Bohema_5_pl.pdf

Warszawa/Praga Numer 2 (3)/2003

Witamy !

Zapraszamy do trzeciego numeru naszego dwujęzycznego pisma kulturalno-literackiego.

Bohema powstała jesienią 2002 roku, jako spontaniczna inicjatywa kilku przyjaciół - Polaków i

Czechów. Postanowiliśmy wlać trochę życia w kontakty polsko-czeskie i zrobić coś wbrew

powszechnie panującej opinii, że "bez pieniędzy nic się nie da"...

Tym razem mamy dla czytelników Bohemy coś zupełnie wyjątkowego - specjalny wywiad z Hanną

Krall , najwybitniejszą obok Ryszarda Kapuścińskiego polską reporterką. Ale to jeszcze nie koniec

atrakcji. W numerze znajdziecie też - po raz pierwszy w polskim tłumaczeniu - fragmenty

książki bardzo popularnego w Czechach młodego pisarza, Jaroslava Rudiša . W ubiegłym roku

otrzymał on prestiżową nagrodę Ortena za swój debiut literacki - książkę Nebe pod Berlínem ("Niebo

pod Berlinem"). Jaroslav Rudiš zgodził się na udzielenie nam wywiadu oraz na opublikowanie

fragmentu jego nagrodzonej książki.

Niniejszy numer Bohemy ilustrowany jest frotażami naszego stałego współpracownika, czeskiego

poety, Radka Fridricha . W dziale "Poezja" znajdziecie cykl nietypowych wierszy Radka

inspirowanych napisami nagrobnymi oraz wspomnieniami dawnych mieszkańców wsi Růžová w

czeskich Sudetach.

Poza tym - jak zwykle - na stronach Bohemy znajdziecie polską i czeską literaturę, artykuły o

wzajemnych kontaktach, atrakcjach turystycznych i o wszystkim, co składa się na codzienną

rzeczywistość życia w Czechach i w Polsce.

PS . Dziękujemy bardzo za listy, które do nas piszecie. Na wszystkie odpowiadamy, a niektóre z nich

nawet publikujemy. Osoby, które chciałyby podjąć z nami współpracę, informujemy, że jako pismo

niekomercyjne nie oferujemy honorariów za opublikowane teksty. Na tym polega szczytna praca dla

idei! (Redakcja zastrzega sobie możliwość wprowadzania skrótów i zmian w nadesłanych tekstach).

Następna Bohema ukaże się na przełomie sierpnia i września 2003 roku. Nie zabraknie w nim

nowych atrakcji...

A teraz już życzymy miłej lektury trzeciego numeru Bohemy !

Wasza Redakcja

W trzecim numerze Bohemy znajdziecie następujące teksty:

Proza - Fragment Książki Jaroslava Rudiša Nebe pod Berlínem (Jaroslav Rudis Niebo pod Berlinem)

Opowiadania - Stanislav Beran "Gdy umrzesz nikt ci już nie będzie chciał dotykać piersi ", Piotr Ka "Dolar", Orland

Bukowski "Taksówka Paniczna "

Poezja - 4 wiersze czeskiego poety Radka Fridricha z tomiku Mowa umarłych (Řeč mrtvejch)

Wywiady Bohemy - rozmowa z Hanną Krall, wywiad z Jaroslavem Rudišem

W połowie drogi - teksty i opinie - artykuły: Vít Kloz "Miałem taki sen...", Piotr Ka - Relacja z Międzynarodowych

Targów Książki w Lipsku

Kalejdoskop - Informacje kulturalne w skrócie

Turystyka - Camp Rodowo - prezentacja

Listy czytelników - 2 listy do redakcji

PROZA

Jaroslav Rudiš: NIEBO POD BERLINEM

(NEBE POD BERLÍNEM)

1. Dźwięki

Człowiek zapamiętuje zdarzenia dzięki dźwiękom. Według nich je porządkuje, traci i znowu znajduje.

Świat jest studiem dźwiękowym, uszy są kierownicą. Jedziemy tam, gdzie one chcą. Stoję przy

oknie, trzymam w ręku słuchawkę i czekam, kto się odezwie.

"Słucham, Macha". Mówię: "Dzień dobry. Z tej strony Bem. Panie dyrektorze, chciałbym panu

powiedzieć, że nie przyjdę po południu na radę pedagogiczną. No... i jutro też nie przyjdę...

Właściwie już nigdy nie przyjdę... To do widzenia... I niech mi pan nie ma za złe".

