Rozwój pedagogiki społecznej.
1. Okres działań praktycznych, okres prekursorski.
Po raz pierwszy pojęcie pedagogiki społecznej użył w 1834 roku F. Adolf Diesterweg w "Przewodniku do kształcenia nauczycieli niemieckich". Dostrzegał on, podobnie jak inni pedagodzy pod koniec dziewiętnastego wieku, zróżnicowanie społeczeństwa
pod względem ekonomicznym i klasowym. Widzieli oni różnorodne warunki bytowe uczniów szkolnych: z jednej strony bogactwo i przepych, a z drugiej - ubóstwo, nędzę, głód i niedostępność szkoły. Chciał zmienić tą sytuację. Propagował oświatę ludu i szkoły ludowe. Chciał, aby nauczyciele byli przygotowani na różną sytuację dzieci, które będę trafiały do szkoły, aby umieli im świadczyć pomoc w różnych trudnościach. Nauczyciele powinni zatem zostać przeszkoleni nie tylko pod względem nauczania swojego przedmioty, ale także pod względem umiejętności radzenia sobie z trudną sytuacją
ich podopiecznych. Diesterweg upatrywał w szkole ważną rolę, jaką miała spełniać
w podnoszeniu poziomu życia w społeczeństwie. Pedagogika społeczna wychodziła jednakże poza teren szkoły, koncentrując się na środowisku życia ucznia. Poszerzeniu uległy zatem tereny praktyki wychowawczej. Swoim zasięgiem pedagogika społeczna objęła także instytucje kulturalne i socjalne i doceniła ich ważne miejsce w procesie wychowania i nauczania. Można więc powiedzieć, że pedagogika społeczna skoncentrowała się na społeczno - kulturalnych komponentach, składnikach procesu wychowania.
Kolejny działacz z początków pedagogiki społecznej to Robert Owen - utopijny socjalista. Działał wśród robotników, zbudował dla nich fabrykę, pomógł zdobyć mieszkania. Jego działalność socjalna na rzecz robotników była nowością. Powoływał
on również do istnienia nowe instytucje opiekuńczo - wychowawcze: żłóbki i przedszkola, szkoły dla młodzieży dorastającej, kluby , biblioteki, czytelnie i place zabaw. Rozumiał
on ludzi jako twory warunków swojego życia, akcentował wpływ środowiska
na człowieka.
2. Okres działalności teoretycznej.
Pedagogika społeczna zaczęła się rozwijać jako nauka spekulatywna. Paul Bergemann odwołał się do odkryć empirycznych i teorii ewolucji Karola Darwina i pedagogiki naturalistycznej Henryka Spencera. Był to czas kiedy nauki przyrodnicze bardzo
się rozwijały i stały się pomocne dla rozwoju pedagogiki społecznej. Dowiedziono,
że na psychikę ludzką duży wpływ ma biologia i chemia (psychofizjologia - Wundt). Wykazano zasadność teorii dziedziczenia cech psychicznych. Był to również czas rozwoju nauk społecznych. Powstała socjologia jako nauka. Filozofowie zwrócili
się również w stronę społeczeństwa. A. Comte podkreślał, że jednostka powinna
się podporządkować dobru wspólnemu, że jest ściśle związana ze społeczeństwem. Rozwijała się socjologia wychowania: Florian Znaniecki, Emil Durkheim. Akcentowali wychowawczą funkcję społeczeństwa. Wychowanie traktowano jako proces społeczny, który polega na metodycznym uspołecznieniu jednostki. Wychowanie miało się stać spoiwem łączącym jednostkę ze społeczeństwem. Postulowano system powszechnego wychowania, a więc otwartość szkoły na środowisko w którym funkcjonuje. Szkoła
ma w sposób aktywny wpływać na społeczeństwo i przeobrażać go.
