PEDAGOGIKA SPECJALNA
07.10.2010r.
v Pedagogika specjalna – to nauka o nauczaniu i wychowaniu jednostek w jakikolwiek sposób odchylonych od normy rozwojowej (fizycznej, intelektualnej, psychicznej i społecznej).
v Zadanie: organizacja: realizuje formy pomocy osobie niepełnosprawnej by ta, mimo utrudnionych warunków mogła urzeczywistnić się jako osoba i stała się niezależnie od swoich możliwości produktywnych członkiem społeczeństwa.
v Zainteresowanie pedagogiki specjalnej jest jednocześnie osobowa, jak i społeczna sytuacja jednostki niepełnosprawnej.
v Pedagogika specjalna podejmuje problemu osób chorych i niepełnosprawnych:
o Dydaktyczno-wychowawcze jest to działanie wychowawcze, edukacyjne i
o Społeczno-zawodowe terapeutyczne – rewalidacja
v Pedagogika specjalna jest nauką empiryczną, ponieważ bada, analizuje i porównuje prawidłowości oraz specyfikę rozwoju procesów psychofizycznych osób z odchyleniem od jakiejkolwiek normy rozwojowej.
Nauka teoretyczna, gdyż uogólnia uzyskane drogą empiryczną dane oraz wyprowadza teorie wyjaśniające wieloaspektowe przyczyny, charakter i konsekwencje niepełnosprawności.
Normatywny charakter pedagogiki specjalnej przejawia się zaś w formułowaniu celów leczniczych i pedagogicznych, sposobach oddziaływania na wychowanków oraz zasad, jakie powinny być uwzględnione na procesie wychowawczym.
v W rozumieniu pedagogiki specjalnej jest nią jednostka, u której występują trudności w rozwoju, poznawaniu otaczającego świata i przystosowaniu się do środowiska społecznego.
v Jednostka, która bez pomocy specjalnej nie może osiągnąć cele kształtowania i należytego stopnia samodzielności społecznej w konsekwencji oddziaływań, metod, środków stosowanych w odniesieniu do jednostek normalnych. (Sowa)
v Niewydolność nerwowo-psychiczna, uszkodzenie narządów zmysłowych czy narządów ruchu (lub ich brak) nie pozwalają (jednostce) na bogate i wszechstronne przeżywane zjawisk dostępnych innym, utrudniają lub nie pozwalają na adekwatne twórcze ustosunkowanie są na prawach współpartnerstwa i równości z otoczeniem w równych zakresach życia społecznego –> utrudniają życie codzienne. (Doroszewska)
v Podmiotem zainteresowania pedagogiki specjalnej są osoby w każdym wieku, wymagający wychowania, terapii i nauczania.
v Rozwój jednostek, którym się pomaga może być utrudniony lub ograniczony nieodwracalnie.
v Podział jednostek odchylonych od normy (Doroszewska):
a) Upośledzeniu umysłowo – o różnym stopniu nasilenia upośledzenia, o różnej etiologii oraz dynamice rozwoju.
b) Głusi, ogłuchli całkowicie, z resztkami słuchu, niedosłyszący, posługujący się mową, głusi upośledzeni umysłowo w połączeniu z innymi niepełnosprawnościami ( tzn. upośledzenie sprzężone).
c) Niewidomi i ociemniali całkowicie, z resztkami wzroku, niedowidzący, niewidomi, upośledzeni umysłowo z innymi upośledzeniami (tzn. nakładającymi się).
d) Przewlekle chorzy: somatycznie, nerwowo, psychicznie.
e) Niepełnosprawni w zakresie narządu ruchu.
f) Jednostki z wadami wymowy.
g) Społecznie niedostosowani o różnym nasileniu i rożnej etiologii wewnątrzpochodnej i zewnątrzpochodnej (środowiskowej).
