Psychologia osobowości

Ujęcie systematyczne

Program wykładów

l Osobowość: podstawowe problemy i               kontrowersje (26.02)

l Biologiczne podstawy osobowości (12.03)

l Społeczne podstawy osobowości (26.03)

l Struktura osobowości (2.04)

l Ja i organizacja osobowości (16.04)

l Procesy dynamiczne i nieświadome                  w funkcjonowaniu osobowości (21.05)

l Stałość i zmiana osobowości.                                           Zaburzenia osobowości. (28.05)

     Lektury

l Pervin, L. A. (2002). Psychologia osobowości. Gdańsk: GWP (rozdz. 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9, 10, 11).

l Pervin, L. A., John, O. P. (2002). Osobowość. Teoria i badania. Kraków: Wydawnictwo UJ (rozdz. 2, 9, 13, 14, 15).

Definicje osobowości

l  Dynamiczna organizacja systemów psychofizycznych w obrębie indywiduum, które determinują charakterystyczny dla niego sposób zachowania i myślenia. (Allport, 1961)

l  ... Niepowtarzalny wzorzec cech osoby (Guilford, 1959)

l Osobowość zwykle odnosi się do dystynktywnych wzorców zachowania (również myślenia i emocji), które charakteryzują przystosowanie się każdej osoby do sytuacji jego/jej życia (Mischel, 1986)

Definicje osobowości

l Osobowość, to te charakterystyki osoby, które wyjaśniają spójny wzorzec uczuć, myślenia i zachowania (Pervin, 2000)

l  Różnice indywidualne i organizacja części składowych, jednak niektórzy (np. Pervin) podkreślają tę ostatnią cechę, jako dystynktywną dla psychologii osobowości.

Typologia teorii osobowości
 

•      Ujęcie psychodynamiczne:

•    psychoanaliza - Z. Freud

•    rewizjoniści - C.G. Jung i A. Adler

•    neo-freudyzm ( E. Fromm, E. Erikson, H. Sullivan)

•    współczesne ujęcia psychoanalityczne

•     Ujęcie cechowe (trait approach)

•    klasycy: G. Allport, R. Cattell, H. Eysenck

•    Model Pięcioczynnikowy (m.in.. L. Goldberg, P. Costa, R. McCrae)

•      Ujęcie fenomenologiczne:

•    C. Rogers - teoria Ja

•    G. Kelly - Psychologia konstruktów osobistych

•    psychologia egzystencjalna (R. May, L. Binswanger)

Typologia teorii osobowości
 

•     Ujęcie behawioralne:

•    behawioryzm radykalny - B. F. Skinner

•    neobehawioryzm - Dollard i Miller

•    A. Bandura - teoria społecznego uczenia

•    W. Mischel - zmienne osobowe, poznawczo-społeczno-uczeniowe

•     Ujęcie poznawcze

•    T. Higgins - ukierunkowania Ja

•    H. Markus - teoria schematów Ja

Co wyróżnia psychologię osobowości jako dyscyplinę?

l  Badanie osoby jako całości

l Ja – konstrukt podkreślający dążenie ludzi do odnajdywania jedności i spójności

l  Motywacja

l Poznawcze ujęcia (Weiner, 1980)

l Ewolucyjne ujęcia (Hogan, 1987)

l  Różnice między ludźmi

l Model Pięcioczynikowy

Podstawowe problemy psychologii osobowości

l Natura - wychowanie

l Osoba - sytuacja

l Świadomość - nieświadomość

l Nomotetyczne - idiograficzne

l  Podstawowe wymiary osobowości (3, 5 a może 6)

Stan psychologii osobowości

•     W dużej mierze jest to badanie samowiedzy

•     Badane są przede wszystkim aspekty świadome

•     W niewielkim stopniu jest w niej tendencja do kumulowania wiedzy

•     Nacisk jest położony na proces a nie na treść

Pomiar osobowości, rzetelność

l  Natura konstruktów osobowościowych

l Jaki jest oczekiwany stopień powiązania pomiędzy twierdzeniami, które stanowią pomiar konstruktu?

l Jaka jest struktura konstruktu?

l Jaka jest stałość konstruktu?

l Jaki jest wzorzec związków interesującej nas miary konstruktu z innymi miarami tego samego konstruktu?

l  Rzetelność

l wewnętrzna spójność (α Cronbacha)

l Test-retest

Pomiar osobowości - trafność

l Trafność - dane świadczące o trafności

l    treść

l    kryteria zewnętrzne

l    manipulacja eksperymentalna

l  Matryca Wiele-Cech-Wiele-Metod

Wiele-Cech Wiele-Metod
Campbell i Fiske (1959)

Wiele-Cech Wiele-Metod – silny efekt metody