Zasady nauczania

Metodologia uczenia

Agenda

•                    Przekształcanie celów uczenia w praktykę realizacji

•                    Jak rozumieć pojęcie „zasada”?

•                    Zasada uczenia w rozumieniu dydaktyki

•                    Modele praktyki uczenia: technologiczny, humanistyczny, krytyczny

•                    Zasady uczenia w modelu technologicznym

•                    Zasady uczenia w modelu krytycznym

Cele - realizacja

•                     Instytucja kształcąca – środowisko, w którym przebiega proces uczenia (role społeczne uczących się i nauczających,  interakcje między nimi, materialny i organizatorski kontekst uczenia)

•                     Istota uczenia z instytucjonalnego punktu widzenia: realizacja programu (celów i treści uczenia)

•                     Cele + treści uczenia + zasady uczenia = realizacja programu

Znaczenia pojęcia

•                    Zasada = wartość

•                    Zasada = norma postępowania

•                    Zasada = reguła działania jakiegoś obiektu

•                    Zasada = prawo nauki (np.. zasada termodynamiki)

•                    Zasada = zalecenie, postulat, „dyrektywa”

Zasada uczenia w rozumieniu dydaktyki

•                     zasady uczenia à ogólne normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie umożliwia realizację celów kształcenia

•                     Zasady uczenia à normy dydaktyczne, którymi należy się kierować przy organizowaniu i realizacji procesu nauczania

•                     Różne zasady są zalecane w ramach różnych modeli praktyki uczenia

Modele praktyki uczenia

•                    Technologiczny

•                    Humanistyczny

•                    Konstruktywistyczny/krytyczny

Model technologiczny

•                    „Dziecko” epoki industrialnej

•                    świat (przyroda, człowiek, społeczeństwo) = gigantyczna maszyna złożona z części i trybów, które w razie potrzeby można zmodernizować lub wymienić

Model technologiczny

•                     dla wszystkich zjawisk można ustalić związki przyczynowo-skutkowe,

•                     należy dążyć do matematycznego pomiaru rzeczywistości,

•                     należy wykluczać niepewność i pomyłki,

•                     poszukujący podmiot - czynnik zakłócający,

•                     postęp jest możliwy dzięki rozwijającej się specjalizacji,

•                     poszukuje się coraz bardziej perfekcyjnych środków do realizacji coraz bardziej racjonalnych (?) celów,

•                     natura ma służyć ludzkim interesom, te zaś są identyczne z interesami rządzących

Model technologiczny

•                     wiedzy naukowej przysługuje cecha obiektywności, wyrażona w formie praw, twierdzeń i teorii naukowych

•                     zadaniem nauczającego jest przekaz „gotowej” wiedzy oraz odzwierciedlenie w świadomości uczniów obrazu świata, w którym przyjdzie im żyć i pracować, zwykle bez odwoływania się do ich sądów, opinii, doświadczeń

•                     model jest próbą wpisania ludzi w świat dominacji i panowania za pomocą koncepcji wiedzy obiektywnej

Model humanistyczny

•                     Posługuje się wizją uczestników edukacji jako działających podmiotów, ludzi racjonalnych i wolnych

•                     Głównym zadaniem edukacji jest zaspakajanie potrzeb oświatowych uczestników

•                     w centrum procesu dydaktycznego znajduje się uczący się podmiot: jego potrzeby oświatowe wpływają na konstrukcję programu i dobór treści kształcenia

Model humanistyczny

•                    wiedza traci swój sakralny charakter, przestaje być nienaruszalną strukturą, a staje się zespołem prawd wyselekcjonowanych wedle zasady ich użyteczności, tj. ważności dla użytkownika

•                    Składnikiem zawsze obecnym w edukacji jest życiowe doświadczenie ucznia/studenta jako potencjalne źródło wiedzy

Model humanistyczny

•                    Nawet jeżeli w doświadczeniu „mieszczą się” dane nieprawdziwe, stereotypy, uprzedzenia, dogmaty itp., mogą one być przesłankami do zadawania pytań, formułowania hipotez o świecie, przyjmowania ogólniejszej orientacji heurystycznej

•                    Uczniowie uczą się, jak się uczyć

Model humanistyczny

•                    Ale ...

