Tomasz Muszyński

Pielęgniarstwo II rok

Podstawowa opieka zdrowotna – praktyka zawodowa

Cukrzyca.

Co to jest cukrzyca?

Cukrzyca charakteryzuje się częściowym lub całkowitym brakiem wytwarzania insuliny przez organizm. Jeśli masz cukrzycę insulinoniezależną oznacza to, że Twój organizm produkuje insulinę, ale w niewystarczającej ilości.

Co oznacza nazwa?

Łacińska nazwa cukrzycy "diabetes mellitus" związana jest z obecnością cukru w moczu pacjenta. Termin "diabetes" oznacza nadmierne wydalanie moczu, a słowo "mellitus" oznacza miód.

Co działa nieprawidłowo w cukrzycy?

Cukrzyca jest chorobą na całe życie, spowodowaną brakiem lub niewystarczającą ilością insuliny. Insulina jest hormonem - substancją o ogromnym znaczeniu wytwarzaną przez trzustkę. Insulina działa jak klucz otwierający drzwi do komórek ciała tak, aby cukier (glukoza) mógł wejść do środka. W cukrzycy trzustka wytwarza za mało insuliny, aby cały cukier krążący we krwi mógł wejść do komórek mięśni i innych w celu wytworzenia energii. Jeśli cukier nie może wejść do komórek to gromadzi się w krwiobiegu. Dlatego charakterystyczne dla cukrzycy są wysokie poziomy cukru we krwi. Nadmiar cukru wydalany jest z moczem, z tego powodu w przeszłości próbowano jego smaku, aby rozpoznać chorobę.

Rodzaje cukrzycy

Istnieją dwa główne rodzaje cukrzycy:

Cukrzyca typu 1 zwykle pojawia się u dzieci lub młodzieży i zawsze wymaga leczenia wstrzyknięciami insuliny. Jest ona spowodowana zniszczeniem komórek wytwarzających insulinę (komórek beta) w trzustce przez własny system immunologiczny.

Cukrzyca typu 2 (nazywanej też cukrzycą insulinoniezależną lub NIDDM) zwykle rozwija się powoli u osób dorosłych. Choroba na początku może być leczona dietą i wysiłkiem fizycznym, ale później zwykle wymaga leków przeciwcukrzycowych i/lub wstrzyknięć insuliny. Do choroby dochodzi, gdy komórki beta w trzustce stają się niewydolne i produkują za mało insuliny w stosunku do potrzeb organizmu. Najbardziej jest to widoczne po jedzeniu. Oprócz tego komórki ciała w mniejszym stopniu reagują na działanie insuliny. W tym przypadku, nawet, jeśli insulina jest wytwarzana, to nie spełnia swej roli.

U kogo występuje ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2?

Przyczyny cukrzycy typu 2 mogą być różne. Najczęściej przyczyna jest niejasna, ale niektóre przypadki mogą być związane z defektami genetycznymi. Rzeczywiście, część przypadków ma prawdopodobnie podłoże genetyczne, ponieważ cukrzyca typu 2 często występuje rodzinnie. Cukrzyca typu 2 częściej jest rozpoznawana w pewnych grupach etnicznych. Bardzo ważny w określeniu, czy osoba z tendencją do cukrzycy typu 2 zachoruje na nią, jest styl życia; choroba częściej występuje u ludzi, którzy mają mało ruchu, dietę bogatą w tłuszcze lub wysokokaloryczną i/lub mają nadwagę. Kobiety, które miały cukrzycę podczas ciąży (cukrzyca ciężarnych) mają większe ryzyko wystąpienia choroby w późniejszym okresie życia.

Prawidłowe wartości cukru we krwi

Istnieją kryteria, które pomagają lekarzom rozpoznać cukrzycę. Według tych kryteriów zdrowi ludzie mają poziom glukozy we krwi na czczo nie wyższy niż 6.0 mmol/l (110 mg/dl); po posiłku glukoza we krwi nie przekracza 7.8 mmol/l (140 mg/dl). Jeśli poziom glukozy na czczo wynosi 7.0 mmol/l (125 mg/dl) lub więcej i/lub wzrasta do poziomu powyżej 11.1 mmol/l (200 mg/dl) po posiłku oznacza to, że masz cukrzycę.