W słuchawce zagrzmiało: "Co... Jak to... Kto... Co się dzieje... Bem, niech się pan nie wygłupia!"

Położyłem słuchawkę na brzegu doniczki, nastawiłem wodę na

kawę i pozwoliłem Machowi bulgotać pomiędzy roślinami.

"Halo-halo-halo. Co pan sobie myśli? Tak na początku roku

szkolnego. Słyszy mnie pan? Co robisz, człowieku? Weź się pan w

garść... To mnie pan ładnie... A niech to... Halooo... Cholera..."

Buch.

Chwila ciszy przetykana słabym pip-pip dochodzącym z drugiego

końca linii. A potem gwizd czajnika, a za oknem dudnienie

pantografu pociągu do Nymburka. Odłożyłem słuchawkę, zalałem

kawę, zamknąłem okno. I czekałem, kiedy dyrektor szkoły

podstawowej przy ulicy Jindrzyskiej znowu się odezwie. Bo

wiedziałem, że się odezwie.

Pod oknem huczy pośpieszny do Liberca, stara spalinówa z

przyczepionymi dwoma obtłuczonymi wagonami.

Telefon na stole zadzwonił po raz drugi.

Wiedziałem, że jeśli podniosę słuchawkę, nie odejdę. Że pewnie

ulegnę. Nie jestem typem bojownika. Stanie w miejscu zawsze

mniej boli niż bieganie.

Za dwie minuty zadzwonił po raz trzeci.

Nie chciałem odejść.

Po raz czwarty.

Musiałem odejść.

Nie wiedziałem dokładnie dlaczego i nie wiedziałem, gdzie mam iść.

Poszedłem spakować swoje rzeczy. Gitarę. I stroik. Napisałem list, a raczej kilka linijek: Miejcie się

dobrze. Odezwę się. Przepraszam. Wyjeżdżam i tak dalej, wyjąłem z kieszeni jakieś pieniądze i

położyłem je na stół. Książeczkę oszczędnościową też. Jest zaklęta na hasło Elvis nie żyje. Jednego

razu przeczytałem to wyryte w kiblu w Bunkrze, gdzie chodziliśmy

popijać z Żenią i gdzie nam razem z początku dobrze wychodziło.

Żeni się to spodobało.

Elvis nie żyje.

Bunkier nie żyje.

Nasza ówczesna kapela, co się nazywała Drobne za piątaka, też nie

żyje, a mój brajdak nigdy już żadnej innej nie założył, bo założył

rodzinę i firmę tapeciarską.

Żenia żyje.

Nie będzie sama.

Może dlatego uciekam. Że się tego boję.

Wylałem kawę, telefon znów zadzwonił. Fala gorąca napłynęła mi

do czoła. Kiedy się zdenerwuję, mam wyostrzony słuch a nieraz mi

przez to leci krew.

Krew kapie do umywalki. Za oknem warczy lokomotywa, która

przesuwa wagony pocztowe z jednego toru na drugi. Odchylam do

tyłu głowę i patrzę do góry, nad termę, czuję, jak mi gorąca i lepka

ciecz spływa po szyi. Plama pleśni na suficie przypomina Australię.

Terma monotonnie huczy i zatrzymuje czas.

Zamknąłem drzwi i wrzuciłem klucze do skrzynki na listy. Za pół

minuty włamałem się do niej nożem, wziąłem klucze, otworzyłem mieszkanie i sprawdziłem, czy w

łazience nie leci woda.

Nie leciała. I gaz się też nie ulatniał. Telefon nie protestował. Radio nie grało. Pod oknem nabierał

szybkości pośpieszny do Ostrawy. Dziewięć, nie dziesięć wagonów! Zatrzasnąłem drzwi. Wyszedłem

z domu i zbiegłem Przybienicką wprost pod wyprostowane nogi mostu, do tunelu, który połyka

tramwaje i wypuszcza obłoczki kurzu.

Za nim jest park, przy parku dworzec. Z dworca jeżdżą pociągi do miasta, skąd kiedyś przyjechał

stryjek, który nie był tak zupełnie stryjkiem, żeby zostawić u nas przed domem samochód, który nie

był tak zupełnie samochodem, i przelazł przez mur zachodnioniemieckiej ambasady, gdzie nie

rozdawali uchodźcom coca-coli ani koszulek Dead Kennedys, ani oryginalnych levisów, jak to sobie

wtedy wszyscy wyobrażali, tylko dawali herbatę, kawę i kanapki.