14.10.2010r.
v Fundamentem idei pedagogiki specjalnej jest teza, że każde poważniejsze odchylenie od normy nigdy nie jest częściowe.
v Kryterium możliwości aktywnego włączania się jednostki niepełnosprawnej do życia społecznego (Doroszewski):
o Jednostki, których odchylenie od normy ma charakter czasowy. Osoby przewlekle chore, nieprzystosowane społecznie oraz te osoby niepełnosprawne sensorycznie (głownie z uszkodzonym narzędziem ruchu), których uszkodzenie jest trwałe.
o Jednostki niepełnosprawne sensorycznie. Jeśli ich możliwości intelektualne i przystosowawcze pozwolą po odpowiedniej rehabilitacji.
o Jednostki niepełnosprawne, których niepełnosprawność charakteryzuje głęboki stopień i rodzaj.
v Działania naprawcze pedagogiki specjalnej:
o Jeśli w wypadku ograniczonego uszkodzenia nie można całkowicie go usunąć (domena medycyny), to przynajmniej zmniejszyć przyczyny, objawy, a zwłaszcza konsekwencje zaburzeń.
o Jak najbardziej zmniejszyć lub usunąć dalsze konsekwencje tych nieprawidłowości:
a) w zakresie wtórnych uszkodzeń
b) w zakresie własnego stosunku danego osobnika do jego odchylenia
c) pomoc w znalezieniu czynników kompensujących te braki
v Cel pedagogiki specjalnej.
- przywrócenie jednostce w jakikolwiek sposób niepełnosprawnej możliwej do osiągnięcia normalności.
- cele pedagogiki specjalnej łączą się ściśle z celami pedagogiki ogólnej w kierunku pogłębiania, dynamizowania i wzbogacenia metod pracy poprzez tworzenie warunków:
a) budzących wewnętrzny dynamizm wychowanka
b) kształtujący poszukująco-badawczą postawę wychowanka
c) dążący do uaktywnienia go i usamodzielnienia
d) wprowadzających wychowanka w nurt otaczającego go świata
v Zadania jakie spełnia pedagog specjalny:
o Ze względu na rozpiętość wiekową wychowanków
o Ze względu na rozpiętość i rodzaj odchyleń od normy
o Ze względu na formy pracy
v Związki pedagogiki specjalnej z innymi dziedzinami wiedzy.
- określone dyscypliny naukowe ściśle współdziałają z pedagogiką specjalną w każdym zakresie jej badań:
o W poznawaniu danej jednostki, jego odchyleń od normy rozwojowej.
o W planowaniu, organizowaniu i realizowaniu postępowania naprawczego z uwzględnieniem swoistości w zakresie reakcji danego osobnika na to oddziaływanie naprawcze.
o W poznawaniu specyfiki środowiska otoczenia jednostki (pomagającego, hamującego lub niweczącego proces naprawczy).
o W wyborze (i dostosowaniu) odpowiedniego wzorca, modelu pracy do możliwości danej jednostki odchylonej od normy rozwojowej i jego właściwości indywidualnych – zmienionych pod wpływem tych odchyleń. (Doroszewski)
REWALIDACJA
- dążenie do przywrócenia każdemu upośledzonemu człowiekowi warunków do możliwie największego wszechstronnego rozwoju.
- u podstaw rewalidacji lezy więc pojęcie zdrowia, człowieka zdrowego validus. Całkowita rewalidacja jest dostępna tylko w stosunku do dzieci przewlekle chorych (także nie we wszystkich przypadkach). W stosunku do pozostałych pojęcie rewalidacji należy rozumieć w znaczeniu przenośnym (M. Grzegorzewska)
- rewalidacja - rehabilitacja
REHABILITACJA
- to wszechstronne przywracanie do „normalnego” życia ludzi w jakiś sposób uszkodzonych.
- rehabilitacja: medyczna i ruchowa
v Kierunki oddziaływań rewalidacyjnych w ujęciu M. Grzegorzewskiej:
- kompensacja badań
- korygowanie zaburzeń (korektura)
- usprawnianie
- dynamizm
Zasadniczym czynnikiem rewalidacji jest kompensacja.
KOMPENSACJA
- z znaczeniu pedagogicznym: wyrównanie braków opiekuńczo-wychowawczych i kulturowych środowiska życia dziecka w celu poprawienia stanu jego rozwoju. (Maciarz)
- złożony proces uzupełniania, wyrównywania braków oraz zastępowania deficytów rozwojowych, narządów i przystosowania się na innej możliwej drodze. Odtwarzanie czynności całego narządu ruchu, zmysłu lub poszczególnych jego części za pomocą środków zastępczych organizmu ludzkiego. (Dykcik)
- zastąpienie obiektywnie istniejących lub subiektywnie odczuwalnych braków w jednej dziedzinie działalności człowieka przez wzmożoną aktywność w innej. Może dotyczyć zmysłów np. braku słuchu, wzroku. Może być społeczna – chce zastąpić niepełnowartościowość fizyczną osiągnięcia w nauce. (Sowa)
Kompensację należy rozpatrywać (tak jak wszystkie czynności naprawcze) z punktu widzenia potrzeb danej jednostki: biologicznych, psychicznych i społecznych.
