Przegrana Rosji w wojnie krymskiej, odsłoniła jej wewnętrzną słabość. Skłoniło to cara Aleksandra II Romanowa do przeprowadzenia pewnych reform ustrojowych. Polacy odczytali to jako objaw słabości rosyjskiego samodzierżawia i rozpoczęli przygotowania do wybuchu nowego powstania.
PRZYCZYNY WYBUCHU POWSTANIA STYCZNIOWEGO:1.Polacy chcieli pelnej niepodleglosci2.Przez oslabienie Rosji czuli sie pewniejPRZYCZYNY KLĘSKI1.ogromna dysproporcja sil miedzy oddzialami powstancow a wojskami rosyjskimi.2.skuteczna taktyka Rosjan uniemozliwila wyzwolenie chocby niewielkiego terytorium,na ktorym powstancy mogliby szkolic rekrutow i organizowac regulane formacje wojskowe.2.Polacy nie uzyskali zadnego wsparcia na arenie miedzynarodowej.
FALA REPRESJI-powstancy skazani na smierc,wiezienie lub zeslanie na Syberie.-majatki ulegly konfiskacie-zlikwidowano odrebnosci prawnoustrojowe Krolestwa Polskiego-zrusyfikowano szkolnictwo-na obszarach na wchod od Bugu Rosjanie nalozyli ogromne kontrybucje na Polakow posiadajacych majatki ziemskie.
BILANS
Powstanie styczniowe objelo swym zasiegiem nie tylko obszar Krolestwa Polskiego:-do walki stanela ludnosc polska zyjaca na wschod od Bugu-na Litwie i Bialorusi.-mieszkancy zaboru austriackiego+ziem pruskich+emigracja=>przygot. Do powstania,organiz.pomocy,zabiegi o poparcie miedzynarodowe.-walczyliWlosi,Francuzi,WęgrzyW walce zbrojnej wzielo udzial laczie 200tys powstancow(ze wszystkich warstw spolecznych,takze kobiety).
"Biali" duże nadzieje wiązali z ewentualną interwencją mocarstw zachodnich. Francja, Anglia i Austria ograniczyły się jedynie do przesłania Rosjanom not dyplomatycznych żądających zapewnienia Królestwu autonomii. Noty te zostały odrzucone przez rząd carski, który zdawał sobie sprawę z nieskuteczności takich protestów. Żadne z tych państw nie zamierzało faktycznie wystąpić zbrojnie w interesie Polski.
Wybuch powstania styczniowego przyspieszyło zarządzenie przez władze rosyjskie poboru do wojska (tzw. branki). Branka miała na celu rozbicie konspiracji "czerwonych" i udaremnienie powstania. 22 I 1863 w dzień wybuchu powstania CKN przeobraził się w Tymczasowy Rząd Narodowy, który opublikował manifest powstańczy i uzupełniające go dekrety. W manifeście rząd wzywał narody polski, litewski i białoruski do walki z zaborcą, zarazem uroczyście ogłaszał zniesienie różnic stanowych oraz natychmiastowe uwłaszczenie.
Powstanie styczniowe było najdłużej trwającym powstaniem polskim, wspomaganym przez Polaków ze wszystkich zaborów, emigrację, a także przedstawicieli innych narodów, m.in.: Rosjan (A.D. Trusow), Ukraińców (A. Potebnia), Włochów (F. Nullo), Francuzów, Niemców, Słowaków. Czołowymi dowódcami powstania byli: M. Borelowski, D. Czachowski, J. Hauke-Bosak, A. Kurowski, M. Langiewicz, Z. Sierakowski, W. Wróblewski. Wg szacunków w powstaniu styczniowym zginęło ok. 30 tys. powstańców, ok. 38 tys. zostało zesłanych na Sybir. Klęska powstania była ogromnym wstrząsem dla Polaków. Wśród znacznej części społeczeństwa zapanowało przeświadczenie o beznadziejności wszelkiej walki zbrojnej. Rząd carski stopniowo likwidował resztki autonomii Królestwa Polskiego, którego nazwę zmieniono na Kraj Nadwiślański.
