Jerzy Andrzejewski Ład serca – 1 strona

BIOGRAFIA:

(1909-1983) Prozaik i publicysta. Studiował filologię PL na UW. Podczas okupacji brał udział w konspiracyjnym życiu kulturalnym. Spodziewano się, że pisarz zwiąże się z nurtem katolickim, jednak po wojnie przeszedł do obozu lewicy marksistowskiej. Opublikował wówczas m.in. książkę Partia i twórczość pisarza (1952). Rozczarowany praktyką polityczną czasów stalinowskich przeszedł do obozu opozycji intelektualnej. Od 1976 członek KOR-u i współred. wydawanego poza cenzurą pisma literackiego „Zapis”. Jego powieści przetłumaczono na ok. 30 języków. Najciekawsze to: Ład serca (1938), Popiół i diament (1948), Ciemności kryją ziemię (1957), Bramy raju (1960), Idzie skacząc po górach (1963), Apelacja (Paryż 1968), Miazga (wydana poza cenzurą w 1979, druk 1981).

              Twórczość JA porusza ważne problemy moralne i polityczne, zwraca uwagę skomplikowanym kształtem artystycznym. Wyraża dążenie współczesnego człowieka do odnalezienia solidnego fundamentu postępowania, trwałego systemu wartości i wzorców. Jednak większość tych poszukiwań ujawnia bezcelowość tych działań – idee okazują się złudne, pod fasadą frazesów skrywają się antywartości, a walka o zyskanie moralnej pewności kończy się klęską. Pisarz w ten sposób daje wyraz narastającemu kryzysowi kulturowemu XX w., niezależnie od tego, czy akcja toczy się w odległej przeszłości, czy współcześnie.

              Bohaterowie: Maciek Chełmicki (Popiół i diament), Wielki Inkwizytor Torquemada (Ciemności kryją ziemię) czy Jakub z Cloyes (Bramy raju) to postacie, przed którymi stoją wielkie zadania, wynikające z fanatyzmu bądź to ideologicznego, bądź też religijnego. Jednak to, w co wierzą, okazuje się być kłamstwem lub złudą, a oni wierzyli, że postępują tak, jak należy. Relatywizm wartości, niemożność odróżnienia dobra i zła to podstawowe problemy poruszane w twórczości JA. Napisana w l. 70. Miazga jest literackim eksperymentem, związanym z nurtem postmodernizmu.

Streszczenie

              Rzecz dzieje się na Białorusi, we wsi Sedelniki. Jest jesień. W gajówce umiera Siemion Dubrowski, na którego runęła sosna i przygwoździła go do ziemi. Pomoc przyszła dopiero po kilku godz. Przy konającym siedzi jego żona Taisa, która obiecała sobie, że zabije synka Józika a potem siebie, jeśli jej mąż umrze. Michaś, chłopiec który mieszka na plebanii, informuje ks. Siechenia o wypadku. Jest b. przejęty, ponieważ Siemion uratował mu kiedyś życie. Ks. przygarnął go do siebie, kiedy umarła jego mama.

              Do Grzegorza Litowki, właściciela sedelnickiej gospody, przychodzi posterunkowy Nawrocki i wypytuje go o Buraka, który 2 tyg. temu uciekł z więzienia i razem z Romanem Morawcem dokonał napadu na kantor wymiany w Baranowiczach. Podczas ucieczki został zastrzelony. Grzegorz 3ma u siebie Annę, 40-letnią prostytutkę, którą poznał 10 lat temu w W-wie. Spotykała się wtedy z Morawcem. Jest dla niej b. niedobry; bije ją. Mówi jej o tym, co usłyszał od posterunkowego. Kobieta wyczuwa, że jej pracodawca się boi. Litowka rzeczywiście obawia się Romana Morawca, bowiem nie rozstał się z nim dobrze. Anna domyśla się, że Grzegorz wykiwał wspólnika; stąd miał pieniądze na dom, sklep i ziemię. Prostytutka wspomina swoją dawną miłość, Pawła Siechenia, który był porucznikiem drugiej brygady i podczas walk w Karpatach został ciężko ranny.

              Morawiec leży w szałasie, w pobliżu rzeki Zelwianki. Buraka poznał rok temu – natknął się na niego po wyjściu z dansingu – na krótko po tym, jak ten dzięki amnestii wyszedł z więzienia. Pochodził z Sedelnik, gdzie gnieździł się z mamą i licznym rodzeństwem na kilku morgach ubogiej ziemi. Pasł krowy, następnie został chłopcem stajennym, wreszcie awansował na lokajczyka państwa Gejżałowskich.

              Ks. Siecheń przychodzi do umierającego Siemiona. W drodze powrotnej wydaje mu się, że widzi Annę, swoją dawną ukochaną.

              Po wyjściu z gospody Litowki posterunkowy rozmawia z Sewerynem Giejżanowskim. Wie, dlaczego Burak został wyrzucony z pracy u Giejżanowskich: Seweryn namówił go do wspólnego włamania się do kas administratora, żeby ukraść pieniądze własnemu ojcu; zostali przyłapani przez Ramiana i wszystko poszło na rachunek Buraka.

              Michaś nie śpi; rozmyśla o Siemionie, z którym łowił ryby i spacerował po lesie. Na plebanii pojawia się Giejżanowski, którego wpuszcza gospodyni, Ksenia. Ponieważ ks. nie ma, Seweryn rozmawia z Michasiem; ten mówi mu, że wygląda tak, jakby chciał kogoś zabić. Rozwścieczony Giejżanowski uderza chłopca w twarz, po czym wychodzi.

              Wracający z gajówki Siecheń ratuje Morawca od utonięcia w bagnie, a potem go pociesza: mówi, że nie ma takiej nędzy, z której człowiek nie mógłby się wydźwignąć. Opowiada mu o cudzie Jezusia, który uzdrowił chorego przy sadzawce w Betsaidzie.

              Seweryn mówi ojcu, że w tym roku ze względu na ostateczne egzaminy chce wcześniej wyjechać na studia, chodźby jutro. Po rozmowie z nim udaje się do Nawrockiego i strzela do niego z rewolweru. Ciało zabitego odnajduje Anna. W pobliżu drogi natyka się na Litowkę; jest pewna, że to on zamordował posterunkowego. Zaczyna mieć wątpliwości, kiedy widzi reakcję Litowki na wieść o śmierci Nawrockiego; Grzegorz jest tą wiadomością wstrząśnięty. Ks. Siecheń odnajduje Annę leżącą przy drodze. Ta go rozpoznaje, po czym ucieka.

              Michaś zaczyna pisać wiersz. Tej nocy opuści potajemnie rodzinną wieś. Nie raz przeklnie noc, która uczyniła z niego poetę. Na plebanię wraca ks. Siecheń, który stale ma przed oczami twarz Anny. Wydaje mu się, że już ją gdzieś widział. W nocy ma sen: jest w lesie i ktoś woła go po imieniu. Kiedy się budzi, domyśla się, kim jest kobieta, którą spotkał przy drodze. Modli się: musiał ją opuścił, żeby pójść za Jezusem; ufa, że Bóg jest nie opuścił. Udaje się do Grzegorza, żeby porozmawiać z Anną. Ma nadzieję, że to jednak nie ona jest kobietą, którą przed laty opuścił, żeby zostać ks.; że to nie z jego winy została prostytutką. Anna udaje, że go nie zna. Po śmierci Siemiona Taisa zabija syna, a potem siebie. Litowka i Anna zostają oskarżeni o zamordowanie posterunkowego.

1