Nowości w protetyce kończyn dolnych
Nowe kolano protezowe. Kolano bioniczne.leg, amputacja, Kloszewski
Jak widać na zdjęciu obok, kolano protezowe, nad którym intensywnie pracuje Vithcom razem z Ossur'em ma wygląd nogi Robocop'a.
Jeśli zapowiedzi sprawdzą się, będzie to pierwsza noga bioniczna na rynku. Oznacza to, że kolano to w pełni zastąpi utracone po amputacji. Osoba po amputacji powyżej kolana będzie mogła naprzemiennie wchodzić i schodzić po schodach oraz całkowicie kontrolować ruch nogi.
Kolano jest jeszcze w fazie projektowania, może to jeszcze potrwać kilka lat.
Lej protezowy MAS dla amputacji uda.c-leg, amputacja, Kloszewski
Jak widać na zdjęciu obok, wykonanym od przodu, krawędź tylna leja MAS obniżona jest kilka centymetrów w stosunku do innych typów leja uda. Podczas siedzenia nawet na twardym krześle w takiej protezie nie ma problemu z wycieraniem spodni. Siedzi się na obu pośladkach, symetrycznie i równo. Prawdopodobnie większość skarg na bóle kręgosłupa biorą się z tego, że osoby z amputacja uda siedzą ze skrzywionym kręgosłupem. Lej został opracowany przez Marlo Ortiz'a z Meksyku w roku 2000 i zdobywa coraz większą popularność w Stanach Zjednoczonych i w Europie. Lej zapewnia wyjątkowo dobra boczna stabilizację kikuta w protezie, co pozwala na symetryczne chodzenie. Dodatkowo lej ten łatwiej zakłada się bo jest znacznie płytszy oraz umożliwia on większy zasięg ruchów protezy. Lej MAS nie wykorzystuje kości siedzeniowej dla podparcia, jest lejem hydrostatycznym, przez co znacznie bardziej komfortowym niż inne leje. Na zdjęciu obok: widok z przodu.
Osseointegracja - implant protezowy.
Od ponad dziesięciu lat prowadzone są eksperymenty z zastosowaniem implantów kostnych do protetyki kończyn i zastąpieniem nimi konieczności używania leja protezowego. Po raz pierwszy operację taką wykonano w 1990 roku w Szwecji w Gothenburgu. Pacjentka do dnia dzisiejszego chodzi na protezie, jest zdrowa i czuje się dobrze. Technika, z powodzeniem od lat stosowana jest w protetyce zębowej, prawdopodobnie niedługo przyjmie się również w ortopedii. Na razie tylko w Szwecji, Australii i Kanadzie można przeprowadzić operację połączenia kości udowej ze specjalnym łącznikiem tytanowym, który po max.18 miesiącach i zrośnięciu się z kością stanowi adapter protezy. Do tej pory wykonano około osiemdziesięciu takich operacji na pacjentach po amputacjach z powodu wypadku lub nowotworu, ich wyniki są więcej niż zadawalające. Operacja taka kosztuje około 40 tys $. Jako protetyk wiążę z tą techniką duże nadzieje. Zdaję sobie sprawę z tego, że ponad 70% osób z amputacją uda na tradycyjnych protezach z lejem skarży się na permanentny dyskomfort, a cała reszta odczuwa dolegliwości tylko od czasu do czasu.
Seal-in - nowa pończocha silikonowa.
Do niedawna, stosowanie zawieszenia podciśnieniowego dla protezy goleni było kłopotliwe. Szczelne zamknięcie powietrza w leju wymagało użycia gumowego rękawa na protezie, kolanie i udzie. Taki rękaw ogranicza możliwość zginania kolana i jest niewygodny podczas długotrwałego siedzenia. Problem ten można teraz uniknąć stosując "seal-in" firmy Ossur, który ma zastosowanie i dla protezy goleni i dla protezy uda. Pierwsze reakcje techników oraz pacjentów są entuzjastyczne. Szczególnie dla trudnych kikutów po amputacji uda jest to doskonałe rozwiązanie. Kikuty krótkie z łatwością utrzymują pełny kontakt z protezą, nie ma też potrzeby budowania ciasnego wejścia do leja, co może być korzystne przy problemach krążenia.
Konkurencja na rynku kolan elektronicznych - kolano "RHEO"- magnetyczne
W październiku 2004 pojawiło się na rynku nowe, elektroniczne kolano protezowe, pretendujące do następcy lub konkurenta niemieckiego kolana "C-leg". Jeśli zapowiedzi firmy OSSUR, producenta kolana sprawdzą się, to dostaniemy nowy produkt "hi-tech". Kolano to wykorzystuje magnetyczny płyn w elemencie hydraulicznym, zasadniczo upraszczając tym mechaniczną konstrukcję. Będzie stabilniejsze, trwalsze i ekonomiczniejsze. Zapewne również doczekamy się konkurowania cenowego i znacznej obniżki cen na rynku kolan elektronicznych. Miejmy nadzieję, że nieosiągalne ceny kilkunastu tysięcy euro zostana zredukowane.