Dyktatorem powstania 25 stycznia 1863 roku został Ludwik Mierosławski (z powodu jego nieobecności w kraju funkcję tą pełnił naczelnik Warszawy Stefan Bobrowski).
Po zakończeniu działań, uczestników powstania masowo zsyłano na Syberię, wielu z nich zginęło w wyniku egzekucji. Tylko niewielu udało się uciec na zachód. Car nałożył kontrybucje na mieszkańców ziem objętych walkami; ziemiaństwu polskiemu konfiskowano majątki. Na terenie Królestwa przedłużono stan wojenny na następne 50 lat. Pozwoliło to na stawianie przed sądami wojskowymi byłych powstańców. Car podjął także decyzję o likwidacji odrębności Królestwa - wcielono je do Rosji jako Kraj Nadwiślański. Kraj został podzielony na 10 guberni.
Pierwsze polskie organizacje spiskowe powstawały na terenie prowincji zabranych już od początku 1856
Wobec nasilających się wystąpień ludności Warszawy, car Aleksander II zdecydowany był zastosować najsurowsze represje i w wypadku większych demonstracji ulicznych miasto miało zostać zbombardowane z Cytadeli.
25 lutego 1861 wojsko rosyjskie rozpędziło demonstrację przeprowadzoną w 30 rocznicę bitwy o Olszynkę Grochowską.
W celu spacyfikowania Królestwa Polskiego nowy rosyjski namiestnik gen. Karol hr. Lambert 14 października 1861 wprowadził stan wojenny.
W latach 1861-1862 w Królestwie Polskim Polacy coraz bardziej domagali się reform agrarnych, demokratyzacji władzy i niezawisłości państwa od Rosji. W tej sytuacji radykalne ugrupowanie patriotyczne, zwane czerwonymi, opowiadało się za podjęciem otwartej walki i przystąpiło do przygotowywania powstania. W końcu 1862 r. konspiracja czerwonych obejmowała ok. 20-25 tys. członków i planowała przeprowadzenie insurekcji wiosną 1863 r. Spiskiem kierował Komitet Centralny Narodowy, pod przewodnictwem gen. Jarosława Dąbrowskiego. Odrębnie rozwijała się niepodległościowa konspiracja, grupująca ziemiaństwo, arystokrację i bogate warstwy mieszczaństwa, zwana obozem białych. Korzystając ze struktur Towarzystwa Rolniczego utworzyli oni sieć swych placówek w całym Królestwie Polskim, a także na Litwie i Ukrainie. Ich program różnił się od programu czerwonych praktycznie tylko tym, że postulowali uwłaszczenie chłopów za wysokim odszkodowaniem i odsunięciem powstania na dalsze lata. Z drugiej strony, by sparaliżować działalność organizacji spiskowych, zarządził w połowie stycznia 1863 r. niespodziewany pobór do wojska rosyjskiego (tzw. brankę). Przygotowane zostały w tym celu imienne listy, obejmujące 12 tys. osób, podejrzanych o przynależność do organizacji patriotycznych.
863(22 I) Wybuch powstania styczniowego: Komitet Centralny Narodowy ogłasza się Tymczasowym Rządem Narodowym i wydaje manifest powstańczy oraz dekrety zapowiadające uwłaszczenie chłopów, oddziały powstańcze atakują rosyjskie garnizony w 26 miejscowościach.1863(7 II) Tymczasowy Rząd Narodowy wydaje odezwę do Polaków w zaborze pruskim i austriackim. 1863(24 II) Bitwa oddziałów Mariana Langiewicza i Antoniego Jeziorańskiego z Rosjanami pod Małgoszczem na Kielecczyźnie.1863(11 III) Marian Langiewicz z inicjatywy Białych ogłasza się dyktatorek powstania.1863(18-19 III) Po bitwie pod Grochowiskami oddział Langiewicza przekracza granicę z Austrią-władze nad powstaniem przejmuje ponownie Tymczasowy Rząd Narodowy. 1863(IV) Rozwój powstania na Litwie, którym kierują Konstanty Kalinowski i Zygmunt Sierakowski.1863(8 V) Bitwa pod Ignacewem w kaliskiem: Rosjanie rozbijają oddział Edmunda Taczanowskiego.1863(10 V) Tymczasowy Rząd Narodowy przekształca się w Rząd Narodowy.1863 (V) Nieudana próba wywołania powstania na Ukrainie i Wołyniu. 863(12 VI) Karol Majewski z obozu Białych przejmuje kierownictwo nad Rządem Narodowym.1863(8 VIII) Zwycięska potyczka oddziału Michała Kruka-Heydenreicha pod Żyrzynem.1863(16 IX) Upada rząd Majewskiego-Czerwoni znów odzyskują władze nad powstaniem. 864(29 II) Władze austriackie ogłaszają stan oblężenia w Galicji.1864(19 II) Wojska rosyjskie likwidują ostatni większy oddział powstańczy gen. Hauke-Bosaka.1864(2 III) Ukazy cara Aleksandra II o uwłaszczeniu chłopów i samorządzie gminnym w Królestwie Polskim.1864(11 IV) Aresztowanie Romualda Traugutta.