Postacie kompensacji:
- biologiczna – automatyczne mechanizmy obronne organizmu.
- biologiczno-psychiczna – odbieranie informacji za pomocą zmysłów.
- psychospołeczna – przez zorganizowane grupy trzeba dać możliwość zaistnienia jednostce niedocenionej.
Nadkompensacja – osoba niepełnosprawna stara się zaprzeczyć swojej słabości, próbując wybić się w tej dziedzinie, w której jest najsłabsza.
28.10.2010r.
KOREKTURA
- usuwanie wad, likwidowanie nieprawidłowości, poprawianie stanu wyjściowego, ulepszanie stanu wyjściowego np. w zakresie widzenia, słyszenia itp. lub myślenia, zachowania się, działania. (Sowa)
- działanie mające na celu usunięcie lub zmniejszenia wady, błędu lub nieprawidłowości w budowie lub funkcjonowaniu jakiegoś przedmiotu, urządzenia czy organów ciała. (Maciarz)
v Rola pedagoga specjalnego:
- motywowanie pacjenta przy ćwiczeniach korekcyjnych;
- podejmowanie działań korygujących przed pedagoga jest weryfikacja niedostatecznie adekwatnych wyobrażeń i pojęć niewidomych, głuchych czy osób niepełnosprawnych intelektualnie;
- korygowanie podstaw wychowanków, błędnych „obrazów świata”, „obrazu samego siebie”; korygowanie zaniżonych czy nadmiernie zawyżonych błędnych wyobrażeń.
v Obowiązki pedagoga specjalnego: czynności terapeutyczno-wychowawcze o charakterze usprawniającym.
USPRAWNIANIE
- jako jedna z czynności rewalidacyjnych, jest to akcja usprawniania funkcji zaburzonych lub właśnie nie zaburzonych, które muszą te pierwsze kompensować.
- przeprowadzanie z osoba niepełnosprawną różnego rodzaju ćwiczeń w celu doskonalenia pewnych umiejętności, poruszania się na wózku inwalidzkim czy ćwiczeń mowy.
DYNAMIZOWANIE
- istotą dynamizującą jednostki jest stwarzanie warunków ułatwiających jednostce realizowanie potrzeb związanych samorealizacją, do realizowania potrzeb o charakterze społecznym, intelektualnym, moralnym itp. potrzeb związanych z niezależnością swobody ruchów działania.
- polega na spowodowaniu, że jednostka niepełnosprawna aktywnie włącza się w proces rewalidacji (wychowawca ma zrobić wszystko) i przejmuje odpowiedzialność za siebie.
Głównym oddziaływanie procesów jest wychowanek (musi chcieć).
- wzmaganie aktywności jednostki niepełnosprawnej, jej inicjatywy, chęci usprawniania siły woli w przezwyciężaniu trudności, zapału do walki z ograniczeniami spowodowanymi upośledzeniem lub chorobą.
-dokonywanie jest poprzez uświadamianie jednostce zachowanych sprawności i dyspozycji, możliwości do osiągnięcia poprawy jej stanu zdrowia i sprawności oraz poprzez akceptowanie jej osobowości.
Ważnym elementem koncepcji dynamizowania jest autorewalidacja (każdy sam musi się włączyć w proces).
Pedagog specjalny nie pracuje DLA jednostki upośledzonej ale Z NIĄ.
18.11.2010r.
Zasady rewalidacji:
- Z. Akceptacji - dziecko upośledzone akceptowane nie jako "dziecko specjalne" ale jako dziecko, które obarczone jest większymi trudnościami rozwojowymi i z tego tytułu ma prawo do szczególnej opieki i pomocy. Społeczeństwo i instytucje mają wspierać jego rozwój i dostosowywać swoje wymagania do jego możliwości.- Z. Pomocy - aktywizacja jego sił biologicznych, usamodzielnianie go, w przezwyciężaniu trudności rozwojowych, kształtowanie właściwej atmosfery i odpowiednich warunków wychowawczych w środowisku dziecka.- Z. Indywidualizacji - dostosowanie treści kształcenia, metod, środków i organizacji nauczania do indywidualnych możliwości dziecka, z uwzględnieniem jego indywidualnego celu kształcenia.- Z. Terapii pedagogicznej - wspieranie działań lekarza i współdziałanie z psychoterapeutą. Albo też prowadzenie terapii pedagogicznej równocześnie z inną formą leczenia.- Z. Współpracy z rodzicami - uzgodnienie wspólnego działania: szkoły i domu. Duże znaczenie ma tu dobrze prowadzona pedagogizacja rodziców, która często przyczynia się do zmiany form postępowania rodziców z dziećmi, a przez to poprawne warunki rozwojowe.