Te przemiany społeczno - kulturowe wpłynęły na rozwój pedagogiki społecznej. Paul Bergemann sięgając do tego dorobku rozpoczął działalność teoretyczną i praktyczną. Uważał on, że pedagogika powinna mieć zarówno charakter indywidualny jak i społeczny. Człowiek jest specyficznym indywiduum. Nie żyje jednak w zawieszeniu,
ale w konkretnym środowisku. Jest więc istota społeczną. Wychowanie jest więc procesem społecznym. Bergemann podkreślał znaczenie najbliższego środowiska wychowawczego dziecka - rodziny, która pełni podstawową rolę w procesie wychowania dziecka. Uważał za konieczne objęcie rodziny opieką i kontrolą publiczną, aby ujednolicić treści, które przekazuje szkoła i rodzina. Zwracał też uwagę na potrzebę organizowania pracy oświatowej i kulturalno - wychowawczej dla osób, które ukończyły już edukację w szkole (edukacja dorosłych, wychowanie pozaszkolne). Miało to za zadanie wdrażać
do samowychowania i samokształcenia. Wychowanie dla Bergemanna polegało między innymi na likwidowaniu różnic społeczno - kulturalnych wewnątrz danego społeczeństwa.
Ważną postacią dla tego okresu był również J. H. Pestalozzi (1746-1827).
Na początku dwudziestego wieku ponownie odkryto jego naukowy dorobek. Zapoczątkował on ideę oświaty ludu przez rozwój moralny i gospodarczy środowiska wiejskiego. Chciał pobudzić siły, które tkwią w tym środowisku. Wypracował również model ośrodka rodzinno - opiekuńczego, i sam zaczął w jednym z nich pracować. Ośrodek stał się dla niego jakby naturalnym rozszerzeniem jego rodziny. Dzieci otrzymywały
tu miłość i wykształcenie, głównie rzemieślnicze, przygotowujące do pełnienia zawodu. Praca spełniała w ośrodku element wychowawczy. U progu XX wieku podjęto próbę odnowienia jego koncepcji szkoły ludowej, elementarnej i ośrodków opiekuńczych
dla dzieci i młodzieży. Z jego działalności praktycznej czerpano idee dla teorii pedagogiki społecznej. Podkreślano wpływ środowiska rodzinnego i lokalnego na kształtowanie się postaw wychowanków, na ich proces wychowania. Zwrócono również uwagę
na osobowość nauczyciela. Postulowano podjęcie starań mających na celu nie tylko przygotowanie merytoryczne nauczycieli, ale również dbanie o rozwój ich osobowości,
ich nastawienia do społeczeństwa, zaangażowania na rzecz innych. Zauważono również,
że na efekty pracy szkoły duży wpływ ma środowisko, w którym ona funkcjonuje. Zaczerpnięto od Pestalozziego koncepcję konieczności pozytywnych bodźców rozwojowych w procesie wychowania, które powinno dostarczyć środowisko wychowanka.
3. Okres rozwoju badań empirycznych w pedagogice społecznej; kształtowanie się metodologii pedagogiki społecznej.
Główna postać tego okresu - Stanisław Szacki - radziecki pedagog społeczny. Wraz
z grupą innych pedagogów społecznych wypracował uogólnienia teoretyczne
dla pedagogiki społecznej, oparte na wieloletniej praktyce wychowawczej. Stanisław Szacki przez całe swoje życie poświęcał się praktyce aktywności wychowawczej. Prowadził kolonie dla dzieci pod szyldem: "odważne życie". Uczył i wychowywał dzieci przez pracę fizyczną i działalność artystyczną. Podejmował współpracę ze środowiskiem lokalnym, w którym odbywały się te kolonie. Z działalności praktycznej wyciągał wnioski odnośnie procesu wychowania i środowiska. Uważał, że w skład środowiska wychowawczego wchodzą czynniki fizyczne, społeczne i ekonomiczne. Zwrócił uwagę
na fakt kształtowania się dziecka w środowisku lokalnym, formowania jego osobowości
w okresie zanim pójdzie do szkoły, a także po szkole. Dziecko przebywa w szkole tylko kilka godzin z całego swego czasu. Sama szkoła nie jest więc w stanie wywołać pozytywnych zmian w jego osobowości. Potrzeba jest podjęcia współpracy z środowiskiem pozaszkolnym. Szkoła powinna, według Szackiego, spełniać cztery podstawowe funkcje: dostarczać dzieciom wiadomości i kształcić ich umiejętności; organizować życie społeczności dziecięcej; wspomagać rodzinę w wypełnianiu jej wychowawczej funkcji; wpływać pozytywnie na całe środowisko lokalne, w którym się znajduje. Główne cechy jakimi powinien odznaczać się wychowawca - pracownik społeczny: szerokie spojrzenie na całą rzeczywistość, zdolność do wnikliwej obserwacji, umiejętność planowania swojej pracy i badania procesów jakie zachodzą w wychowaniu.