Szedłem szybko. Przyparty do ściany ciemnego tunelu.

________________________________________________________________________________

Jaroslav Rudiš , ur. w 1972 w Turnově. Za swoją debiutancką książkę "Niebo nad Berlinem" zdobył

w 2002 r. nagrodę Ortena - najważniejszą w Czechach nagrodę dla młodych autorów. Z

wykształcenia Jaroslav Rudiš jest nauczycielem niemieckiego i historii. Studiował w Libercu, Pradze,

Zurychu i Berlinie. Pracował jako agent reklamowy czeskiego browaru w Niemczech, piekarz w

Alpach, portier w hotelu, didżej i dźwiękowiec w klubie rockowym, menedżer zespołu punkowego,

nauczyciel, murarz i sprzedawca w mleczarni. Obecnie pracuje jako redaktor działu kultury w

dzienniku Právo. Pisze opowiadania, poezje i teksty piosenek. Kolekcjonuje stare rozkłady jazdy i

mapy kolejowe. W latach 2001-2002 przebywał w Berlinie, gdzie uzyskał stypendium dziennikarskie.

Mieszka w Pradze.

________________________________________________________________________________

Orland Bukowski :TAKSÓWKA PANICZNA

- Wolny?

- Wolny, wsiadaj pan...

Zająłem miejsce w taksówce. Zamknąłem drzwi, usadowiłem się wygodnie w fotelu.

- Możemy jechać? - spytał kierowca. Skinąłem głową. Samochód ruszył. W jednej chwili poczułem

ogromne zmęczenie i zapadłem w głęboki sen...

Obudziłem się w tunelu. Chyba. Było ciemno jak cholera i jakoś dziwnie szumiało. Kilka chwil i auto

wyjechało na światło dzienne. Zmrużyłem oczy. Blask był oślepiający, mój wzrok zaczął

funkcjonować poprawnie dopiero po paru minutach. Rozejrzałem się po pojeździe. Ot, zwykła

taksówka, nic specjalnego. Kierowca prowadził w milczeniu. A ja za nic nie mogłem sobie

przypomnieć skąd wziąłem się w samochodzie i jaki jest cel mojej podróży.

Zagadnąłem szofera. Bąknął coś niezrozumiale i gestem zalecił mi milczenie. Jechaliśmy więc dalej w

ciszy...

Za oknami pojazdu otoczenie zmieniało się jak w

kalejdoskopie. Następowały po sobie pory roku, krajobrazy,

pogoda. Co jakiś czas taksówka zatrzymywała się i zabierała z

drogi przypadkowych pasażerów. Wszyscy byli bardzo sobą

zajęci i wyjątkowo niechętni nawiązywaniu jakiejkolwiek

rozmowy. Wysiadali w najmniej spodziewanych momentach,

bez pożegnania. Od czasu do czasu trafialiśmy na kontrolę

drogową. Policjanci zdawali się kontrolowac raczej mój wygląd,

niż stan techniczny auta. Przyglądali mi się bacznie, zamieniali

parę zdawkowych słów z kierowcą, po czym zezwalali na dalszą

jazdę.

W końcu podróż zaczęła mi się dłużyć. Coraz częściej

zapadałem w drzemki, zatraciłem poczucie czasu. Dałem do

zrozumienia szoferowi, iż jestem już trochę zniecierpliwiony.

- Jeszcze nie czas, jeszcze nie dojechaliśmy - odpowiadał z

zagadkowym wyrazem twarzy.

Z czasem jednak moje zniecierpliwienie przemieniło się we

wściekłość. Wsiadający coraz rzadziej pasażerowie stali się

coraz bardziej obojętni i mimo ich fizycznej obecności zaczęła doskwierać mi samotność. Najgorsze

jednak było wszechogarniające poczucie niepewności, nie opuszczające mnie ani przez chwilę w

trakcie całej podróży. Dokąd jadę? Skąd jadę? Kim są ci ludzie? Co dzieje się za oknami taksówki?...

W jednej chwili chwyciłem za ręczny hamulec i szarpnąłem z całych sił. Silnik przeraźliwie

zazgrzytał, auto zatrzymało się na środku drogi. Kierowca spojrzał na mnie z politowaniem.

- Czy oni się nigdy nie nauczą? - bąknął pod nosem. I zwracając się do mnie zakomunikował:

- Proszę się nie niecierpliwić. Juz naprawdę niedaleko...

Istotnie, po jakimś czasie auto zatrzymało się na pustyni. Było cicho i spokojnie.