•                    Pomimo nazwy „humanistyczny” model ten zaszczepia potrzebę wiedzy obiektywnej i realizuje to samo zadanie, co model technologiczny

Model krytyczny

•                     Proponuje edukację zorientowaną na podnoszenie jakości życia

•                     Tradycyjnie adresowana ona jest do jednostek, grup i środowisk marginalizowanych, które - zamknięte w sowich enklawach - kształtują swoją tożsamość na miarę warunków, w jakich żyją, nie wychodząc w ten sposób z zaklętego kręgu

Model krytyczny

   Proces edukacyjny polega na:

•                     analizie przebiegu swojego życia w kontekście czynników materialno-ekonomicznych, przekazów socjalizacyjnych i wpływów kulturowych...

•                     by odkryć związek pomiędzy definicją swojej tożsamości i wpływem struktur społecznych (rodzina, władza, mass-media, praca)...

•                     i na tej podstawie konstruować indywidualne programy mobilności, które pozwolą odnieść sukces

Model krytyczny

•                     celem jest bardziej świadome i podmiotowe bycie w świecie

•                     edukacja = praca nad własną tożsamością

JEDNAK:

•                     tożsamości nie można się nauczyć ani nauczać w szkole,

•                     należy inspirować autobiograficzną refleksję lub ułatwiają łączenie treści edukacyjnych z biograficznymi doświadczeniami (np.. metodologia „historii życia”, rozwijana w socjologii od dwudziestu lat)

Model krytyczny

Akcentuje ...

•                     podmiotowość i niezależność poznania rzeczywistości, co oznacza, że

•                     wiedza uczącego się jest jego indywidualną konstrukcją i nie stanowi kopii rzeczywistości

•                     nauczyciel nie jest „ekspertem od wiedzy” ani specjalistą od metod, ale krytycznym analitykiem indywidualnych sposobów życia i znawcą ludzkich osobowości

Zasady uczenia w modelu „technologicznym”

•                     Zasada poglądowości

•                     Zasada przystępności

•                     Zasada systematyczności

•                     Zasada świadomego i aktywnego uczestnictwa

•                     Zasada nabywania umiejętności uczenia się

•                     Zasada łączenia teorii z praktyką

•                     Zasada wykorzystania doświadczeń

•                     Zasada indywidualizacji i zespołowości

•                     Zasada ustawiczności uczenia się

Zasada poglądowości

•                    konieczność zdobywania wiedzy o rzeczywistości przez bezpośrednie poznawanie rzeczy i zjawisk, wydarzeń i procesów lub

•                    przez zetknięcie ich z „modelami”, reprezentacjami rzeczywistych zjawisk i procesów (obrazy, pojęcia, wykresy, tabele)

Zasada poglądowości

Zasada ta ułatwia realizowanie następujących zadań:

•                     wprowadzenie do świadomości odpowiedniej znajomości faktów,

•                     kształtowanie pojęć (wzbogacanie aparatu myślenia)

•                     zrozumienie i zapamiętanie myśli, uogólnień i praw naukowych,

•                     zrozumienie istoty i sposobu wykonywania nauczanych czynności

Zasada przystępności

•                     polega na stopniowaniu trudności, wyraża konieczność dostosowania treści i metody nauczania do rozwoju i możliwości uczących się 

w nauczaniu należy:

•                     przechodzić od tego, co jest znane, do tego co nowe i nieznane,

•                     przechodzić od tego, co jest łatwiejsze, do tego co trudniejsze,

•                     uwzględniać różnice w tempie pracy i stopniu zaawansowania w nauce poszczególnych osób

Zasada przystępności

•                     Znajomość uczestników procesu kształcenia (ich możliwości mentalnych, zasobu doświadczeń, umiejętności uczenia się) jest najważniejszym warunkiem powodzenia pracy dydaktycznej;

•                     stawianie zbyt wysokich wymagań zniechęca do dalszej pracy, niszcząc motywację do uczenia się;

•                     wymagania zbyt niskie także wpływają demobilizująco.

Zasada systematyczności

•                     Obowiązuje zarówno nauczającego jak i uczącego się;

•                     nauczyciel powinien w swojej pracy uwzględniać następujące reguły:

ü                  podzielić materiał na określone części/moduły,

ü                  wiązać poszczególne moduły w całość,

ü                  prezentować materiał nauczania w ściśle określonej  i czytelnej kolejności (układ chronologiczny, logiczny, teoria-empiria)

ü                  stale nawiązywać do materiału opanowanego,

ü                  podkreślać sprawy i tematy główne, zasadnicze,

ü                  kontrolować poziom opanowania wiedzy i umiejętności

Zasada systematyczności

•                    Uczący się powinien:

ü...