Zadania pedagogiki społecznej.
Pedagogika społeczna ma za zadanie: zbierać wiedzę o całej rzeczywistości wychowawczej; analizować przebieg procesów wychowawczych; obserwować zjawiska wychowawcze i opisywać je; wysuwać wnioski płynące z obserwacji; wykrywać
i wyjaśniać związki i zależności jakie zachodzą między zjawiskami wychowawczymi; oceniać pozytywny i negatywny wpływ wszystkich elementów składowych procesu wychowania na rozwój osobowości wychowanka; opracowanie celów, zasad, metod i form pracy pedagogiki społecznej.
Przedmiot badań dla pedagogiki społecznej stanowi człowiek wraz z całym jego otoczeniem, wraz ze społecznymi uwarunkowaniami, ale także proces wychowania, zmiany jakie dokonują się w wychowanku pod wpływem wychowania, proces rozwoju
i kształtowania się jego osobowości.
Podstawowe pojęcia w pedagogice społecznej.
Kształcenie. Jest to ogół czynności i procesów, które umożliwiają jednostkom poznawanie przyrody, kultury, społeczeństwa i całego otaczającego świata. W trakcie tego procesu osoby uczą się w jaki sposób mogą przekształcać świat, aktywnie nim uczestniczyć. Proces ten obejmuje również wszechstronny rozwój ludzkich sprawności: fizycznych i umysłowych. Wpływa na rozwój indywidualnych uzdolnień i zainteresowań, pomaga kształtować poglądy i opinie, przekonania i postawy. Służy zdobyciu odpowiednich umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Proces kształcenia można traktować jako sumę dwóch procesów: uczenia się i nauczania. Organizowanie procesu kształcenia spoczywa przede wszystkim na rodzinie i szkole, ale także na innych instytucjach wychowawczych. Rezultatem, wynikiem procesu kształcenia jest zdobycie wykształcenia. W trakcie kształcenia człowiek zdobywa zarówno wiadomości ogólne, powszechne, przydatne każdemu niezależnie od wykonywanego zawodu, spełniania roli
i funkcji społecznej, oraz wiadomości bardziej specjalistyczne, skoncentrowane
na zdobyciu kwalifikacji w określonej dziedzinie zawodowej.
Samokształcenie.Polega na samodzielnym podejmowaniu trudu wchodzenia
w proces kształcenia się ustawicznego. Celem samokształcenia jest również wykształcenie, ale także nieustanny rozwój własnych zdolności, doskonalenie umiejętności, poszerzanie swojej wiedzy. Występuje często jako zjawisko równoległe do kształcenia się.
Nauczanie.Systematyczna i intencjonalna praca nauczyciela na rzecz ucznia
lub grupy uczniów. Celem tej pracy jest wywołanie pewnych zmian w uczniach,
w ich osobowości, dyspozycjach, postępowaniu, przeżywaniu wartości i w wiedzy, a także zainspirowanie ich do podjęcia uczenia się. Działalność nauczyciela polega
na przekazywaniu informacji uczniom, wskazywanie im źródeł dostępu do informacji,
po to, aby ułatwić im opanowanie wiedzy o otaczającej rzeczywistości. Poprzez proces nauczania uczeń zdobywa wiedzę, rozwija swoje zdolności i zainteresowania, uczy
się podejmowania decyzji, kształtuje i rozwija swoje przekonania i postawy, poznaje wartości moralne i estetyczne, uczy się wzorców i norm występujących w danej społeczności, buduje własną hierarchię wartości.