- No i jak, podobała się panu podróż? - zapytał taksówkarz.

Nie wiedziałem, co odpowiedzieć. Właściwie nie widziałem po drodze niczego specjalnie

interesującego, nie zawarłem ciekawych znajomości, ot podróż jak podróż.

- Wie pan - zacząłem w odpowiedzi - ogólnie rzecz biorąc może być, chociaż właściwie... Było dość

nudno, ludzie jacyś nijacy, krajobraz monotonny...

- Większość pasażerów mówi to samo - odparł kierowca kiwając głową w geście dobrodusznego

zrozumienia - cóż, może innym razem będzie miał pan więcej szczęścia...

- A ile się należy za kurs? - spytałem niepewnie.

- Och, to drobiazg. Wezmę w ramach opłaty jedynie pańską duszę...

Ucieszyłem się, zwłaszcza, że nie miałem przy sobie żadnych pieniędzy. Rozliczyłem się z

taksówkarzem, podziękowałem za wspólnie spędzony czas, wysiadłem z auta i umarłem.

________________________________________________________________________________

Orland Bukowski , ur. 1974, absolwent wydziału filozofii oraz Centrum Studiów

Latynoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego. Obecnie doktorant w Szkole Nauk Społecznych

Polskiej Akademii Nauk, pisze pracę o idei wpływu sztuki na ewolucję form społecznych w polskim

modernizmie. Zwolennik szeroko pojętych, niekomercyjnych działań artystycznych.

________________________________________________________________________________

Stanislav Beran: Gdy umrzesz, nikt ci już nie będzie chciał dotykać piersi

Stał na środku kuchni w oskubanych pantoflach ze skaju, z których sterczały białe strzępy nici, w

samych spodenkach i podkoszulku, dziwaczna latarnia morska pośrodku wzburzonego morza

linoleum.

Podskakiwał wokół kuchennego stołu, wymachiwał rękami i krzyczał, krzyczał nawet kiedy szeptał,

piękny w tej swojej nienawiści jak lokomotywa roztrzaskana na przejeździe kolejowym bez zapór,

wywijał ręką, w której trzymał kopertę i tupał wściekle gołą piętą o podłogę.

"Łobuzy, sram na nich, nie jestem żaden szanowny pan, nigdzie się nie stawię, wezmę i pójdę w

diabły i niech mnie szukają, gdzie chcą!"

Ubierał się w czasie swojego występu, co chwila znikał w

sąsiednim pokoju i wracał, w wytartych spodniach, w swetrze,

w czapce zrobionej na drutach. Na koniec wskoczył w gumiaki

o ściętych cholewach i bez słowa zatrzasnął za sobą drzwi.

Obserwowała go przez cały czas. Znała to, to codzienne show

bez końca i czuła, że on to robi tylko po to, żeby sobie trochę

rozgrzać krew w żyłach. Nigdy nie słyszała, żeby powiedział coś

po cichu. Sama zawsze siedziała przy oknie i przez cały czas

patrzyła na niego w milczeniu. Znowu zaczął padać śnieg, był

marzec i ziemia już powoli tajała, płatki śniegu znikały

dotykając ziemi, zostawała tylko gęsta kasza brązowego błota.

I widziała siebie, siedzącą przy stole, przy oknie, opartą o

wrota ziemi, coś na niej wisiało, była to jej własna skóra,

pomarszczona wysuszona starcza skóra, za duża na to

odmłodniałe ciało, wyszła z niej jak ćma wychodzi z poczwarki,

jakby czas obrócił się do góry nogami.

"A wyliczanek nauczyłem się, jak miałem sześć lat i do dziś je

pamiętam", znów otworzyły się drzwi, młodzik w czapce

zrobionej na drutach i w gumiakach o ściętych cholewach przypominał odmłodniałego knura,

zredukowana twarz, po tym jak zniknęła z niej wielka tłuszczowa narośl, którą miał na czubku

brody.

Nie przestając mówić podniósł ją i zaniósł do sąsiedniego pokoju, na wełnianą narzutę. Przyjęła to z

uśmiechem, wypięła się, z głową opromienioną smugą niespodziewanego światła przebijającego się

przez szparę w zaciągniętych zasłonach.

