Rozwój w okresie wczesnego - wykład 6-7.docx

(3258 KB) Pobierz

Wykład 6/7

Temat: Rozwój w okresie wczesnego,

średniego i późnego dzieciństwa

Rozwój fizyczny i motoryczny
Rozwój poznawczy
Rozwój funkcji językowych. Mowa dziecka
Interakcje społeczne dziecko-dorosły i dziecko-dziecko
Rozwój osobowości. Rola stylów wychowania
Rozwój moralny
Kształtowanie się gotowości szkolnej

Kryzysy w rozwoju dziecka (ich przebieg i skutki)

Rozwój fizyczny

Dziecko w wieku 3lat

(wartości średnie)

Wzrost dziewczynki 94,5 cm

Wzrost chłopca 95,5 cm

Masa ciała: dz 14,5 kg, ch 14,8 kg

Dziecko w wieku 6lat

(wartości średnie)

Wzrost dziewczynki 116,1 cm

Wzrost chłopca 117,8 cm

Masa ciała: dz 20,9 kg, ch 21,8 kg

W układzie nerwowym 4 rodzaje zmian:

postępująca mielinizacja włókien nerwowych (szczególnie w płatach czołowych)
wzrost liczby synaps, tworzenie się nowych połączeń

między neuronami i wzrost produkcji chemicznych neuroprzekaźników

zmiany w zakresie formy aktywności mózgu:

do 5.r.ż. większą rolę w fazie czuwania odgrywają fale theta (charakterystyczne dla snu dorosłych) niż fale alfa (charakterystyczne dla zaangażowanej uwagi),

między 5. a 7. r.ż. ich udział się wyrównuje

wzrasta synchronizacja aktywności w różnych polach mózgu oraz koordynacja między płatami czołowymi a innymi częściami mózgu.

Rozwój poznawczy

Teoria umysłu

Trzy główne etapy w postrzeganiu innych przez małe dzieci:

Inni postrzegani jako istoty żywe w odróżnieniu od przedmiotów (już we wczesnym niemowlęctwie).
Inni postrzegani jako istoty intencjonalne. Ten etap charakteryzuje się rozumieniem zachowania celowego i uwagi innych osób (wiek dziecka: jeden rok).
Inni postrzegani jako istoty obdarzone umysłem, zaangażowane w procesy uwagi, jako osoby mające nie tylko intencje, które przejawiają się w zachowaniu, ale także myśli i przekonania, które mogą, ale nie muszą być widoczne w zachowaniu, i które mogą różnić się od „rzeczywistego” stanu rzeczy (okres życia dziecka: cztery lata)

(por. Tomasello, 2002, s. 239)

Odkrycie, że myśli różnią się od przedmiotów.

W drugim roku życia rozwija się myślenie dziecka

o rzeczach nieobecnych i niemożliwych,
o nieobecnych przedmiotach i o nieobecnych sytuacjach,
myślenie o wyobrażonych zdarzeniach,
myślenie o oczekiwanych rezultatach działań

(por. Meltzoff, 1995).

W drugim i trzecim roku życia następuje bogacenie się wiedzy dziecka o umyśle jako o zbiorze („pojemniku”) niewidzialnych stanów psychicznych.

Umysł zawiera myśli i pragnienia, jest sumą stanów mentalnych, które różnią się od świata rzeczy.

Byty mentalne cechuje

a) niedostępność dla zmysłów,

b) tzw. „prywatna” egzystencja (przedmiot myśli danego podmiotu nie jest bezpośrednio dostępny innemu podmiotowi),

c) inny sposób przestrzenno-czasowej egzystencji w przypadku przedmiotu i myśli o przedmiocie

(Estes, Wellman i Woolley, 1989; Haman, 1992).

Odkrycie, że umysł to już nie „pojemnik”, a „procesor”, który buduje stany mentalne, konstruuje reprezentacje rzeczywistości, tj. przedstawia i interpretuje stany rzeczywistości.

W wieku 4 lat dzieci uświadamiają sobie, że umysł jest aktywny (Astington,1993). Reprezentacje produkowane przez umysł (Pratt, Garton, 1993) odnoszą się do stanów świata w specyficzny sposób.

Zanika ujmowanie umysłowych przedstawień bodźców oraz samych

bodźców jako odpowiadających sobie w relacji jeden do jednego.

Dziecko zaczyna zdawać sobie sprawę, że np. przekonanie nie jest

prostym odzwierciedleniem rzeczywistości, ale może zmieniać się

w czasie, i może być różne u różnych osób, zależnie od ich doświadczenia

(Flavell, Green i Flavell, 1990).

Temat 7: wiek poniemowlęcy, przedszkolny, szkolny (do 10.-12. r. ż)

Rozwój poznawczy wg Jeana Piageta

- Istotą rozwoju jest rekonstrukcja i reintegracja struktur poznawczych

- Wcześniejsze sposoby myślenia przekształcają się w nowe, bardziej

adekwatne i bardziej zrównoważone struktury poznawcze

- Dążenie systemu poznawczego do równoważenia.

Podstawowe procesy:

Asymilacja: włączanie struktur zewnętrznych do ukształtowanych już struktur poznawczych

Akomodacja: dostosowanie struktur wewnętrznych do struktur asymilowanych, w wyniku czego dochodzi do przekształceń struktur poznawczych.