Uczenie się. Doświadczanie, poznawanie i ćwiczenie. Rezultatem tego procesu
są nowe formy zachowań i aktywności. Człowiek uczy się nieustannie, jest to jego podstawowa działalność obok pracy i zabawy. Człowiek uczy się poprzez: zdobywanie informacji, nawyków i umiejętności, przez naśladownictwo, przez próbowanie, odkrywanie, rozwijanie posiadanych już zdolności i przekonań, przez działanie, przez pracę itd. Skuteczność uczenia się zależy od wieku, zdolności które posiadamy, predyspozycji, bodźców zewnętrznych, środowiska, motywów i celów, które sobie stawiamy. Rezultatem uczenia się jest powiększenie się poziomu wiedzy, ulepszenie lub nabycie sprawności, rozwój uzdolnień, ukształtowanie się pewnych postaw, poglądów
o rzeczywistości.
Osobowość.Jest tym, czym człowiek rzeczywiście jest. Jest zespołem jego konstytutywnych cech, stałych właściwości i psychofizycznych procesów, które odróżniają jednostkę od innych. Jest to specyficzny dla danej jednostki sposób zachowania
się, uczenia się, specyficzny sposób funkcjonowania w społeczeństwie, reagowania emocjonalnego, kontaktów interpersonalnych, wybierania i urzeczywistniania wartości. Osobowość w ujęciu psychologicznym to: "dynamiczna organizacja wewnątrz indywiduum tych cech psychofizycznych systemów, które determinują jego charakterystyczne zachowanie i myślenie" (Allport). W kształtowaniu się kręgosłupa osobowości główną rolę pełnia pierwsze lata życia człowieka.
Wychowanie. Świadoma i planowa działalność społeczna, która opiera się
na stosunku wychowawczym (wychowawca - wychowanek). Celem tej działalności jest wywołanie pożądanych, trwałych zmian w osobowości wychowanka. Wychowanek jest traktowany tu w sposób całościowy, stąd zmiany powinny zachodzić zarówno w jego sferze poznawczo - instrumentalnej, jak i emocjonalno - motywacyjnej. Rezultatem wychowania jest zdobyta wiedza oraz ukształtowane postawy wychowanka do świata, ludzi i siebie samego. Wychowanie powinno opierać się na dialogu.
Samowychowanie. Samodzielna praca człowieka nad własnym charakterem, nad osobowością, aby się zmieniać, rozwijać, poszerzać własne horyzonty, ulepszać sposób życia i funkcjonowania w świecie. Służą do tego pewne wzorce, ideały, ku którym się kierujemy. Samowychowanie jest uzupełnieniem procesu wychowania.
Środowisko.To przestrzeń dla zjawisk i procesów ekonomicznych, społecznych, politycznych, kulturalnych, oświatowych i ekologicznych, które zachodzą w jakimś społeczeństwie. To miejsce życia i pracy jednostek.Wielowymiarowa przestrzeń życia człowieka.
Środowisko lokalne: zbiorowość społeczna zamieszkująca niewielki, względnie zamknięty obszar; to system instytucji służących organizacji życia zbiorowego, mechanizmy regulujące zachowania jednostkowe i stosunki międzyludzkie. Wyróżniamy takie elementy środowiska lokalnego jak: odrębność, pewien stopień odizolowania
od innych środowisk, cywilizacyjna, religijna i narodowa tożsamość; homogeniczność zawodowa i gospodarcza; znaczny wpływ i zdolność kontroli społeczności grupowej
nad jednostką; powszechne utożsamianie się jej członków.
Środowisko wychowawcze: zespół warunków wśród których bytuje jednostka
i czynników przekształcających jej osobowość, oddziałujących na nią przez jakiś określony czas lub stale; miejsce w którym dokonuje się proces wychowawczy.
