjazdy, uzbrojenie - to wszystko budzi u zy= telnika zainteresowanie. '\ie walki, lecz trudy pochodu i klimatu osa- biay szeregi krzyowcw. Gd i pragnienie, brak zaopatrzenia dziesitkoway owe gromady konnego ryeerstwa i pieszych onie...
jac1123