Zewnętrzny wygląd protezy
Najlepszy efekt kosmetyczny protezy goleni można osiągnąć stosując indywidualnie dopasowaną silikonową pończochę. Dobry technik jest w stanie wykonać takie pokrycie kosmetyczne niemal idealnie odwzorowując kolory i kształty nogi, łącznie z owłosieniem, czy paznokciami. Niestety jest to bardzo droga technologia, w całości oparta na wysoko kwalifikowanym rękodziele. Jeśli chodzi o protezy uda, to problem z nimi polega na tym, że żadne z dostępnych tworzyw nie jest wystarczająco elastyczne i trwałe aby umożliwiać zginanie nogi. Ostatnio pojawiła się na rynku dobra alternatywa dla wyżej opisanej kosmetyki - Pokrycie "SKINERGY". Jest to półfabrykat, produkowany w 9 kolorach i kilku rozmiarach. Daje bardzo realistyczny efekt. Innym, znacznie tańszym rozwiązaniem jest pończocha z PCV o nazwie "DAWskin". Pończochę tę można też z powodzeniem stosować dla protez uda.
Stopa z ustawialną wysokością obcasa
Dynamiczna stopa protezowa z możliwością używania butów o różnej wysokości obcasa "ELATION" jest nową, ulepszoną wersją stopy "Total Concept". Przy pomocy prostego mechanizmu, użytkownik protezy może sam zmieniać kąt pochylenia stopy, dzięki czemu może chodzić bez butów lub z butami na obcasie do 5 cm. "ELATION" jest jednocześnie stopą dynamiczną, doskonale nadającą się dla osób aktywnych, które dużo chodzą. Cena stopy mieści się w granicach 2 tys euro.
Lej protezowy MAS
Amputacja na poziomie uda jest dla protetyka najtrudniejszym wyzwaniem. Proteza zastąpić musi dwa utracone stawy: kolano, kostkę i stopę, jej konstrukcja jest więc dosyć skomplikowana. Dobór odpowiednich elementów protezy i ich połączenie stanowi czasem wyzwanie nawet dla doświadczonego technika, nie w tym jednak rzecz.
Najważniejszym elementem protezy jest lej, który stanowi protezowy interfejs - element przy pomocy którego pacjent steruje protezą i na którym opiera swój ciężar stojąc i chodząc. Niewygodny lej spowoduje, że nawet najdroższa proteza nie będzie używana w ogóle, lej może spowodować niedokrwienie, odgniecenia i obtarcia.
O ile kikut po amputacji goleni lub wyłuszczeniu w kolanie i biodrze posiada łatwe do zdefiniowania struktury (łatwo jest zlokalizować kości, ścięgna i mięśnie), o tyle kikut uda posiada te struktury bardzo trudno dostępne, ukryte pod grubą warstwą tkanek miękkich i w trudno dostępnych miejscach - w pachwinie. Stąd bierze się ogromna różnorodność technik i sposobów wykonywania leja. Niemal każdy protetyk stosuje tutaj własne metody.
Z moich obserwacji wynika, iż polska protetyka kończyn jest w tej dziedzinie znacznie opóźnioną w stosunku do reszty Świata. Większość protez uda wykonuje się w przestarzałej technice leja czworokątnego "QUAD", w którym ciężar ciała opiera się na guzie kulszowym. Technika ta wprowadzona jeszcze w latach 50-tych w USA, w chwili obecnej nie jest stosowana przy nowych amputacjach. Nadal stosowane jest w Polsce anachroniczne zawieszenie protezy na pasie lub szelkach. Polska wersja leja NML, tak zwany lej owalny wydaje się nie do końca spełniać teoretyczne założenia amerykańskiego pierwowzoru Ivana Long'a.
Niektórzy polscy technicy korzystają z usługi wykonania leja protezowego przez komputer. Technika ta rozwija się obecnie w krajach Trzeciego Świata. Wykonany komputerowo lej na podstawie kilku wymiarów kikuta nie może jednak odwzorowywać dobrze indywidualnej budowy anatomicznej każdego pacjenta. Zapewne w wielu przypadkach jest ekonomicznie uzasadniona, jednak dla bardziej wymagających i aktywnych osób technika indywidualnej miary gipsowej jest o wiele lepsza.
W roku 2001 w USA, a później w Europie wprowadzona została nowa technika wykonywania leja protezowego. Jest to modyfikacja leja NML, lej anatomiczny, oparty o technologię indywidualnego, tradycyjnego gipsowego negatywu / pozytywu.
Zaletami tego typu leja są :
· wyjątkowy komfort podczas siedzenia użytkownika - tylna krawędź leja jest znacznie obniżona, dzięki czemu użytkownik protezy siedzi symetrycznie na obu pośladkach, a nie na leju.