Rodzina.Podstawowa komórka społeczna, najbliższe środowisko wychowawcze
i najbardziej naturalne. W skład rodziny wchodzą rodzice, dzieci i krewni, łączą ich więzy formalne oraz więzi pokrewieństwa.
Socjalizacja. To proces wchodzenia jednostki w życie społeczne, uspołecznienia; dokonuje się on pod wpływem życia społecznego i kultury, pod wpływem oddziaływań społeczeństwa, rodziny, szkoły, środowiska i instytucji wychowawczych na jednostkę, tak aby stała się pełnoprawnym członkiem społeczeństwa. Odbywa się to przez internalizację (nabywanie, przyswajanie przez jednostkę wartości i norm) i procesy uczenia
się i tworzenia wzorów zachowań (wśród nich - wzory ról społecznych).
Pierwotna socjalizacja - widoczna w okresie dzieciństwa. Dziecko Uczy się wzorów pod wpływem interakcji z opiekunami, na drodze naśladownictwa, identyfikacji
i przyjmowania ról innych ludzi z otoczenia, które są autorytetami.
Wtórna socjalizacja - sama jednostka podejmuje działania, na drodze interakcji, oddziaływania ze strony innych podmiotów życia społecznego. Ponowne uczenie się ról społecznych.
Kultura. Colo, celere - uprawiać. Pojęcie stosowane przez Cycerona dla oddania tego, co dzieje się z ziemią w trakcie procesu jej uprawy. Tak jak ziemia, uprawie poddawany jest również ludzki rozum, który doskonali się pod wpływem myślenia
i kształcenia. Podobną myśl wyrażali starożytni Grecy za pomocą słowa pelomai, łącząc
z tym pojęciem wyobrażenia o wewnętrznym wysiłku zmierzającym do przekształcania sfery ludzkiego myślenia, analogicznie do przeobrażeń, jakim ulega gleba pod wpływem pracy ludzkiej.
Tak ujmując kulturę, na pierwszym miejscu stawia się intelektualny rozwój człowieka, jego moralny postęp, ale także naukę, technikę, sztukę, religię, które
są wytworami człowieka i służą temu, aby on stawał się coraz bardziej ludzki. W grę wchodzi tu zatem sam człowiek - jakim jest, jaki się staje i stawać powinien oraz zastany przez niego świat natury, który człowiek ma przeobrażać i czynić sobie poddanym; a także wytwory duchowe i materialne jego oddziaływań. Człowiek wkraczając w naturę,
w to co zastane, we własne życie wewnętrzne, w życie społeczne oraz w naturę martwą,
w sposób twórczy przeobraża i udoskonala to wszystko, co jest mu dane, według słów Księgi Rodzaju: czyńcie sobie ziemie poddaną. To, co niedoskonałe - człowiek i świat - wymaga coraz większych przeobrażeń, aby móc ustawicznie być lepszym. Człowiek poznaje prawdy o świecie, o stosunkach międzyludzkich w społeczeństwie,
i to jest podstawą kultury.
Cyceron mówiąc o uprawie gleby, podkreślał takie jej przeobrażanie, by służyła człowiekowi. Uprawa zaś człowieka, jego intelektu, myślenia i postępowania, miała
się dokonywać poprzez cnotę i służyć ulepszeniu kontaktów z bliźnimi, czyli udoskonalaniu kontaktów społecznych. Uprawa człowieka to również uprawa jego życia wewnętrznego, kształtowanie człowieka w człowieku, czyli coraz większej świadomości siebie, świata duchowego i materialnego.
Kultura to również wytwory człowieka - z dziedziny naukowej, społecznej, artystycznej i technicznej. W szerszym ujęciu kultura to zarówno proces wytwarzania tych dóbr jak i efekt.
Czas wolny. To czas po wykonaniu obowiązkowych zajęć przez jednostkę, który może sama zagospodarować według własnej woli, przeznaczając go na odpoczynek, rozrywkę, sen, działalność społeczną, artystyczną, kulturalną, techniczną, zgodnie
z zainteresowaniami. Jest to czas pozostawiony do dyspozycji jednostki.
