RODZAJE I ROLA BANKÓW W POLSKIM SYSTEME BANKOWYM.
SPIS TREŚCI
1) Bank............................................................................................2
a) Definicje banku.............................................................................2
b) Rola banku....................................................................................3
2) System bankowy...........................................................................5
3) Rodzaje banków i ich rola w polskim systemie bankowym............6
4) Bibliografia ...............................................................................10
1. Bank
a) Definicje banku
1) Tradycyjne definicje banku określają bank jako przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega wyłącznie na udzielaniu kredytów i zdobywaniu środków potrzebnych do sfinansowania kredytów. W ujęciu tym nie jest brane pod uwagę, że banki są organizacjami zatrudniającymi ludzi, których kwalifikacje i motywacje wyznaczają sukces przedsiębiorstwa bankowego.
2) W szerszym ujęciu definicja banku obejmuje wewnętrzne i zewnętrzne warunki działalności. Do warunków wewnętrznych należy zaliczyć: współpracowników, operatywne zarządzanie, wewnętrzne informacje oraz zasoby pieniądza w dyspozycji przedsiębiorstwa; do warunków zewnętrznych – te, które są składnikami otoczenia (klientela banku, właściciele banków, pozostałe przedsiębiorstwa bankowe, polityka pieniężna, interes społeczny).
3) Definicja banku z punktu widzenia klientów bankowych powinna obejmować wszystkie możliwe rodzaje działalności bankowej. Zgodnie z tym założeniem przedsiębiorstwo bankowe to takie, które zaciąga i udziela kredytu, świadczy usługi w obrocie pieniężnym, kredytowym i kapitałowym oraz oferuje inne usługi. Jest to określenie banku uniwersalnego podporządkowane podziałowi bilansowemu czynności bankowych. Przy silniejszym akcentowaniu rynkowego charakteru usług bankowych, co bardziej odpowiada faktycznym stosunkom między bankiem i jego klientelą, za bank można uważać przedsiębiorstwo, które oferuje i realizuje usługi w zakresie obrotu płatniczego, finansowania, dokonywania wkładów pieniężnych oraz czynności związanych z tymi usługami.
4) Definicja banku z punktu widzenia ogólnogospodarczego wynika z podziału pracy w gospodarce narodowej. Z tego punktu widzenia banki są podmiotami dokonującymi akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego, a także pośrednikami, którzy dzięki transformacji wielkości, terminu i ryzyka, doprowadzają do wzajemnego uzgodnienia struktur podaży i popytu.
5) W dokumentach Unii Europejskiej określenie banku z punktu widzenia prawnego następuje poprzez wymienienie wykonywanych czynności. W wytycznych Unii Europejskiej występuje podział na banki depozytowo-kredytowe (commercial banks) i banki inwestycyjne (investment banks), a także banki uniwersalne, wykonujące czynności zarówno banków depozytowo-kredytowych jak i banków inwestycyjnych. Instytucja kredytowo-depozytowa jest definiowana jako przedsiębiorstwo, którego działalność polega na tym, by przyjmować wkłady i inne zwrotne walory klientów oraz na własny rachunek udzielać kredytu. Natomiast instytucje inwestycyjne obsługują operacje papierami wartościowymi. Czynności wykonywane przez te banki wymienione są w dyrektywach Unii Europejskiej.[1]
b) Rola banku
Rolę banku w gospodarce narodowej można scharakteryzować poprzez prezentację trzech najbardziej istotnych dziedzin działalności banku. Są to:
1) Udział w kreacji pieniądza;
2) Udział w społecznym podziale pracy;
3) Dokonywanie alokacji i transformacji środków.[2]
Ad. 1)
Banki komercyjne mogą w ograniczonym stopniu tworzyć pieniądz bankowy ponad pozostawione mu sumy wkładów za pomocą kreacji dodatkowych kredytów. Kreacja pieniądza bankowego przez banki komercyjne następuje przez wzrost wielkości kredytów udzielanych przez te banki, a także przez zwiększenie zakupu walut obcych. Obie te operacje powodują wzrost środków płatniczych (wkładów) w danym banku lub w innym banku, na którego konto zostały przekazane środki otrzymane w formie kredytu.[3]
Ad. 2)
Bank jest przedsiębiorstwem, które prowadzi działalność mającą na celu przejecie od jednostek gospodarczych i osób fizycznych czynności finansowych, jest także instytucją dokonującą transformacji terminu, wielkości i ryzyka w stosunkach pieniężnych między pożyczkobiorcą a pożyczkodawcą.
W gospodarce, która w małym stopniu zależy od podziału pracy, podmioty gospodarcze muszą dokonywać czynności finansowych samodzielnie. Natomiast w gospodarce o rozwiniętym podziale pracy banki stają się przedsiębiorstwami, które przejmują szereg czynności w zakresie gospodarki finansowej od przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.[4]
Banki przejmują także szereg czynności usługowych w zakresie obsługi obrotu papierami wartościowymi oraz występują w zastępstwie podmiotów gospodarczych w handlu papierami wartościowymi.[5]
Ad. 3)
Banki spełniają istotną rolę jako instytucje transformacyjne, pośredniczące w doprowadzaniu do wzajemnego uzgodnienia różniących się struktur podaży i popytu. Odnosi się to zwłaszcza do transformacji informacji, wielkości zapotrzebowanej sumy pieniądza, transformacji terminu i transformacji ryzyka.
Transformacja informacji jest konieczna, ponieważ posiadacz sumy pieniężnej i poszukujący pieniądza muszą osiągnąć informację o sobie, a następnie przeprowadzić odpowiednie negocjacje. Nie bez znaczenia jest też wiedza o solidności partnera. Taką wiedzę może zapewnić pośredniczący bank, dysponujący odpowiednio wyszkoloną kadrą.