Adaptacja: stan równowagi między asymilacją i akomodacją.

Rozwój ma charakter stadialny.

Etapy rozwoju poznawczego wg J. Piageta

I. Inteligencja sensomotoryczna (sensoryczno-motoryczna) (0-2lat)

Ćwiczenie odruchów i manipulacji podtrzymujących lub powtarzających interesujące dziecko doznania.

Główne osiągnięcie: stałość przedmiotu.

Co wiemy o OZNAKACH w 6 stadiach inteligencji sensomotorycznej?

II. Inteligencja przedoperacyjna (2-6 lat)

Celowe eksperymentowanie na przedmiotach, coraz bardziej świadome planowanie działań, oparte na reprezentacjach przedmiotów.

Główne osiągnięcia: czynności symboliczne wraz z rozwojem mowy, zdolność do zachowania stałości cech (takich jak barwa, kształt), czynności umysłowe typu: szeregowanie, klasyfikowanie.

III. Operacje konkretne (6-12 lat)

Coraz bardziej odwracalne manipulacje na reprezentacjach konkretnych przedmiotów, decentracja umożliwiająca uwzględnienie w rozważaniach wielu własności przedmiotu w tym samym czasie.

Główne osiągnięcia: Zdolność do zachowania ilości, np. masy, ciężaru, objętości; rozumowanie sylogistyczne.

IV. Operacje formalne (12-15 lat)

W pełni odwracalne operacje umysłowe

Główne osiągnięcia: myślenie abstrakcyjne i hipotetyczno-dedukcyjne, rozumowanie logiczne, logika zdań.

W dekadzie lat osiemdziesiątych coraz większa liczba badaczy zaczęła podważać Piagetowską tezę o uniwersalności stadium operacji formalnych w rozwoju poznawczym człowieka (np. Labouvie-Vief, 1980).

Pojawiła się też teza, że po adolescencji kształtują się tak zwane postformalne postacie poznania, konstytuujące V stadium w stosunku do czterech opisanych przez Piageta.

W stronę narracyjnej psychologii moralności

Podejście narracyjne święci ostatnio tryumfy w pracach psychologicznych (Trzebiński, 2002). Często wyrażane jest w nich przekonanie, że nastał czas narracyjnego przełomu, w którym dochodzi do radykalnego uzupełnienia dotychczasowych poglądów na funkcjonowanie człowieka, w tym także na moralną orientację i koordynowanie różnych głosów w opowiadanych doświadczeniach ludzi (Żylicz, 2002, s. 153).

Pojawienie się trudnej sytuacji, pojawienie się konfliktu czy dylematu moralnego prowokuje do opowiedzenia o tym, co się zdarzyło.

Podejściu poznawczo-rozwojowemu, reprezentowanemu przez Piageta (1967) i Kohlberga (1969, 1976), przeciwstawiana jest ostatnio coraz częściej narracyjna wizja rozwoju moralnego, którą łączy się z pracami Carol Gilligan (1977, 1992) i jej współpracowników.

Gilligan sformułowała tezę, że orientacja moralna kobiet i mężczyzn jest inna, a dane z badań pozwalają wyłonić istotne statystycznie różnice zależne od płci:

Sposób ujmowania moralności przez mężczyzn opiera się na przesłance o równości (premise of equality) i zawiera się w etyce sprawiedliwości (ethics of justice).
Sposób ujmowania moralności przez kobiety wywodzi się z przesłanki o unikaniu przemocy (premise of non-violence) i prowadzi do etyki troski (ethics of care) (Gilligan, 1977)

Odmienności w ujmowaniu i rozumieniu problemów moralnych zaobserwowano już w grupie 6 – 9-letnich dziewczynek i chłopców, a u jedenastolatków - zdaniem Gilligan - stają się już regułą.

Próby weryfikacji tez Caroll Gilligan dały wyniki niejednoznaczne, akcentowano wpływ różnych zmiennych interweniujących (por. Rest i Walter, 1983; Chang, 1996; Caputo, 2000; Bokus, Cieślik, 2006).

W psychologii rozwojowej jako szczególnie interesujące odnotowano badania Nony Lyons (1988) i badania Key Johnston (1991). Potwierdziły one występowanie dwu orientacji moralnych.

Obok Kohlbergowskiej historii Heinza, Key Johnston zastosowała nowy materiał ilustrujący dylematy moralne, a mianowicie bajki Ezopa.

W polskich badaniach, nawiązujących do prac Lyons i Johnston, ujawniły się też istotne różnice w interpretowaniu bajki Ezopa, tj. w rozumieniu problemu moralnego bohaterów przez dziewczynki i chłopców w wieku 11 lat. Uzupełnienie: Bokus, Cieślik, 2006 (Kolokwia Psychologiczne, tom.15)

O rozwoju interakcji społecznych

AWł, APt, AWs, Di

Zasady obowiązujące w psychologii społecznej

I zasada psychologii społecznej

Czynniki sytuacyjne wpływają na myślenie i działanie

ludzi w znacznie większym stopniu, niż zdajemy sobie

z tego sprawę i niż byśmy się spodziewali.

II zasada psychologii społecznej

Każda jednostka konstruuje pewną wizję

rzeczywistości społecznej