Środki masowego przekazu. Są to środki, które służą masowej komunikacji, masowemu oddziaływaniu, przekazywaniu treści, komunikatów wielkiej rzeszy osób. Komunikacja masowa odbywa się za pomocą takich środków jak: radio, TV, Internet, gazety, książki, obrazy, itp. Jest to komunikowanie pośrednie, w którym
nie ma bezpośredniego kontaktu nadawcy z odbiorcą, nie ma też lub jest utrudniona informacja zwrotna (feed back). Środki masowego przekazu przeżywają w obecnych czasach prawdziwy rozkwit, pełnią rolę czwartej władzy w państwie, mają ogromny wpływ na kształtowanie postaw, poglądów i osobowości młodych ludzi.
Metoda organizowania środowiska. Jednostka jest uczestnikiem szerszej grupy społecznej, nie wystarczają zatem jedynie metody indywidualne. Organizowanie środowiska polega na wytwarzaniu pozytywnych bodźców wychowawczych
i kompensowanie bodźców ujemnych. Dokonują tego instytucje społeczne takie jak: kluby, świetlice, czytelnie. Niwelują negatywne zjawiska społeczne. Zasadniczym celem organizowania środowiska jest wspomaganie rozwoju osób i warunków, w jakich żyją.
Do zadań organizowania środowiska należy również wyrównywanie braków, sprawowanie opieki nad tymi, którzy tego potrzebują, tworzenie wspólnot przez przełamywanie barier, izolacji, osamotnienia, budowanie więzi międzyludzkich, eliminowanie anonimowości
w stosunkach sąsiedzkich.
Profilaktyka społeczna (prewencja). Polega na zapobieganiu rozwoju zjawisk dewiacyjnych i patologicznych w społeczeństwie, powstrzymywaniu rozprzestrzeniania się ich. Dokonuje się to za pomocą specjalnie skonstruowanych planów i programów. Profilaktyka to praktyczna część pedagogiki społecznej. Ma za zadanie opisywać, wyjaśniać i przewidywać rozwój zjawisk chorobliwych i szkodliwych dla społeczeństwa.
Kompensacja. Substytucja. Uzupełnianie, wyrównywanie braków środowiskowych
i społecznych, zastępowanie niekorzystnych czynników bardziej korzystnymi. Stwarzanie godnych warunków życia. Polega na powoływaniu instytucji, które będą przekształcać środowisko życia jednostek, zastępując niemoralne, deficytowe sytuacje, eliminując sytuacje wypaczone, tak aby jednostki mogły realizować swoje życie na innej drodze.
U dzieci niedostosowanych społecznie, zaniedbanych wychowawczo i sierot, stosowną kompensacją będzie kształtowanie właściwych przebiegów procesów emocjonalnych
w kontaktach międzyludzkich, w życzliwej atmosferze.
Rozwój pedagogiki społecznej w Polsce.
Przełom dziewiętnastego i dwudziestego wieku przyniósł w Polsce żywe zainteresowanie się problemami społecznymi. Był to toż czas rozwoju głównych myśli
w pedagogice społecznej. Sytuacja oświatowa tego okresu wyglądał tak, że rozkwitały kółka zainteresowań, podejmujące się samokształcenia. Powstawało mnóstwo różnorodnych inicjatyw oświatowych, ponieważ nauczanie publiczne w szkołach funkcjonowało bardzo mizernie. Tworzono nowe pozaszkolne instytucje, podejmujące
się oświaty i wychowania. Działali w nich wybitni ludzie, jak na przykład Bolesław Prus, który inicjował kolonie letnie dające wypoczynek dzieciom i młodzieży.
Wielki wkład w rozwój polskiej pedagogiki społecznej wniósł Stanisław Karpowicz. Podkreślał on ścisły związek jaki zachodzi między procesami życiowymi człowieka, w tym także procesem wychowania, a środowiskiem jego życia.
