J. Wittlin Sól ziemi – 3 strony
Józef Wittlin: ur. w 1896 na Podolu, zm. w 1976 w Nowym Jorku, poeta, powieściopisarz, tłumacz i krytyk; lata młodości spędził we Lwowie, miastu temu poświecił gawędę Mój Lwów; po studiach filozoficznych i językowych w Wiedniu, przerwanych udziałem w I wś., kontynuował je we Lwowie, gdzie rozpoczął też pracę nauczycielską; związany początkowo z grupą ekspresjonistów poznańskiego Zdroju (tu opublikował Hymny), a od 1920 ze Skamandrem, przeniósł się do Łodzi, gdzie był przez lat kilka kierownikiem literackim Teatru Miejskiego; 1927 – zamieszkał w W-wie, poświęcając się wyłącznie pracy literackiej. W 1935 za przekład Odysei o3mał nagrodę Pen-Clubu, w roku następnym jego powieść Sól ziemi uzyskała nagrodę „Wiadomości Literackich", a w 1937 Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. Zamierzona jako I część cyklu epickiego O cierpliwym piechurze (dalsza jej część zaginęła w czasie wojennej wędrówki) przedstawia losy prostego żołnierza uwikłanego w światowy konflikt, prezentuje typowe dla owych lat tendencje pacyfistyczne. Wydał również eseje o swoich w podróżach w tomie Orfeusz w piekle XX w.
Streszczenie utworu:
Główny bohater: Piotr Niewiadomski, pracownik kolei – tragarz, dróżnik. Jego bracia: prości ludzie, ciężką pracą zarabiający na własne u3manie
Czas akcji: panowanie Franciszka Józefa, będącego cesarzem Austrii i królem Węgier. Wojna z Moskalami
Miejsce akcji: Topory – Czarnielica
Krótki opis życia Piotra, jego związku z Magdą, której nie kocha. Próba naszkicowania genealogii Piotra – matka, hucułka, ojciec – Polak. Z licznego rodzeństwa nie zachowuje się wiele dzieci. Najukochańszym stworzeniem Piotra jest jego pies – Bas. Jan Durek przyszedł do Piotra i dał mu papiery, które wzywały go do stawienia się w celu orzeczenia jego zdolności do służby (w Śniatynie). Ukazana jest komisja – wielu kombinowało, żeby tylko nie iść do wojska, dla Piotra było to nie do pomyślenia, bowiem wierzył w to, że cesarz chce dla nich dobrze; na komisji musieli rozebrać się do naga; badał ich dr Jellinek, który brał łapówki i wtedy się nie szło na wojnę (Jellinek pochodzi z Wadowic). Pobór wygląda jak sąd ostateczny, rekruci stoją nago i są oceniani przez komisję. Decydująca jest tu tężyzna fizyczna, zatracona zostaje cała indywidualność człowieka, jego osobowość. Odtąd Piotr przynależy zarówno do Boga, jak i do cesarza. Piotr rozczarowany, że mimo iż został zakwalifikowany, by iść do wojska, ma zgłosić się dopiero za 6 tygodni, a nie już teraz
Piotr zostaje wcielony do armii, składa przysięgę, zostaje wysłany na front. Bas chciał jechać z Piotrem; uczepił się jego kurtki, ale Jan Durek kopnął go i w ten sposób pies oderwany został od swego pana. Piotr przed wyjazdem spędza jeszcze noc ze swoją kochanką Magdą. W tej scenie pokazany zostaje dziwny ch-r Piotra i jego wstydliwość, wstydzi się swojej nagości, gdy kocha się z dziewczyną, nawet Bas musi wychodzić z pokoju. Tej nocy umiera papież Pius X
Zaćmienie słońca jako wizja końca świata
3 podstawowe rozkosze, które chronić mają mężczyznę od piekła wojny i rozpaczy, to kobieta, wódka i religia
Opis wojskowych zwyczajów. Racje żywnościowe: 700 gram chleba oraz 300 gram mięsa na dobę dla każdego żołnierza. Kary, np. za zgubienie łuski od naboju – grozi 1 dzień karniaka. Szpangi – skuwanie prawej ręki z lewą nogą lub odwrotnie i pozostawianie żołnierza w takiej pozycji nawet na kilka godz. Skutek: spuchnięcie wątroby
Kąpiel pod prysznicami – Piotr i inni po raz I nie wiedzą, czy mają kłaść się czy stać, myśleli, że cała łaźnia zapełni się wodą (ciemnota!)