Ludzie, których poziom cukru we krwi waha się pomiędzy prawidłowym, a wskazującym na cukrzycę mają "upośledzoną tolerancję glukozy" -  stan, który zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy w przyszłości. Twój lekarz może widzieć potrzebę wykonania dodatkowego badania w celu uzyskania dokładnego rozpoznania.

Chorujesz na cukrzycę typu 2

Insulina działa jak klucz. Ale teraz, ponieważ masz cukrzycę nie możesz wyprodukować wystarczającej ilości insuliny, aby otworzyć "drzwi" do komórek. Kiedy cukier nie może wejść do komórek, aby wytworzyć energię czujesz się zmęczony, a cukier gromadzi się w krwioobiegu.

Cukier w moczu

Mocz wytwarzany jest w nerkach podczas filtracji krwi. Bez wystarczającej ilości insuliny ilość cukru w Twojej krwi wzrasta do bardzo wysokiego poziomu. Wtedy pewna ilość tego cukru wypływa przez nerki do moczu. Wraz z cukrem wypływa duża ilość wody. Dlatego chce Ci się pić. Pijesz dużo i często oddajesz mocz.

Leczenie cukrzycy

Teraz, kiedy rozpoznano u Ciebie cukrzycę, powinieneś starać się utrzymywać poziom cukru we krwi na właściwym poziomie. Wtedy będziesz czuć się dobrze, będziesz prowadzić normalne życie i unikniesz późnych powikłań związanych z cukrzycą. Ryzyko rozwoju powikłań wzrasta, gdy poziom glukozy przed posiłkiem jest wyższy niż 6.0 mmol/l (110 mg/dl) i/ lub poziom glukozy 1.5 - 2 Godziny po posiłku jest wyższy niż 7.5 mmol/l (135 mg/dl). Razem z lekarzem należy ustalić, do jakich poziomów cukru we krwi powinieneś dążyć. Pamiętaj, że każda poprawa poziomu glukozy we krwi zmniejsza ryzyko powikłań.

Aby utrzymać poziom cukru we krwi na właściwym poziomie musisz robić to, co Twój organizm robił kiedyś sam. Celem jest naśladowanie sposobu wydzielania insuliny, tak jak to odbywało się zanim zachorowałeś oraz utrzymywanie poziomu cukru we krwi jak najbliżej poziomów prawidłowych. Możesz lepiej wykorzystać insulinę, którą Twój organizm wciąż produkuje poprzez zmianę diety i pór posiłków, wysiłek fizyczny i zmniejszenie masy ciała, jeśli ważysz za dużo. Jeśli to nie wystarcza, możesz brać leki, które zwiększają ilość produkowanej przez Twój organizm insuliny lub wrażliwość na insulinę. Jeśli i to nie działa możesz potrzebować wstrzyknięć insuliny.

Objawy cukrzycy:

·         Zmniejszenie masy ciała - Glukoza krążąca we krwi często jest wydalana przez nerki z moczem, nie przechodzi do wnętrza komórek. Komórki muszą szukać innego źródła energii, którym jest tkanka tłuszczowa. W konsekwencji następuje zdecydowany, niespodziewany ubytek masy ciała w bardzo krótkim czasie.

·         Wielomocz - obecność cukru w moczu powoduje przyklejanie się wody, co przejawia się dużą ilością oddawanego moczu.

·         Wzmożone pragnienie - ponieważ oddajesz często dużo moczu, więc odczuwasz wzmożone pragnienie.

·         Ogólne osłabienie.

·         Pojawienie się zmian ropnych na skórze oraz stanów zapalnych narządów moczowo-płciowych.

·         Cukier w moczu - cukier pojawia się w moczu, gdy cukier we krwi przekroczy granicę progu nerkowego, czyli ok. 160 mg% (8,9 mmol/l).