Helena Radlińska (1879-1954). Zawdzięczamy jej rozwój pedagogiki społecznej
od strony dyscypliny społecznej w Polsce.
Rozwój pedagogiki społecznej w Polsce- jako dyscypliny naukowej- wiąże
się z nazwiskiem Heleny Radlińskiej. Interesowała się ona przede wszystkim takimi dziedzinami jak: historia pracy społecznej i oświatowej, czytelnictwo i samokształcenie, teoria oświaty dorosłych i teoria pracy społecznej. Wypracowała własne podejście
w pedagogice społecznej do procesów wychowawczych. Traktowała wychowanie jako proces integralny, całościowy. Uważała, że całe życie człowieka poddawane jest procesowi wychowania, a na jednostkę ma wpływ bardzo dużo czynników bytowych i kulturowych. W swojej pracy "Społeczne przyczyny niepowodzeń szkolnych" ukazuje zależność jaka występuje między pracą wychowawczą szkoły, a wpływem środowiska rodzinnego, rówieśniczego i lokalnego. Środowisko według Radlińskiej to zespół warunków wśród których żyje człowiek, oraz zespół bodźców, które wpływają na rozwój jego osobowości. Środowisko życia nie przesądza losów jednostki, ale determinuje skuteczność wychowawczych oddziaływań. Środowisko życia wychowanka powinno być nieustannie poznawane, badane przez wychowawcę. Wychowawca, pedagog musi znać metody badań środowiskowych i przeprowadzać te badania. Pedagog społeczny ma za zadanie poznać
i wychwycić wszystkie czynniki w środowisku, które działają hamująco na rozwój wychowanka. Powinien również szukać sposobów ich niwelowania, przezwyciężania, kompensowania. Kompensacja to jedno z podstawowych pojęć, które używa Helena Radlińska. Mówi o konieczności stosowania diagnozy, aby rozpoznać przyczyny danego stanu rzeczy, możliwości przemian, i profilaktyki, w celu zapobiegania patologii. Kompensacja polega zaś na celowym uzupełnianiu braków, odnajdywaniu sił, potencjału który drzemie w społeczeństwie, aby zadośćuczynić niezaspokojonym potrzebom.
Kolejnym pojęciem, którym posługuje się Radlińska, jest przetwarzanie środowiska. Polega ono na celowej reorganizacji środowiska, w celu odnalezienia w nim tych
sił społecznych, które są aktualnie ukryte, a które są niezbędne do prawidłowego rozwoju.
Radlińska mówi również, że w społeczeństwie występują pewne wzorce, normy społeczne, które jednostka powinna poznać i zaakceptować w procesie wychowania
i socjalizacji.
Ludwik Chmaj wymienia wybitnych pedagogów społecznych dwudziestego wieku: Jan Wł. Dawid, Antoni Bolesław Dobrowolski, Józef Chałasiński, Kazimierz Korniłowicz, Stanisław Karpowicz, Józef Misrski, Izabella Moszczeńska, Helena Radliska, Aniela Szycówna.
Kazimierz Korniłowicz wysunął nową koncepcję wychowania, którą nazwał: "pomoc w tworzeniu". Miało ono na celu rozwijanie twórczych uzdolnień młodzieży oraz dążenie do wspierania procesu samorealizacji. Uważał, że dorobek kultury powinien być nie tylko upowszechniany, ale również wzbogacany przez aktywność twórczą. Działalność twórczą może prowadzić każdy człowiek niezależnie od poziomu wykształcenia, trzeba tylko
ją rozwijać.
Zwolennikami i propagatorami koncepcji edukacji kulturalnej, wysuniętej przez Korniłowicza, byli: Ignacy Solarz, Władysław Radwan, Bogdan Suchodolski, Jędrzej Cierniak, Antoni Konewka, Kazimierz Maj, Feliks Popławski, Zygmunt Kobyliński, Władysława Weychert- Szymanowska, Eustachy Nowicki i Robert Froelich.
mna15