Wiosna Ludów – seria zrywów rewolucyjnych i narodowych, jakie miały miejsce w Europie w latach 1848 - 1849, przy czym określeniem "lud" nazywano społeczności dążące do uzyskania udziału w rządach, warstwy społeczne dążące do polepszenia warunków bytowych i narodowości walczące o spełnienie swoich aspiracji w różnej postaci: autonomii, niepodległości, lub zjednoczenia w ramach jednego państwa. W latach 1848-1849 można więc wyróżnić trzy nurty rewolucyjne: ustrojowy, społeczny i narodowy. Wiosna Ludów objęła niemal całą Europę. Do wystąpień nie doszło w Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii oraz w Imperium Rosyjskim, zaś na Półwyspie Iberyjskim doszło jedynie do wystąpień chłopskich. Ruchy rewolucyjne w jednym państwie oddziaływały na inne narody. Informacje o wystąpieniach rozchodziły się stosunkowo szybko, prowadząc do kolejnych powstań. Można w takim wypadku mówić o rewolucji europejskiej. Wielu aktywnych działaczy Wiosny Ludów działało na terenie różnych państw i porozumiewało się ze sobą.
Przyczyny wybuchu powstania w zaborze pruskim: 1.wpływ Wiosny Ludów w Europie Zachodniej
· przygotowania Prus do wojny z Rosją, która sprzeciwiała się zjednoczeniu Niemiec
· polityka germanizacyjna władz pruskich, antypolskie represje
· większa świadomość narodowa uwłaszczonych chłopów
· Powstanie wielkopolskie 1848 roku
o 20 marca 1848 r. - utworzenie Komitetu Narodowego w Poznaniu, który uzyskał od Prus zgodę na mianowanie polskich urzędników i wprowadzenie języka polskiego jako urzędowego
o doszło do działań zbrojnych pod dowództwem Ludwika Mierosławskiego
o rząd pruski nie dotrzymał obietnicy i nakazał likwidację oraz wysłał wojska pruskie do stłumienia powstania polskiego w Wielkopolsce
o przewaga wojsk pruskich doprowadziła do upadku powstania
· Wiosna Ludów w Galicji:
o 17 marca 1848 r. - w Krakowie utworzono Komitet Narodowy współpracujący z Mierosławskim
o rząd austriacki obawiając się rewolucji wycofał wojska na Wawel, gdzie zbombardowano miasto i zmuszono do kapitulacji
o podjęto walkę we Lwowie
o jesienią 1848 r. władze austriackie opanowały sytuację w Galicji
Skutki Wiosny Ludów:
· pełne uwłaszczenie chłopów w zaborze pruskim i austriackim
· ożywienie kulturalno-narodowe w społeczeństwie polskim
· walka o równouprawnienie języka polskiego
· Wiosna Ludów potwierdziła, że działalność spiskowa nie przynosi niepodległości
· objęła swym zasięgiem inne kraje Europy pod hasłem rewolucji francuskiej: "Wolność-równość-braterstwo"
· wkroczyła na arenę polityczną klasa robotnicza, która walczy o "republikę socjalną" i "sprawiedliwość społeczną"
· wzrosło znaczenie burżuazji w kapitalistycznych przeobrażeniach w Europie, jednocześnie zwiększył się jej strach przed robotnikami i ich aspiracjami politycznymi
· ostatecznie (poza Rosją) zniknęła pańszczyzna
· wprowadzono rządy konstytucyjne w wielu krajach Europy, poszerzono swobody obywatelskie
· wydarzenia te stały się mocnym doświadczeniem dla wszystkich narodów walczących o zjednoczenie i niepodległość oraz podwaliną ruchów niepodległościowych w latach następnych