Sposoby wstrzyknięć insuliny i podawania leków doustnych

Insulina:

Miejsca wstrzyknięć insuliny:

Uda, brzuch, pośladki lub ramiona są zwykle najlepszymi miejscami. Ważne jest by zmieniać miejsca wstrzyknięć, ponieważ powtarzające się wstrzyknięcia w to samo miejsce może być przyczyną tworzenia się guzków, co utrudnia przewidywalne wchłonięcie insuliny.

Sposoby podawania insuliny:

Wstrzykiwacze i dozowniki

NovoPen 3

Jest, wstrzykiwaczem wielorazowego użytku przeznaczonym do podawania insulin Novo Nordisk. Wstrzykiwacz dawkuje insulinę w zakresie od 2 do 70 jednostek, co jedną jednostkę. Podobnie jak inne wstrzykiwacze może być stosowany wyłącznie do jednego preparatu insuliny. Jeśli pacjent stosuje więcej niż jeden preparat insuliny powinien mieć odpowiednią liczbę wstrzykiwaczy (po jednym na każdy preparat insuliny).
 

NovoPen Junior

Podobnie, jak NovoPen 3 jest wstrzykiwaczem wielorazowego użytku. Ze względu na swoje wyjątkowe cechy przeznaczony jest specjalnie dla dzieci i młodzieży. Jako jedyny na rynku podaje insulinę, co 0.5 jednostki. Najmłodsi z chorujących na cukrzycę wymagają, bowiem najwyższej precyzji dawkowania.

NovoLet

NovoLet jest jednorazowym wstrzykiwaczem fabrycznie napełnionym insuliną ludzką, który pacjent stosuje aż do wyczerpania zawartości, a następnie zaczyna stosować kolejny. Jest wstrzykiwaczem prostym w obsłudze, co czyni go szczególnie przydatnym w terapii zwłaszcza pacjentów z cukrzycą typu 2, którzy są mniej aktywni życiowo i oczekują rozwiązań prostych w obsłudze i łatwych w edukacji.

InnoLet

InnoLet jest także urządzeniem jednorazowym. Przypomina kuchenny minutnik i jest równie łatwy w obsłudze. Ten najprostszy z istniejących na rynku systemów do podawania insuliny znacznie ułatwia insulinoterapię osobom starszym i mniej sprawnym.

Każdy wstrzykiwacz Novo Nordisk (bez względu na typ) jest urządzeniem osobistym i może być stosowany wyłącznie przez jednego pacjenta.

Leki doustne:

Pierwszym krokiem w celu obniżenia podwyższonego poziomu cukru we krwi jest stosowanie odpowiedniej diety oraz zwiększonego wysiłku fizycznego. W przypadku niepowodzenia tej terapii dołącza się doustne leki przeciwcukrzycowe. Obecnie coraz częściej stosuje się nową metodę tzw. Posiłkowej Regulacji Glikemii.

Terapia ta - jak sama nazwa wskazuje - polega na przyjmowaniu leku wtedy, gdy są spożywane główne posiłki, po których dochodzi do istotnego zwiększenia poziomu cukru we krwi. Po posiłku u osoby zdrowej trzustka zwiększa wydzielanie insuliny. Natomiast u osoby chorej trzustka nie wytwarza jej w dostatecznej ilości. W Posiłkowej Regulacji Glikemii zażyty przed posiłkiem lek - działający szybko i krótko - spowoduje, że trzustka szybko dostarczy potrzebną ilość insuliny. Lek ten nie stymuluje wydzielania insuliny pomiędzy posiłkami, dlatego jej poziom pomiędzy nimi wraca do stanu wyjściowego. Oznacza to, że nie ma potrzeby spożywania dodatkowych posiłków (drugiego śniadania, podwieczorku), aby zabezpieczyć się przed hipoglikemią.

Bibliografia:

1.      W. Pędach „Choroby wewnętrzne” PZWL Warszawa 1990r.

2.      J. Daniluk, G. Jurkowska „Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa” wyd. Czelej Lublin 2005r.