Urazy głowy.pdf

Bezpieczeństwo

Urazy głowy

Urazy głowy należą do najbardziej zdradliwych obrażeń, z jakimi możemy się spotkać. W więk-

szości przypadków kończy się na kilku zadrapaniach, siniakach, guzach i lekkim bólu głowy.

Maja Grzanka

członek zarządu

katowickiego oddziału

Maltańskiej Służby

Medycznej

objawami może się kryć poważne uszkodzenie

naszego „centrum dowodzenia” – mózgu. Dodatko-

wo dość często ciężkim i niebezpiecznym urazom

głowy początkowo nie towarzyszą żadne objawy,

dlatego ta właśnie grupa wymaga zwiększonej uwagi

zarówno od personelu medycznego, jak i opiekunów

osoby, która omawianego urazu doznała.

większości przypadków powinny być opracowane

chirurgicznie, oczyszczone i zszyte – jeśli znajdują

się w okolicy czołowej – szwem kosmetycznym przy

zastosowaniu znieczulenia miejscowego. Nie zszywa

się jedynie ran bardzo małych, bardzo płytkich, silnie

zanieczyszczonych lub zadawnionych.

Złamania kości czaszki

Złamania kości czaszki można z grubsza podzielić

na dwie duże grupy: złamania kości sklepienia

czaszki i złamania kości podstawy czaszki. Aby

doszło do złamania, siła urazu musi być duża, gdyż

czaszka mająca za zadanie ochronę mózgu jest

stosunkowo odporna.

P RZYCZYNY URAZÓW GŁOWY

Obecnie, tak samo jak w przypadku urazów innych

okolic ciała, główną przyczyną ciężkich urazów głowy

u osób dorosłych są wypadki komunikacyjne (wtedy

najczęściej dochodzi do mnogich obrażeń wielona-

rządowych), ale ryzyko takie istnieje również w innych

okolicznościach. Można tu wymienić: upadek z wy-

sokości, skoki do wody (występuje ryzyko zarówno

urazu głowy, jak i uszkodzenia kręgosłupa w odcinku

szyjnym), a także przy uprawianiu sportów takich jak

boks, hokej czy rugby. Szczególnie niebezpieczną

sytuacją są wypadki w pracy, w których doszło do za-

działania znacznej siły na zabezpieczenie głowy (kask)

i jest ono uszkodzone lub – co gorsza – pracownik

nie zastosował się do przepisów BHP i nie używał od-

powiednich zabezpieczeń. Uraz głowy należy również

podejrzewać u wszystkich znalezionych nieprzytom-

nych osób, także tych znajdujących się pod wpływem

alkoholu, u osób, które doznały ataku padaczkowego

lub zostały rażone prądem (a także piorunem).

Złamania kości sklepienia czaszki

Powstałe złamania dzieli się na otwarte i zamknięte

(w zależności od tego, czy doszło do przerwania skó-

ry) oraz na linijne, wieloodłamowe lub wgłobione, ze

względu na położenie odłamów kości. Najbardziej

niebezpieczne jest złamanie o charakterze wgłobie-

nia, gdyż fragmenty kości uszkadzać mogą oponę

twardą i bezpośrednio tkankę mózgową. Dodatko-

wo znacznie zwiększają ryzyko infekcji. Duża cześć

takich złamań wymaga korekcji chirurgicznej.

Złamania kości podstawy czaszki

Złamania takie powstają często w następstwie

np. uderzenia głową o krawężnik i charakteryzują

się bardzo znamiennymi objawami klinicznymi.

Pacjenta, który doznał omawianego urazu dość

łatwo zapamiętać. Do objawów wskazujących na

W YBRANE PRZYPADKI

URAZÓW GŁOWY I ICH POWIKŁAŃ

Obrażenia powłok czaszki

Skóra głowy dość często ulega różnym urazom. Jest

ona grubsza niż w innych okolicach ciała, dlatego jest

w stanie pochłonąć znaczną ilość działającej energii

urazu. Kolejną cechą skóry głowy jest jej bogate una-

czynienie, które z jednej strony umożliwia szybkie za-

zwyczaj i niepowikłane gojenie, ale z drugiej sprawia,

że rany tej okolicy, nawet niewielkie, obﬁcie krwawią.

Najlżejszymi obrażeniami powłok czaszki są otarcia

niewymagające zwykle pomocy lekarskiej, przy

zadziałaniu większej siły może dojść do krwawienia

podokostnowego lub podczepcowego bez naruszenia

ciągłości powłok, które niebezpieczne są jedynie dla

niemowląt. Rozerwania skóry głowy w przeważającej

Stopień ciężkości

urazu

Objawy

Lekki uraz głowy

otarcia naskórka, obrzęk w miejscu

urazu, wylewy krwawe (siniaki)

w miejscu urazu, lekki ból głowy

Średnio ciężki

uraz głowy

Jak wyżej plus: objawy świadczące

o obrażeniach ośrodkowego

układu nerwowego (zawroty głowy;

nudności; wymioty; zaburzenia

świadomości, dezorientacja)