· rozluźnieniu uległ gorset "Świętego Przymierza"
Pierwsze wystąpienia
Do pierwszych masowych wystąpień doszło na Sycylii (12 stycznia 1848), większość monarchów włoskich zapowiedziała wówczas nadanie konstytucji. 22 lutego 1848 wybuchła rewolucja lutowa w Paryżu, obalono króla Ludwika Filipa I i proklamowano II Republikę. Podobne rewolty miały miejsce w Wiedniu 13 marca (usunięto K.L. Metternicha, ogłoszono wolność prasy, zapowiedziano zwołanie Konstytuanty) oraz w Berlinie 18 marca (król pruski obiecał nadanie konstytucji, ogłoszono amnestię, w wyniku której zwolniono z więzienia w Moabicie więźniów polskich) i Mediolanie.
Upadek Wiosny Ludów
O niepodległość walczyli jeszcze Węgrzy (rewolucja węgierska 1848-1849), których Austria pokonała przy pomocy wojsk rosyjskich dopiero w sierpniu 1849. W listopadzie 1848 Rzymianie obalili władzę świecką papieża Piusa IX, a w lutym 1849 G. Mazzini stanął na czele republiki rzymskiej. Siły kontrrewolucyjne uzyskały jednak przewagę. W bitwie pod Novarą 23 marca 1849 Radetzky rozbił armię piemoncką, wojska pruskie uśmierzyły rewolucję w Badenii, przywrócono władzę papieża w Rzymie, oddziały węgierskie skapitulowały pod Világos 13 sierpnia 1849.
Udział Polaków
Swój udział w Wiośnie Ludów mieli także Polacy: A. Mickiewicz założył w Rzymie Legion Polski, który walczył w Lombardii i w obronie republiki rzymskiej. Pod Novarą armią piemoncką dowodził W. Chrzanowski. L. Mierosławski stał na czele powstania na Sycylii i w Badenii. Wielu Polaków brało udział w rewolucji węgierskiej 1848-1849 (wśród nich generałowie J. Bem i H. Dembiński).
Niezadowolenie wynikające z porządku politycznego (utrzymywanie pańszczyzny, brak wolności osobistej i reform uwłaszczeniowych) ustanowionego na kongresie wiedeńskim przerodziło się w bunty i powstania chłopskie. Przez klęski nieurodzaju oraz zarazy ziemniaczanej w latach 1846 - 1847 nastał w Europie głód i pogorszyło się położenie warstw najuboższych. Dotkliwy niedobór pszenicy, której ceny podwoiły się, brak ziemniaków oraz towarzyszące głodowi epidemie i bezrobocie, przepełniły czarę goryczy chłopów i wiosną 1848 roku wybuchły rewolucje i powstania narodowowyzwoleńcze w całej Europie. Nazwano je potem Wiosną Ludów.
Znaczenie Wiosny Ludów w Europie.Wiosna Ludów pod hasłem rewolucji francuskiej: „wolność – równość – braterstwo” objęła swym zasięgiem wiele krajów Europy. Na arenę polityczną wkroczyła klasa robotnicza, która walczyła o „republikę socjalną” i „sprawiedliwość społeczną”. Chłopi uwolnili się z więzów resztek feudalizmu na znacznym obszarze Europy. W wielu Europejskich krajach wprowadzono rządy konstytucyjne i poszerzono swobody obywatelskie. Wiosna Ludów potwierdziła także, że działalność spiskowa nie przynosi niepodległości, a rok 1848 (pomimo przegranej ruchów narodowych i rewolucyjnych) okazał się punktem zwrotnym w dziejach Europy. Oddzielał epokę długotrwałego pokoju od epoki wojen.
Natek22