Transformacja wielkości sumy pieniądza wiąże się z występującym na ogół brakiem zgodności między sumą oferowaną przez posiadacza a sumą zapotrzebowaną przez poszukującego pieniądza. Problem ten może być rozwiązany przez pośredniczący bank. Dodatkowe ułatwienia stwarza tu rynek pieniężny.
Transformacja terminu jest konieczna, ponieważ posiadacze wolnych środków chcą ulokować swoje środki na krótsze terminy natomiast poszukujący pieniądza chcieliby go otrzymać na terminy dłuższe. Taka transformacja jest możliwa dzięki temu, że w praktyce bankowej następują:
ü Prolongacja wkładów;
ü Substytucja wkładów (zmiana na inne);
ü Możliwość likwidacji części aktywów przed terminem;
ü Możliwość wykorzystania pomocy zewnętrznej.
Transformacja ryzyka jest możliwa dzięki:
ü Wewnętrznemu rozłożeniu ryzyka między wiele podmiotów;
ü Zewnętrznemu zabezpieczeniu (kredyty bank centralnego, kredyty na rynku pieniężnym, fundusze gwarancyjne).
*
Rolę banku można więc określić następująco:
§ Rola płatnika: dokonywanie płatności w imieniu swoich klientów;
§ Rola agenta: działanie w imieniu klientów w zakresie emisji papierów wartościowych
i zarządzania własnością klientów;
§ Rola gwaranta: poparcie udzielane klientom w spłacie ich zobowiązań;
§ Rola pośrednika: dokonywanie transformacji otrzymanych depozytów w kredyty, przede wszystkim dla przedsiębiorców (pośrednictwo między podmiotami deficytowymi i nadwyżkowymi);
§ Rola instrumentu w realizacji polityki gospodarczej kraju: regulowanie podaży pieniądza poprzez działanie banku centralnego.[6]
2. System bankowy
System bankowy obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. O systemie bankowym można jednak mówić dopiero wówczas, gdy rozwój banków, a także rynków finansowych, pozwoli na ustalenie zasad struktury tego systemu. Dlatego też dopiero powstanie wielopoziomowego układu złożonego z banku centralnego (emisyjnego) i banków komercyjnych jest uznawane za podstawę do określenia się systemu bankowego.[7]
Funkcje systemu bankowego można scharakteryzować następująco:
è Stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia;
è Zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie i ponad granicami;
è Zapewnienie informacji cenowej, co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze;
è Stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania (co do czasu, wielkości i ryzyka).
System bankowy składa się z elementów o określonych właściwościach i relacjach między instytucjami. Elementami systemu bankowego są banki operacyjne (depozytowo-kredytowe), inwestycyjne, uniwersalne, spółdzielcze i banki emisyjne (centralne).
Na rozwój systemów bankowych wywierają wpływ takie czynniki jak:
° Porządek społeczny i gospodarczy, określający społeczne wartości i cele gospodarcze;
° Struktura i wielkość popytu na usługi bankowe;
° regulacje prawne działań bankowych;
° skłonność banków do innowacji.
Czynniki te są ze sobą ściśle powiązane i należy je rozpatrywać we wzajemnym związku.
Ich uwzględnienie może być skuteczną dźwignią rozwoju systemu bankowego ukierunkowanego przez nadrzędne cele systemu gospodarczego.
Dostosowanie struktury systemu bankowego, a zwłaszcza programu usług bankowych
do potrzeb klientów, jest przesłanką dynamicznego rozwoju systemu bankowego.
Cechy środowiska, w którym obecnie działają banki to np.:
· zanikanie tradycyjnych barier istniejących między poszczególnymi typami instytucji finansowych;
· Tendencje do zmniejszenia liczby banków przez tworzenie instytucji w ramach regionalnych ugrupowań;
· Tendencje do powstania holdingów i konglomeratów finansowych;
· Liberalizację (deregulację) rynku, dzięki której wszystkie instytucje finansowe będą miały prawo do udziału w grze rynkowej;
· Wprowadzenie norm oszczędnościowych (zewnętrznych i wewnętrznych) ograniczających ryzyko bankowe;
· Innowacje bankowe i nowe produkty, które wpływają na konkurencję;
· Wykształcenie się międzynarodowej, transgranicznej bankowości;
· Intensyfikacja pozabilansowych form aktywności banków;
· Wprowadzenie elementów planowania strategicznego;
· Akceptowanie, ale i kontrolowanie zagranicznych inwestycji w kapitał akcyjny banków danego kraju.[8]
Jeśli sektor bankowy ma stanowić system kompleksowy, powinien być zdywersyfikowany, odznaczać się istnieniem znacznej liczby różnorodnych, zharmonizowanych ze sobą instytucji bankowych, parabankowych i pozabankowych.
Każdy rynek składa się z wielu segmentów i nisz. Segmentami są duże grupy w obrębie rynku, natomiast nisze rynkowe są ściśle zdefiniowaną grupą, która wyraźnie wyodrębniony zbiór potrzeb i gotowa jest zapłacić nawet wyższą cenę za produkt, który jej odpowiada. W tych warunkach lokalnych bank operujący w niszy jest bardziej odporny na konkurencję wielkich banków.
Banki (niszowe, regionalne) mogą przetrwać pod warunkiem wyboru profilu specjalizacji, efektywnego zarządzania, zindywidualizowanego traktowania klienta.[9]
3. Rodzaje banków i ich rola
w polskim systemie bankowym
System bankowy obejmuje następujące podstawowe grupy banków:
§ Banki centralne powstałe na bazie banków emisyjnych;
§...
ewunia696