Opis transportu pociągiem na Węgry
Opis Bachmatiuka, którego całe życie to wojsko. Żyje wojskowym regulaminem, całe życie zajmuje się szkoleniem żołnierzy, natomiast sam nigdy nie walczył na froncie. Jest śmieszny – farbuje codziennie wąsy na czarno, jakby bał się oznak starości. Postrach całego wojska, człowiek niezwykle surowy
Różne rodzaje śmierci żołnierza: a) śmierć naturalna wskutek przebytej choroby, b) nagła śmierć, pomimo oznak zdrowia, c) śmierć nienaturalna, która następuje bez niczyjej winy, d) śmierć samobójcza, e) na skutek nieszczęśliwego wypadku, f) śmierć poniesiona na skutek działalności innego człowieka. Zdrowa śmierć to wedle Bachmatiuka śmierć żołnierza na froncie
Opis życia żołnierskiego – ciągła musztra i informacje o potencjalnym końcu wojny
Nienawiść Bachmatiuka do każdego żołnierza z osobna
Opis jego agresji, brutalnego zachowania wobec podwładnych: kiedy brakuje wody do schładzania karabinów Bachmatiuk rozkazuje 1 z żołnierzy „lać” na nie. Gdy żołnierz odmawia, Bachmatiuk nakazuje Piotrkowi rozpiąć mu spodnie. Żołnierz odpycha Piotrka, a wtedy do akcji przystępuje sam Bachmatiuk. Skazuje żołnierza na karne ćwiczenia i maltretuje do tego stopnia, że ten umiera w szpitalu
Bohaterowie utworu
Piotr Niewiadomski – główny bohater książki, żyje na małej stacji Topory-Czernielica. Od wielu lat pracuje na stacji jako człowiek do wszystkiego i czeka na awans, dzięki któremu dostanie kolejową czapkę. Marzenie ziści się latem 1914 – poprzedni dróżnik dostanie powołanie do wojska, a Piotr zajmuje jego budkę, jest analfabetą, ma francuski nos, krzywe nogi, 40 lat; sypia z Magdą, ale jej nie kocha; jedyną miłością jego życia jest pies Bas;nie rozumie wojny, machinalnie się jej poddaje; nieumiejętność czytania zwalania go od odpowiedzialności.
Jan Durek – kapral żandarmerii, gardzi Piotrem, bo ten nie umie czytać; znaczące nazwisko, głupi, brak mu przyzwoitości wyniesionej z domu; zna pismo i może manipulować prawdą.
Dr Oskar Emanuel Jellinek – Żyd, lekarz, łapówkarz; to on decyduje, kto ma iść na wojnę (siedzi w komisji, bada poborowych), gardzi Żydami (każe 1 z nich zdjąć jarmułkę w czasie rekrutacji); postać dra jest odczytywana jako zapowiedź Holocaustu.
Ks. Makarucha – grekokatolicki ks., pszczelarz, nie przychodzi pożegnać wojskowych, kiedy wyjeżdżają na front.
Bachmatiuk – postrach jednostki, pozbawiony własnej tożsamości, regulamin traktuje jak Biblię, ważniejsze od żołnierza są dla niego broń i mundur.
Nawiązania do Ewangelii
1. Tytuł:
Motto z Ew. św. Mt, słowa Chrystusa do uczniów : Wy jesteście solą ziemi; Apostołowie mieli głosić Dobrą Nowinę.
Solą ziemi są zwykli, prości ludzie, dla nich wojna jest powołaniem. Piotr bierze pod uwagę władzę Papieża i Cesarza – tradycyjne kategorie istnienia. Ślepe zaufanie do cesarza wynika z niewiedzy, ufa, że władza pochodzi od Boga, dlatego wg niego cesarz się nie myli, służba cesarzowi jest równoznaczna ze służbą Bogu. Piotr jest najgniewniejszą ofiarą wojny, bo jej nie rozumie, ma prosty system moralny, nie jest zdemoralizowany.