a) z. wczesnego objęcia opieką i pomocą specjalną.
b) z. podejścia wielospecjalistycznego.
c) z. powiązania oceny z usprawiedliwieniem.
d) z. integracji.
v Działy pedagogiki specjalnej. Z punktu widzenia organizacji szkolnictwa specjalnego w pedagogice specjalnej wyróżnia się:
o Pedagogika specjalna kompensacyjna – leży u podstaw nauczania, wychowania i rewalidacji niewidomych raz niedowidzących, niesłyszących i niedosłyszących upośledzonych umysłowo i niepełnosprawnych umysłowo.
- redukcja przeszkód utrudniających rozwój osobowości (kompensacja)
o Pedagogika specjalna resocjalizacyjna – obejmuje młodzież z zaburzeniami zachowania oraz młodzież, wobec której zastosowano środek wychowawczy lub poprawczy (wychowanków zakładów wychowawczych i poprawczych).
o Pedagogika specjalna lecznicza(podtrzymująca) – realizuje swoje cele poprzez naukę dzieci i dorosłych umiejętności przetrwania krytycznych dla nich okresów życia czy długotrwałych okresów leczenia. Dotyczy osób przewlekle chorych.
Klasyczny podział pedagogiki specjalnej na subdyscypliny obejmujące teoretyczne i metodyczne zagadnienia związane z określoną grupą jednostek odchylonych od normy rozwojowej.
A)Pedagogika rewalidacyjna:
1) oligofrenopedagogika (dotyczy jednostek upośledzonych umysłowo)
2) surdopedagogika (zajmuje się jednostkami z uszkodzonym narządem słuchu)
3) tyflopedagogika (dotyczy jednostek z uszkodzonym narządem wzroku)
4) pedagogika terapeutyczna ( dotyczy jednostek przewlekle chorych, niepełnosprawnych lokomocyjnie)
B) Pedagogika resocjalizacyjna ( jednostki nieprzystosowane społecznie)
OLIGOFRENOPEDAGOGIKA
( gr. oligos – mało, phern – umysł)
- to dział pedagogiki specjalnej zajmujący się nauczaniem i wychowaniem jednostek upośledzonych umysłowo. Często termin ten używany jest zamiennie z terminem „niedorozwój umysłowy” lub „niepełnosprawność intelektualna”.
1) W diagnozie upośledzenia umysłowego znaczenie odgrywają dwa kryteria:
- poziom inteligencji
- poziom dojrzałości społecznej ( jaką rolę odgrywamy w społ.?; przez tę rolę jesteśmy oceniani; czy upośledzony jest świadomy swojej choroby?)
2) Niepełnosprawność intelektualna to nie tylko problematyka strefy poznawczej, ale całej osobowości jednostki.
· Do postawienia diagnozy upośledzenia umysłowego nie wystarcza badanie testowe inteligencji dziecka i określenie niskiego ilorazu inteligencji. Diagnoza powinna obejmować także przystosowawcze zachowanie jednostek.
· Zachowanie przystosowawcze to efektywność lub stopień, w jakim jednostka realizuje wymogi niezależności osobistej i odpowiedzialności społecznej, oczekiwanej ze względu na wiek i środowisko (w jaki sposób się przystosowują akceptacja, obserwacja zachowań).
3) Niepełnosprawność intelektualna (model biopsychiczny)
· Stan niedostatecznej sprawności intelektualnej wskutek niedorozwoju lub uszkodzenie we wczesnym dzieciństwie tkanki mózgowej.
· Istotny niższy, niż przeciętny ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego ( o dwa odchylenia standardowe) występujący łącznie z upośledzeniem; powstały w okresie rozwojowym.
4) Niedorozwój umysłowy, niesprawność intelektualna, oligofrenia – to terminy używane zamiennie na określenia upośledzenia umysłowego.
· Upośledzenie umysłowe to istotnie niższy od przeciętnego (co najmniej dwa odchylenia standardowe) poziom funkcjonowania intelektualnego o charakterze globalnym wraz z zaburzeniami...
dareness