Ciężki uraz głowy

Jak wyżej plus: długo utrzymujące

się zaburzenia świadomości,

drgawki; wielokrotne wymioty,

nierówne źrenice

Podział urazów głowy

50 Promotor 4/08

J ednak czasami za tymi pozornie niegroźnymi

Bezpieczeństwo

możliwość złamania podstawy czaszki należą: krwia-

ki okularowe (tzw. oczy szopa), zasinienia za uszami,

jednostronna utrata słuchu lub opadanie kącika ust,

wypływanie płynu mózgowo-rdzeniowego (żółtawa

lub różowawa, przejrzysta ciecz) z nosa, z uszu lub

spływanie po tylnej ścianie gardła. Często złamaniu

towarzyszy wstrząśnienie lub stłuczenie mózgu oraz

krwawienie w wyniku urazu, a odległym powikłaniem

może być zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

martwica), które powstaje na skutek znacznej

różnicy ciśnień w jamie czaszki. Uszkodzenie

może obejmować różną grubość tkanki mózgowej.

Stłuczenie charakteryzuje się początkową utratą

przytomności, trwającą dłużej niż w przypadku

wstrząśnienia mózgu, oraz różnego stopnia zabu-

rzeniami neurologicznymi, które zależą od tego,

które miejsca są uszkodzone (np. zaburzenia mowy,

pamięci – przy uszkodzeniu płata skroniowego,

ubytki pola widzenia – przy uszkodzeniu płata po-

tylicznego itp.). Uszkodzenia te mogą być trwałe.

Wstrząśnienie i stłuczenie mózgu

Są to następstwa urazów czaszkowo-mózgowych

wszelakiego typu, w których wiodącym objawem

jest utrata przytomności.

Krwiak nadtwardówkowy

Terminem takim określa się nagromadzenie krwi

między kośćmi czaszki a oponą twardą, powodujące

ciasnotę w jamie czaszki i uciskające na mózg, zabu-

rzając jego funkcje. Najczęściej powstaje w wyniku

upadku z wysokości, wypadku komunikacyjnego lub

uderzenia tępym narzędziem. Przyczyną w większo-

ści przypadków jest uszkodzenie tętnicy oponowej

środkowej – krwawienie jest obﬁte i szybko narasta,

a przebieg choroby jest szybki, dość gwałtowny

i charakterystyczny – po urazie poszkodowany traci

przytomność, potem odzyskuje ją w pełni (tzw. okres

przejaśnienia), by po pewnym czasie znów utracić przy-

tomność z dołączeniem się porażenia jednej strony

ciała i rozszerzenia źrenicy). Krwiak nadtwardówkowy

jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia i każdy

przypadek powinien być niezwłocznie operowany przez

neurochirurga, tak aby szanse pacjenta na wyjście

z sytuacji bez szwanku były jak największe

Wstrząśnienie mózgu

Mianem tym określamy stan, w którym na skutek

nagłego zadziałania siły (przyśpieszenie, hamowanie)

dochodzi do przeniesienia się drgań z powłok i czaszki

na mózgowie i czasowego zaburzenia jego funkcji

(w szczególności tzw. tworu siatkowatego, który odpo-

wiedzialny jest za stan czuwania). W tym przypadku

nie ma bezpośredniego organicznego uszkodzenia

mózgu, ale występuje nagła, chwilowa utrata przytom-

ności oraz tzw. niepamięć wsteczna – po odzyskaniu

przytomności poszkodowany nie przypomina sobie

momentu, w którym doszło do urazu, a także co się

z nim działo przez ten czas. Objawami towarzyszącymi

wstrząśnieniu mózgu mogą być: nudności, wymioty,

senność i ból głowy. Objawy niepowikłanego wstrzą-

śnienia mózgu ustępują z reguły do 3 dni.

Stłuczenie mózgu

Stłuczenie mózgu jest poważniejszym następstwem

urazu niż wstrząśnienie. Dochodzi do różnego stop-

nia strukturalnego uszkodzenia określonej okolicy

mózgu (wynaczynienie krwi, zakrzepy, rozerwanie,

Krwiak podtwardówkowy ostry i przewlekły

W krwiaku podtwardówkowym wynaczyniona krew

zbiera się między oponą twardą a pajęczą. W zależ-

ności od szybkości narastania objawów, wyróżnia

się postać ostrą (do 48 h po urazie) i przewlekłą (do

14 dni po urazie). Źródłem krwawienia są zwykle żyły

powierzchni kory mózgowej. Krwiak ten zazwyczaj

nie powoduje objawów ciasnoty wewnątrzczaszko-

wej tak szybko jak nadtwardówkowy, ze względu na

otwartą przestrzeń, ale w niektórych przypadkach

współistnieje także obrzęk mózgu, sprawiając, że

objawy mogą być równie burzliwe. W początkowym

stadium poszkodowani uskarżać się mogą na ból

głowy, nudności, wymioty, niedowład kończyn; mogą

także wystąpić napady padaczkowe.