· możliwość schylania się - przednia ściana leja również znacznie obniżona nie przeszkadza podczas schylania się.
· wyjątkowo dobra boczna stabilizacja, dzięki czemu możliwy jest symetryczny chód.
· większy niż w innych rodzajach leja zasięg ruchów i rotacji protezy.
· bardzo dobra "kosmetyka"
· łatwość zakładania leja dzięki temu, że jest płytszy niż inne leje.
Wyżej na zdjęciach przedstawiony zasięg ruchów w nowym leju oraz symetria pośladków.
Zachęcam wszystkich zainteresowanych tym tematem do skontaktowania się ze mną. Jako protetyk jestem entuzjastycznym zwolennikiem tej techniki. Posiadam doświadczenie wykonania kilkuset takich lejów protezowych. Jestem również instruktorem tej techniki w Holandii. W roku 2003 i 2004 prowadziłem kursy wykonawstwa leja dla tamtejszych protetyków.
Bionika w protetyce kończyn
W nadchodzącej dekadzie nastąpi szybki rozwój bioniki, powstaną nowe urządzenia, które znajdą zastosowanie w medycynie likwidując upośledzenia, takie jak amputacje, czy utrata wzroku lub słuchu.
Minimalizacja urządzeń elektronicznych, powstawanie nowych materiałów, poprawienie kompatybilności tworzyw z tkanką żywą, a także rosnące zastosowania sztucznej inteligencji, niewątpliwie otworzą nowe możliwości szerszego zastosowania urządzeń mechatronicznych, konstrukcji połączonych: mechanicznych, elektrycznych z komponentami komputera w celu rozwiązania problemów zdrowotnych.
Pośród najczęściej stosowanych aparatów bionicznych mamy implanty serca, regulujące jego pracę, implanty układu moczowego likwidujące inkontynencję, implanty oka zapobiegające ślepocie oraz zaburzeniom wzroku, implanty aparatu słuchowego na głuchotę i zaburzenia słuchu, i w końcu inteligentną protezę odtwarzającą funkcjonalność ręki lub nogi.
Jeśli chodzi o protetykę, to "inteligentne" protezy będą stosowane coraz częściej W najbliższej przyszłości napędzana mechaniczna ręka wyposażona będzie w zaawansowane czujniki sterujące. Taka ręka znacznie usprawni skuteczność, precyzje ruchów, komfort oraz możliwości efektywnej interakcji z otoczeniem.
Pojawi się również sterowana proteza kończyny dolnej. Będzie ona wyposażona w elektro-mechaniczny napęd oraz sztuczna inteligencje, konieczna dla jej autonomii. Ten typ protezy znacznie ograniczy problemy jakie przysparza używanie protez konwencjonalnych, miedzy innymi: zwiększenie zużycia energii metabolicznej, dyskomfort leja protezowego oraz brak synchronizacji ruchów.
Najbliższe lata przyniosą w protetyce kolejna rewolucje. Będzie nią wprowadzenie nowej generacji napędu zwanej "sztucznymi mięśniami". Te egzotyczne materiały z wewnętrzna molekularna pamięcią kształtu korzystnie wpłyną na wydajność energetyczna konieczna do poruszania proteza, uczynią jej ruch bardziej naturalnym, poprawiając jednocześnie mechaniczne charakterystyki protezy.
W niedalekiej przyszłości spodziewane jest także udoskonalenie neuro-elektronicznych implantów, które zapewnia efektywniejsze sterowanie napędzana proteza. Elementy te, zwane "neuro-sensorami" umożliwiają przesyłanie impulsów nerwowych, sterujących ruchem kończyn człowieka do układu sterowania protezy. Neuro-sensory umożliwia stworzenie niemal magicznego, kompletnego interfejsu pomiędzy proteza i jej użytkownikiem.
Spodziewany jest równie dalszy, szybki rozwój osseointegracji w protetyce kończyn dolnych i górnych. Doprowadzi on w końcu do sytuacji, w której osoba po amputacji będzie w stanie nosić protezę bez przerwy tj, dzień i noc.
Szybkie doskonalenie techniki osseointegracji dla kości długich pozwoli w najbliższych latach na zastąpienie konwencjonalnego leja protezowego mechanicznym łącznikiem, sztywnie na stałe mocującym protezę do struktury kostnej pacjenta. Osseointegracja nie tylko zasadniczo poprawi komfort noszenia protezy ale również znacznie usprawni możliwości sterowania ruchem protezy. Dzięki temu możliwa będzie, w niespotykanym dotąd stopniu, koherencja pomiędzy ruchem protezy i jej użytkownikiem. Będziemy wówczas świadkami narodzin antropomorficznej nogi. Powyższe uwagi oparte sa na wizjach prezentowanych przez amerykański ośrodek naukowy Victom, zajmujący się bionika. Wizje te przedstawiono na kongresie dotyczącym przyszłości protetyki ortopedycznej w listopadzie 2003 roku w Manchester, Wielka Brytania.
dziubusek30