________________________________________________________________________________

Stanislav Beran , ur. 12.7.1977 w Jindřichově Hradci, w północnych Czechach, gdzie mieszka do

dziś. Absolwent wydziału pedagogiki na Universytecie J.E.Purkyně w Ústí nad Łabą. Publikował w

pismach: Host, Weles, Psí víno. Od czasu do czasu uczestniczy w wieczorach autorskich literatów w

Děčíně. Obecnie znajduje się w druku jego debiutancka książka "Zlodům".

________________________________________________________________________________

Piotr KA: DOLAR

To były te paskudne dni. Kiedy apokalipsa wisiała nad nami jak ognista kula. A wszystko przez te

mrzonki o raju i siedmiu dziewicach, które opętały paru szaleńców. Za forsę dawnego

amerykańskiego agenta porwali cztery odrzutowce i chcieli nimi zniszczyć diabła. Skończyło się na

dwóch wieżowcach na Manhattanie. I na Pentagonie.

Pracowałem wtedy w firmie ubezpieczeniowej. Moją szefową była dziewczyna, która skończyła

najlepsze studia na najlepszym uniwersytecie, najlepiej mówiła po angielsku, najlepiej znała się na

samochodach, mieszkała w najlepszej dzielnicy i kupowała tylko super-rzeczy w najlepszych

sklepach. Jej ojciec był właścicielem kilku restauracji, a ojciec jej męża miał sieć gabinetów

dentystycznych w całej Warszawie. Myślę, że ich małżeństwo było świetnym interesem. Baśka

potrafiła godzinami gadać o winach i obrazach. Nie znała się ani na jednych, ani na drugich. Ale

wiedziała, że obrazy to świetna lokata kapitału.

Amerykanie dali ultimatum talibom ukrywającym ben Ladena.

Wszyscy czekali na wojnę. I każdy pytał, czy rozleje się to na

cały świat. Ktoś wspomniał o Nostradamusie i jego

proroctwach. Podobno trzecia wojna światowa zacznie się od

niewielkiego kraju gdzieś na Wschodzie. Ktoś powiedział, że

terroryści mają bombę atomową. Gazety pisały, że w Ameryce

ktoś umarł na wąglika i że ludzie kupują maski gazowe. Jakby

to w czymś mogło pomóc. Podobno znowu ktoś chciał porwać

jakieś samoloty. Ludzie pytali się: po co to wszystko? Kto się

umiał modlić, modlił się. I wszyscy gadali, że świat nigdy już

nie będzie taki jak przedtem. Mówiło się o tym nawet w pracy.

Popijając darmową kawę z automatu.

- Oj, wojna, wojna! Wszyscy tylko gadacie o tej wojnie.

Najważniejsze jest teraz, jak się zachowa dolar! - powiedziała

Baśka i przywarła wzrokiem do komputera. O 15-tej naszego

czasu mieli otworzyć giełdę w Nowym Jorku. Zamkniętą po

atakach na Światowe Centrum Handlu. Baśka z mężem

wpakowali kupę forsy w akcje na amerykańskiej giełdzie. I

teraz cała nadzieja była w dolarze.

A dolar miał się dobrze. I po chwilowym załamaniu szedł w górę. Nie było się czym przejmować.

________________________________________________________________________________

Piotr Ka , ur. 1973, studiował filozofię i psychologię na Uniwersytecie Warszawskim oraz na Karl

Eberhardts Universität w Trewirze. Opublikował kilka opowiadań w prasie literackiej. Wyróżniony w I

edycji konkursu młodych dramaturgów Stołecznego Centrum Edukacji Kulturalnej. Mieszka w

Warszawie. W wolnych chwilach amatorsko rozwija kontakty polsko-czeskie.

________________________________________________________________________________

POEZJA

Prezentujemy Wam cztery wiersze Radka Fridricha - naszego stałego współpracownika. Wiersze

pochodzą z opublikowanego w 2001 r. dwujęzycznego, czesko-niemieckiego, tomiku poezji Řeč

mrtvejch/ Die Totenrede ("Mowa umarłych"). Ten nietypowy cykl wierszy inspirowany był napisami

nagrobnymi oraz autentycznymi wspomnieniami XIX-wiecznych niemieckich osadników ze wsi

Růžová w czeskich Sudetach.

Warto dodać, że pasją Radka jest spisywanie napisów na nagrobkach na zniszczonych niemieckich

cmentarzach w północnych Czechach. Niedawno Czeska Telewizja zaczęła kręcić film o Radku

Fridrichu, jego poezji, artystycznych pasjach i rowerowych wycieczkach związanych z odkrywaniem i

utrwalaniem zapomnianych niemieckich cmentarzy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: