„MANDALA" - ZABAWA DLA KAŻDEGO !
Opr. A. Rawska
Co to jest mandala? - troszkę teorii...
Mandala to słowo brzmi tajemniczo, wyraża zawieranie się w sobie wszystkich rzeczy, jakie istnieją na świecie. Ideę zastosowania mandali w psychoterapii, wprowadził do współczesnej psychologii słynny szwajcarski psychoanalityk i psychiatra C.G.Jung. Swoje teorie budował w oparciu o własne, głębokie doświadczenia wewnętrzne, oraz spostrzeżenia powstałe w trakcie pracy z pacjentami. Głównymi zasadami, na których opierają się jego teorie, są: zasada psychicznej totalności oraz zasada psychicznej energii.
Najczęściej terminem mandala nazywa się geometryczne rysunki, które zachwycają swoją symetrią. Można powiedzieć, że mandala to święty krąg lub magiczne koło, pojęcie wywodzi się z Dalekiego Wschodu, ma zastosowanie m. in. w architekturze (renesansowa Kopuła Bazyliki Św. Piotra w Rzymie). Mandala ma najczęściej kształt koła, kwadratu albo koła wpisanego w kwadrat. Na wschodzie mówią, że mandala jest kwadraturą koła. Często przypisuje się mandali wiele właściwości np. energetyzujące, relaksujące, wyciszające, uspokajające, terapeutyczne w leczeniu nerwic oraz zaburzeń psychicznych. Zwykle mandala składa się z wzorów, które wskazują drogę do środka. Jedni twierdzą, że tym środkiem jest nasze wnętrze, psychika; inni, że to środek świata.
Funkcje mandali
- rozwijają zdolności manualne dziecka (kształcą motorykę dłoni)
- umożliwiają poznanie i utrwalenie liter alfabetu oraz cyfr (funkcja dydaktyczna)
- kształcą pamięć wzrokową
- łączą w sobie funkcje relaksacyjne i poznawcze
- pozwalają na wypracowanie własnego stylu pracy
- uczą dobierania kolorów, kształtów
- umożliwiają nauczycielowi realizowanie własnych koncepcji dydaktycznych.
Malować, lepić czy...?
Najpopularniejszą formą pracy z mandalą jest jej kolorowanie.
- do malowania używamy jak najwięcej kolorów
- kolory dobieramy według własnego uznania: kontrasty, barwy ciepłe, zimne, jasne, ciemne
- pamiętajmy, że wszystkie mandale są ładne, nie ma nieciekawych, nieefektownych
- w celu stworzenia miłej atmosfery można włączyć muzykę.
Można też wykorzystać inne rozwiązania wykonania mandali. Tworzenie poprzez wypełnianie koła różnymi dostępnymi materiałami, wycinanie, układanie mozaiki geometrycznej, wyklejanie resztkami tkanin, wyklejanie różnymi ziarnami na podkładzie z plasteliny bądź w zakrętce od słoika czy też na płycie kompaktowej, tackach jednorazowych.
Mandala daje także duże możliwości diagnozujące dziecko, uwzględniając zastosowane kolory, kształty, połączenia kolorów, rodzaje zastosowanych linii. Aby zajęcia z mandalami przyniosły oczekiwany efekt, należy zachować odpowiednią kolejność działań.
Oto przykład:
Ø potrzebne materiały, narzędzia i przybory przygotować wcześniej na stolikach, aby nie rozpraszać później dzieci.
Ø przygotowujemy odpowiedni nastrój - uczestnicy siedzą w kole i słuchają muzyki relaksacyjnej z dłońmi na kolanach odwróconymi wewnętrznymi stronami w górę, oczy mają zamknięte.
Ø wyciszamy muzykę - zrelaksowane dzieci mogą przez chwilę wpatrywać się w karty z mandalami lub wyobrażają sobie, co za chwilę wykonają
Ø rozpoczynają pracę techniką wybraną przez nauczyciela (zapobiegnie to zamieszaniu w wyborze narzędzi pracy, pozostanie nastrój, w który uczestnicy zostali wprowadzeni).
Ø zorganizowanie wystawy prac lub prezentacja i omówienie wykonanej mandali. W czasie pracy można włączyć cichutko muzykę relaksacyjną.
A to ciekawe...?
Mandale nie koniecznie trzeba wykonywać w pomieszczeniach. W czasie wycieczek, biwaków, obozów, rajdów może to być jedno z zadań do wykonania z darów lasu, natury.
Mandale można układać:
- na plaży wykorzystując mokry piasek, muszle, wodorosty
- w lesie z szyszek, żołędzi, patyków
- nad rzeką z kamieni
Na pewno uczestnicy zabawy będą chętnie wykonywali zadanie. Na początek można zaproponować wykonanie symetrycznego wzoru o kształcie koła, a dopiero później wprowadzić pojęcie mandali. Dzieci zapewne zaskoczą nas swoją pomysłowością i swobodną interpretacją.
Kolory w interpretacji mandali
Każdy kolor użyty w pracy z mandalą ma swoje znaczenie. Doborem barw, w znacznej mierze, kieruje podświadomość człowieka. W związku z tym kolorowa mandala odzwierciedla emocje - czyli stan psychiczny twórcy.
Autorka książki „Kreatywna Mandala” Susan F. Fischer zaproponowała następującą interpretację kolorów używanych podczas malowania mandali:
Ø Biel kojarzy się z czystością, niewinnością, niematerialnością, ponadczasowością, duchowością. Kojarzony jest też ze światłem, co stanowiło element opowieści o stworzeniu świata, występujący w wielu kulturach, nie tylko chrześcijańskiej. Występuje też zamiennie z kolorem srebrnym. Może występować w mandali jako kolor papieru pozostawiony, nie zamalowany lub biała kredka albo farba nałożona na inne kolory. Przyjmuje się, że biel w mandalach może oznaczać wysoki stopien rozwoju duchowego i spokoju umysłu. Może oznaczać też utratę energii
Ø Czerwień jest uznawana za kolor życia. W mandali jest interpretowana jako pobudzenie życiowego potencjału. Jest kolorem powszechnie kojarzonym z krwią, ogniem, aktywnością. W negatywnym aspekcie oznacza złość, agresję, cierpienie.
Ø Niebieski sugeruje ciszę, spokój, harmonię, pobudzenie ku rozumieniu. Symbolizuje wodę i nieświadomość. Ciemniejsze odcienie tego koloru np. indygo kojarzone są z przebudzeniem intuicji i osiągnięciem mądrości a także, w sensie negatywnym, odwołują się do trudnych doświadczeń konfliktu z matką, uczuć załamania, straty lub zagubienia. Pojawienie się tego koloru w mandali może zapowiadać psychiczne odrodzenie.
Ø Żółty - kolor słońca, kojarzony z jego ciepłem i życiodajną siłą a także z dostatkiem zarówno rozumianym jako dobra materialne jak i duchowe. Wymiennie stosowany jest z kolorem złotym. Przyćmiony żółty może symbolizować negatywne przywiązanie do ojca. Gdy kolor żółty pojawia się w mandalach świadczy o sile i energii, wyraźnym postrzeganiu rzeczy i wytyczaniu sobie realistycznych celów. Może oznaczać potrzebę nauczenia się czegoś nowego, może też świadczyć o pewnym braku równowagi.
Ø Zieleń - kolor przyrody, liści, trawy, wody, symbol Matki - Natury kojarzony jest z wrażliwością zmysłową. Występujący w mandalach może świadczyć o umiejętności zajęcia się sobą a także udzielania wsparcia innym. Duża ilość zieleni w mandalach może świadczyć o tendencjach do nadopiekuńczości, zaborczości i przesadnej dbałości o innych. Ciemna zieleń świadczy o wewnętrznej kontroli, życiu zgodnym z zewnętrznymi zakazami i nakazami (np. rodziców).
Ø Pomarańczowy kojarzony jest z siłą, asertywnością, dumą i ambicją. W mandalach może sugerować zdecydowane starania, silne poczucie tożsamości. Negatywnie może oznaczać brak samodyscypliny, wrogie nastawienie do autorytetów, stosowanie siły.
Ø Fioletowy lub purpurowy jako mieszanka czerwonego i niebieskiego łączy w sobie energię ze spokojem choć postrzegany jest także jako odrębny kolor. Purpura od dawnych czasów była kolorem królów i biskupów. W mandali kolor ten może oznaczać proces osobistego wzrostu, poszukiwanie źródeł inspiracji, rozwój duchowy bądź potrzebę emocjonalnego wsparcia. Może oznaczać też zaabsorbowanie sobą, dla niektórych symbolizuje uczucia prześladowania i paranoi.
Ø Lawendowy w wymiarze duchowym oznaczać może mistycyzm i pozytywny rozwój duchowy, przebudzenie wiodące do oświecenia. Duża jego ilość w mandalach wskazuje na skłonności do fantazjowania i ucieczkę od rzeczywistości. Badacze zauważali też tę barwę w mandalach ludzi cierpiących na choroby układu oddechowego.
Ø Różowy - połączenie białego i czerwonego tradycyjnie oznaczał zmysłowość, emocje i młodość. Różowy wybierać mogą osoby, które odczuwają fizyczne objawy choroby lub stresu. Oznaczać też może nadmierne zaabsorbowanie ciałem. Pozytywnie oznacza cieszenie się zmysłowymi przyjemnościami ciała i akceptację, zachęca do poszukania w sobie tego, co nowe i wymagające opieki.
Ø Brązowy jest kolorem kojarzonym z jesienią. Oznacza poczucie bezpieczeństwa lub jego brak, czasem niską samoocenę. Często używany przez osoby chore - symbolizuje chęć uwolnienia się od problemów.
Ø Turkusowy w mandalach pojawia się często, gdy do dalszego życia potrzebny jest proces gojenia ran, dystansowanie się do zbyt bolesnych przeżyć. Może o oznaczać opieranie się zbyt głębokim emocjom, ale także nieuświadomioną dla nas zdolność psychiki do leczenia się.
Ø Szary jako kolor utożsamiany z brakiem emocji, łączony bywa z depresją. Może świadczyć o odcinaniu się od uczuć, nieuzasadnionym poczuciu winy za bycie sobą.
Ø Czarny symbol ciemności, tajemnicy, śmierci. Może oznaczać utratę nadziei, depresję. Symbolizuje również wyrzeczenie, pokutę. Jest także symbolem początku jakiegoś nowego etapu.
Istotne dla interpretacji mandali wydają się też połączenia kolorów na jednym rysunku. Tak np. występowanie razem czerwonego i niebieskiego lub czerwonego i zielonego może oznaczać konflikt. Żółty z czarnym bądź indygo często występują przy rozchwianiu emocjonalnym. Czarny i czerwony świadczą o doświadczaniu depresji i złości w tym samym czasie i mogą uzewnętrzniać się w impulsywnym zachowaniu. Czarny w połączeniu z różowym mogą świadczyć o negatywnych myślach na swój temat i informować o konieczności podjęcia działań do poprawy samopoczucia i zdrowia. Czarny i biały (bez użycia innych kolorów) mówią o doświadczaniu napięć przeciwności, często też o intelektualnym postrzeganiu świata. Oznaczać to też może symboliczne oddzielenie światła od ciemności i gotowość na przyjęcie nowych idei.
Powyższa interpretacja kolorów to tylko przykładowa propozycja. Każdy z nas ma inny system skojarzeń i odrębne życie wewnętrzne. Odgadując ukryte znaczenie mandali nie należy zapominać o zachowaniu pewnej dowolności i dystansu Możliwe jest także rozpatrywanie kolorów występujących w mandali w odniesieniu do pór roku. Każda z nich ma swoje barwy, które odróżniają ją od pozostałych.
Wiosenne zielenie, żółcie i róże mogą sugerować coś nowego, wnoszącego nową siłę.Kolory letnie: zielony, żółty, pomarańczowy, czerwony, brzoskwiniowy i błękitny mogą oznaczać obfitość, spełnienie bądź dojrzałość.
Jesienne brązy, pomarańcze, odcienie złotego mogą oznaczać zbieranie nagród po okresie wytężonej pracy i przypomnienie o tym, by nie zaniedbywać smutku, którego wystąpienie jest naturalnym elementem przemijania bądź końca pewnego etapu w życiu.Do kolorów zimy zaliczamy czarny, biały i szarości. Świadczą o tym, że po okresie rozwoju nadszedł właśnie czas odpoczynku.
Zalety stosowania mandali
Jak wynika z obserwacji nauczycieli i psychologów, technika mandali:
Ø uspokaja i wycisza również dzieci nadpobudliwe psychoruchowo
Ø ułatwia koncentrację,
Ø prowadzi do wytrwałości i konsekwencji w działaniu,
Ø sprzyja wewnętrznej integracji.
Ø zwiększa aktywności dzieci nieśmiałych, biernych, poprzez radość tworzenia otwierają się, stają się odważniejsze i bardziej komunikatywne w stosunku do rówieśników
Ø łagodzi napięcia, nieporozumienia i agresję wśród dzieci(specyficzna atmosfera, jaka wytwarza się podczas malowania).
Systematyczna praca z okrągłymi obrazami wspomaga rozwój dziecięcej osobowości, poprawia się także zdolność zajmowania się samym sobą. Nadpobudliwe dzieci, które nie potrafią usiedzieć na miejscu uspokajają się, inne, które sprawiają wrażenie bezwolnych, niechętnych do działania - przeciwnie - dzięki pracy z mandalą staja się bardziej energiczne, aktywne.
Nie koniecznie samemu trzeba tworzyć wzory mandali, można korzystać z gotowych szablonów dostępnych m.in. na stronach internetowych www.edupix.pl, www.mandale.info, www.interklasa.pl . W księgarniach można kupić ciekawe publikacje m.in.:
1. Mandala - sposób na odprężenie i wyciszenie dla dzieci w wieku przedszkolnym, Praca zbiorowa, Wyd. Jedność
2. Mandale - Cztery pory roku Georg Bemmerlein Wyd. WIR
3. Mandale do dekoracji klasy Georg Bemmerlein Wyd. WIR
4. Mandale literowe - część 2. Litery pisane Monika Kraszewska Wyd. WIR
...
jola0565