2. Prolog:
Określenie czasu wojny; jest po to, by zrozumieć całość, jest w nim scena przypominająca Zwiastowanie.
Opowiedzenie o I godz. i dniach wojny jest tak skomponowane, że jawi się jako koniec świata i początek nowego – świata wojny.
Narrator nadaje depeszę do matki, że narodził mu się syn, wydany na ofiarę wojny, męka, która jednak nie przyniesie odkupienia, nawiązanie do postaci Jezusa.
Wieść o wojnie jest szatańską odwrotnością „dobrej nowiny”, nowa ewangelia, która unicestwiła dotychczasowy świat.
3. Zecer umywa ręce po złożeniu słowa „wojna”.
4. Kolejka w czasie poboru; Piotr wstydził się swojej nagości jak Adam – uświadomienie sobie, że b. zgrzeszył (romans z Magdą); przesuwanie się z krzesła na krzesło – droga krzyżowa, zapowiedź męki.
5. Wojna spowodowała wygnanie Piotra z jego prywatnego Raju.
6. Zaćmienie Słońca; ludzie myślą, że jest to koniec świata; Apokalipsa – 1 z wyznaczników końca świata to zaćmienie Słońca.
7. Przysięga wojskowa (wymiar ironiczny); składają ją cesarzowi i Bogu. Bogu oddaje się to, co boskie, a cesarzowi, co cesarskie. Żołnierze przysięgają wierność Bogu (Bóg wojny przypominający Marsa), paradoks, bo przysięgają, że się kogoś zabije, Bóg ponadwyznaniowy.
8. Proroczy sen Piotra: ślub, upada pod koroną św. Szczepana (I męczennik):
Namaszczenie na męczennika wojny.
Element łączenia się Bogiem.
Nieudźwignięcie brzemienia wojny.
Kolejne etapy formowania żołnierza (Piotr Niewiadomski); utrata tożsamości jednostkowej na rzecz tożsamości żołnierskiej:
Do bohatera przychodzi zawiadomienie w postaci wezwania na komisję poborową w Śniatynie;
Przebieg komisji poborowej: przysięga, rozebranie, badanie, przysięga;
Odjazd poborowych; kopnięcie Basa przez Jana Durkę, pożegnanie Z Magdą, lament i płacz kobiet, podróż wagonami;
Ćwiczenia, I kontakt z bronią.
Po przysiędze Piotr zdał sobie sprawę, że stał się żołnierzem, nie ma odwrotu, jedzie na wojnę. Przysięga go krępuje, zmienia się jego ciało, uczy się ruchów, gestów, zachowań. Swój wstyd gubi podczas kąpieli – proces uniformizacji.
Moralność Jednostki a moralność obywateli:
Piotr Niewiadomski czuł się jak zwierzę, wiedział jednak, że musi się z tym pogodzić , wstępuje przecież do wojska;
W mundurze można było zabijać – wtedy wykonuje rozkaz;
Niszczy własne zasady moralne, które wyniósł ze swojego środowiska;
Bóg dla obywatela i jednostki jest inny;
Moralność żołnierska jest odwróceniem porządku, liczą się inne wartości;
Pożegnanie się z własnym człowieczeństwem, przemienienie ludzi w istoty z innej, wojennej cywilizacji.
Wpływ wojny na życie ludzi:
Broń ważniejsza niż człowiek, człowiek jest nieistotny; opozycja ludzie prości – ludzie, którzy decydują o ich losie;
Piotr awansował, ale nie miał odpowiedniego doświadczenia; przypadkowa kariera przypadkowego człowieka;
Wojsko zajmuje stację kolejową – wojna zaburza strukturę własności;
Żołnierze wracający z wojny są jak pogaszone latarnie, wojna niszczy psychicznie i fizycznie;
Świat dzieli się na żołnierzy i cywilów, wojna – pokój;
Wojna godzi w podstawy chrześcijaństwa, rujnuje porządek każdego człowieka; klęska kultury; niszczy porządek etyczny, moralny;
Świat zostaje zatruty, podlega samounicestwieniu.
2
mcfly9