3 wykład.doc

16.03.2006 r.

Psychologia różnic indywidualnych

Wykład 3

H. Gardner: dowody odrębności poszczególnych rodzajów inteligencji:

1) wybiórcze podleganie zaburzeniom wskutek uszkodzeń mózgu

2) różnice intraindywidualne

3) możliwość wskazania podstawowych – dla danej inteligencji – operacji umysłowych (np. muzyczna – różnicowanie wysokości dźwięku)

4) odrębność dróg rozwojowych

5) odrębność historii ewolucyjnej

6) możliwość jednoczesnego wykonywania zadań angażujących różne inteligencje

7) brak korelacji między testami angażującymi różne inteligencje i występowanie korelacji między różnymi rodzajami zadań angażującymi tę samą inteligencję

8) związek z kulturowo wyodrębnionymi zakresami działania i symbolami (np. muzyka – nuty)

Konsekwencje przyjęcia lub odrzucenia istnienia czynnika g:

1. rozumienie inteligencji

- inteligencja to zdolność ogólna (g)

- inteligencja to suma zdolności (brak g)

- istnieje wiele inteligencji (z których każda jest zbiorem zdolności potrzebnych w jakimś zakresie przystosowania)

2. poglądy na rozwój inteligencji

- rozwój polega na różnicowaniu się czynnika g (hipoteza Garretta)

- każda zdolność ma osobną genezę

3. implikacje praktyczne

- dla diagnozy (badanie np. poziomu inteligencji)

- dla edukacji (specjalizacja?)

Inteligencja emocjonalna

Twórcy pojęcia: P. Salovey i J. D. Mayer, 1990

Popularyzacja:

- Goleman – Inteligencja emocjonalna (97)

- Goleman - Inteligencja emocjonalna w praktyce

definicja:

zdolności do spostrzegania własnych, cudzych emocji, rozumienia ich i wykorzystywania uzyskiwanych na tej drodze informacji do kierowania własnym myśleniem i działaniem. Może być traktowana jako podzakres inteligencji społecznej.

Adaptacyjne funkcje emocji i zagrożenia procesu adaptacji:

Inteligencja emocjonalna warunkuje opanowanie tych funkcji regulacyjnych emocji (tak, aby uniknąć zw. z nimi zagrożeń).

Umiejętności emocjonalne:

- umiejętność konfrontowania subiektywnych doznań z obiektywną rzeczywistością

- umiejętność regulowania poziomu pobudzenia

- umiejętność kontrolowanego wyrażania emocji

Komponenty inteligencji emocjonalnej:

- zdolność rozpoznawania i różnicowania emocji (aleksytymia – nieumiejętność nazywania emocji)

- zdolność rozumienia emocji – ich źródeł i konsekwencji

- zdolność przewidywania emocji

- zdolność oceny emocji (ich wartości informacyjnej i wpływu na działanie)

- zdolność kontrolowania i regulowania emocji

Badania wskazują na istnienie czynnika ogólnego inteligencji.

Psychometryczny pomiar inteligencji

Pomiar inteligencji płynnej (biologicznie uwarunkowanej, niezależnej od doświadczeń)

Warunek, jaki musi spełniać test inteligencji płynnej:

- niezależność wyników od doświadczeń osób badanych dzięki:

·         uniwersalności materiału zadań

·         uniwersalności operacji potrzebnych do ich wykonania

czyli „czystość kulturowa”

Terminy: testy czyste kulturowo, neutralne kulturowo, culture free, culture fair

Najbardziej znane testy pretendujące do miana „czyste kulturowo”:

1. R. B. Cattell – „Test of ‘g’. Culture fair” (1950) – nie ma polskiej wersji

2. Skale Matryc J. C. Ravena (figury – edukcja relacji i edukcja korelatu)

3. The Leiter International Performance Scale ( 1 raz – 1940) – Międzynarodowa Wykonaniowa Skala Leitera – 96 (dla dzieci w wieku 3-15 lat); także normy dla dzieci głuchych w wieku 6-14 lat) – nie ma słownych instrukcji. To drewniana rama z klockami Columbia – zadania jednorodne, jedno nie pasujące do reszty.

4. Columbia Mental Maturity Scale (1954) – Skala Dojrzałości Umysłowej Kolumbia 1992 (dla dzieci 3,6 – 10 lat)

5. Rysunek Postaci Ludzkiej – adaptacja polska 1987 (dla dzieci do lat co najmniej 10) - F. L. Goodenough – 1 wersja

Krytyka testów czystych (neutralnych) kulturowo:

1) Materiał geometryczny nie jest uniwersalny kulturowo => testy Ravena lub Cattell czy im podobne nie są neutralne kulturowo (geometria – wytwór cywilizacji)

2) w ogóle nie ma kulturowo neutralnego materiału ani kulturowo neutralnych czynności, a Ponadto sama sytuacja badania testowego jest „obciążona” kulturowo => nie da się stworzyć testu neutralnego kulturowo (co najwyżej „zredukowany kulturowo”)

3) Sama inteligencja jest określona kulturowo (w różnych kulturach co innego znaczy) => nie warto starać się o stworzenie testów neutralnych kulturowo! Testy powinny być trafne kulturowo, dostosowane do kultury (culture relevant).