Objawy wymagające pilne-

go odwiezienia poszkodo-

wanego do lekarza

• Bezpośrednio po urazie poszkodowany stracił

przytomność, występuje niepamięć wsteczna

• Jest splątany lub zdezorientowany co do

miejsca, czasu, własnej osoby

• Senność, majaczenie

• Osłabienie, odrętwienie, porażenie kończyn;

mrowienie kończyn

• Trudności w mówieniu, połykaniu, opadnięty

kącik ust

• Zaburzenia widzenia, mroczki przed oczami,

nieostre lub podwójne widzenie

• Wymiotuje lub zgłasza nudności

• Występują drgawki lub obserwowane są za-

burzenia równowagi

P OSTĘPOWANIE NA MIEJSCU WYPADKU

Jak zawsze pierwszeństwo ma ocena zagrożenia

ratownika i poszkodowanego na miejscu zdarzenia

oraz w przypadku grożącego niebezpieczeństwa,

przeniesienie poszkodowanego w inne, bezpieczne

miejsce. Ocena podstawowych funkcji życiowych

(A – drogi oddechowe B – prawidłowy oddech

C – oznaki krążenia), w razie konieczności zasto-

sowanie pozycji bocznej ustalonej. Jeżeli poszko-

52 Promotor 4/08

Bezpieczeństwo

dowany jest przytomny, to bardzo istotne i bardzo pomocne

dla dalszego postępowania jest dokładne zebranie informacji

dotyczących mechanizmu urazu oraz tego, czy doszło do utra-

ty przytomności, jeśli tak – to na jaki czas (gdy pacjent jest

w stanie przypomnieć sobie te fakty). Nie należy bagatelizować

incydentu. Poszkodowany powinien być poddany obserwacji

w szpitalu lub w przypadku lżejszych urazów – w domu – przez

okres co najmniej 24 h (wtedy niebezpieczeństwo ujawnienia

się powikłań jest największe). Jeżeli dojdzie do otwartego

uszkodzenia, ranę na głowie przykrywa się suchym, jałowym

opatrunkiem, nie wolno usuwać ciał obcych – może to zrobić

jedynie wyszkolony personel w warunkach sali operacyjnej. Nie

wolno naciskać na naruszoną część czaszki ani tym bardziej na

tkankę mózgową. Obowiązuje także zakaz dotykania i wciska-

nia wypadniętego fragmentu mózgu do wnętrza czaszki. Każdą

ranę głowy, do głębokości której mamy jakiekolwiek wątpliwo-

ści, należy traktować jako otwarte uszkodzenie czaszki. Gdy za-

uważymy, że z uszu lub nosa wycieka płyn mózgowo-rdzeniowy,

nie należy hamować wypływu, gdyż w ten sposób spowodować

można wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego i pogorszyć

stan pacjenta – można przyłożyć jałowy opatrunek.

Ponadto jak w każdym przypadku obowiązuje tamowanie

krwawień i wsparcie psychiczne poszkodowanego. Wezwanie

pomocy jest niezbędne nie tylko w przypadku pacjentów

nieprzytomnych lub w ciężkim stanie, ale także jeżeli po-

szkodowany wydaje się być zdezorientowany, nie pamięta,

co się stało lub świadkowie podają krótkotrwałą utratę przy-

tomności, napad padaczkowy czy inne niepokojące objawy.

Pomoc należy wezwać, jeżeli mamy choć cień wątpliwości

co do stanu poszkodowanego, który doznał urazu głowy,

nawet gdy na pierwszy rzut oka wydaje się, że wszystko

jest w porządku. Jeżeli uraz nie wymaga pomocy lekarskiej,

pacjent przez następne 48-72 godziny powinien pozostawać

stale pod opieką odpowiedzialnej pełnoletniej osoby, która

obserwować będzie, czy nie pojawią się u niego ewentualne

objawy niebezpiecznych powikłań urazu, którego doznał.

W takim przypadku, jeżeli stan chorego na to pozwala, na-

leży niezwłocznie przewieźć go do najbliższego szpitala, w któ-

rym znajduje się oddział chirurgii urazowej lub neurochirurgii,

a w razie braku możliwości transportu lub utraty przytomności

chorego wezwać karetkę pogotowia ratunkowego.

P ODSUMOWANIE

Każdemu z nas zdarzył się niejednokrotnie i zapewne niejeden

raz jeszcze zdarzy się uraz głowy. W większości przypadków

zdarzenia kończą się szczęśliwie, jednak dobrze jest zachować

pewien stopień czujności, szczególnie w stosunku do osób,

które spożyły alkohol, tak aby nie przegapić objawów mogących

zwiastować poważniejsze problemy. Istotna jest również świa-

domość najczęstszych zagrożeń i umiejętność zapobiegania

przynajmniej części ich skutków poprzez: nieprowadzenie

pojazdów mechanicznych po spożyciu jakiejkolwiek ilości alko-

holu, narkotyków oraz leków (stosowna informacja znajduje się

zawsze na ulotce), używanie kasków podczas jazdy na rowerze,

rolkach itp. No i oczywiście podczas jazdy samochodem powin-

no zawsze zapinać się pasy bezpieczeństwa, a dzieci przewozić

w specjalnie dobranych do ich wieku fotelikach.

www.promotor.elamed.pl 53

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: