Fröhlich A. (1998), Stymulacja od podstaw. WSiP Warszawa. Rozdz. VI
Wczesna stymulacja
Wykorzystywana już w przedszkolu i szkole. Stymulacja od podstaw zaleca metody intensywnej, całościowej stymulacji w odniesieniu do osób głęboko wielorako N. Pomaga się osobie N odkryć własne ciało i samą siebie poprzez proste ćwiczenia sensoryczne . Pomaga strukturalizować, zrozumieć i mniej bać się tego, co wydaje się jej ogromnym chaosem. Dzięki temu pojawiają się pierwsze odruchy aktywności, ciekawości i zachowań ludycznych
Ważna jest aktywność wspólna (dz + terapeuta/pedagog)
Stymulacja od postaw próbuje pobudzać i ukierunkować globalną percepcję człowieka. Własne ciało i rożne jego możliwości ruchu i spostrzegania, skóra jako miejsce wymiany ze światem, spostrzeganie własnej pozycji w przestrzeni, rejestrowanie informacji płynących ze środowiska.
Punktem wyjścia jest zachęcanie do odkrywania własnego ciała, swojego Ja i jego możliwości. Traktujemy ciało osoby z N jako pierwszy element realizacji własnego Ja. Nie stawiamy wymagań, ale akceptujemy ciało jakie jest. Nawiązujemy kontakt poprzez ruch, dotyk, bliskość i wspólne działania. Stwarzamy warunki by Ja ewoluowało samo.
3 sfery, które stanowią bazę stymulacji dla osób głęboko wielorako N:
1) stymulacji somatycznej (cielesnej) pobudzenia obejmującego całe ciało
2) stymulacji przedsionkowej, mającej związek z systemem utrzymywania pozycji ciała i poczuciem równowagi
3) stymulacji wibracyjnej, mającej na calu pobudzenie odczuwania drgań
Stymulacja przedsionkowa
Przy stymulacji tego typu chodzi o zmianę pozycji w przestrzeni, o rytmiczne kołysanie i obracanie się w przestrzeni.
è lekkie ruchy kołysania wokół własnej osi ciała wydają się być dla dzieci najprostsze i najbardziej znane. Należy starać się odpowiednio ułożyć dziecko, najlepiej w pozycji wyprostowanej, bez zbytniego przeprostowania. Dobra pozycja jest leżąca, z nogami ugiętymi w biodrach i kolanach.
· przy stymulacji korzystamy z prostych przyrządów. W tym wypadku najlepsza jest beczka, która daje możliwość przytrzymania się z boku i punkt ciężkości umieszczony możliwie nisko daje potrzebne podczas ruchu poczucie bezpieczeństwa i stabilności
· amplitudę ruchu można zwiększyć używając hamaka na długich linach i podwieszając go. Kładziemy dziecko w hamaku i spokojnie kołyszemy, co daje efekt także uspokajający. Ruchy muszą być długie i łagodne
· Ćwiczenia kołysania w misie: dziecko może ćwiczyć pierwsze ruchy kołysania do przodu i do tyłu
( które wymagają znacznych kompetencji percepcyjnych i integracyjnych). Ścisły kontakt z misą i z ciałem osoby towarzyszącej sprzyja koncentracji na doświadczaniu ruchu.
Stopniowo można przechodzić od pozycji leżącej do coraz bardziej pionowej. Początkowo osoba towarzysząca podpiera plecy dziecka, by zapewnić mu bezpieczeństwo i stabilność. W stosunku do dzieci, które nie potrafią jeszcze wyprostować się samodzielnie, trzeba uniknąć zbyt wyraźnych ruchów w górę i w dół w pozycji pionowej. U tych dzieci nie mięśnie, ale kręgosłup przejmuje całe obciążenie.
· siedząc z dzieckiem na wałku możemy z łatwością inicjować lekkie ruchy kołysania na boki, cały czas sprawując uważną kontrolę nad ciałem dziecka.
· Piłka też się przydaję bo można łatwo korygować pozycję (oś symetrii) dziecka.
Dzięki tym ćwiczeniom dziecko doświadcza własnego ciężaru w zmieniających się sytuacjach
W sferze stymulacji przedsionkowej najtrudniejsze są ruchy obrotowe. Przy ich wykonywaniu muszą być spełnione określone warunki i trzeba wykonać ćwiczenia przygotowawcze. Ważne by dziecko dysponowało już pełną kontrolą nad ruchami głowy i tułowia.
· na początku wykonujemy ćw rotacji, której oś znajduje się poza ciałem dziecka – branie w ramiona i obracanie wokół siebie, używa się także wielkiego worka podwieszonego pod sufitem lub na stelażu, a dorosły stojąc lub klęcząc przed nim trzyma je ramionach i wykonując półkola pozwala ciału dz poczuć siłę odśrodkową
· Czyste ruchy rotacyjne są niedopuszczalne, powodują przestymulowanie, które może doprowadzić do nudności i wywołać trwałe ogólne pobudzenie. Wskaźnikiem tego jest niepokój i gwałtowne ruchy gałek ocznych
· Można dostarczyć też tego typu stymulacji używając wózka, którego kółka obracają się wokół osi o 360°. Obracamy wózek wokół osoby dorosłej tak, jak na karuzeli. Dzięki tym ćw zauważamy, ze dz lepiej koncentrują wzrok, utrzymują dość oczy utkwione w osobie prowadzącej.
Ruchy wokół własnej osi wpływają korzystnie na napięcie mięśniowe. Są b.dobre jako przygotowanie do ruchów bardziej precyzyjnych.
Stymulacja somatyczna
ZASADY:
1) Symetria – N często uniemożliwia manifestację symetrii, więc musimy odtworzyć w dz tą symetrię. Wymaga na początku pewnej kontroli nad ciałem w powiązaniu z prawidłową pozycją wyjściową, wymaga także unikania patologicznych pozycji asymetrycznych. Ważna jest symulacja obu stron ciała. Zarówno sprawnej jak i niesprawnej.
2) Napięcie i relaksacja - relaksacja jest potrzebna by móc skupić uwagę na odczuwaniu różnych rzeczy, napięcie jest konieczne by podjąć działanie. Ich harmonia pozwala zapoczątkować ruch. Różne partie ciała mogą doświadczać napięcia lub odprężenia dzięki zmianom pozycji, a także stymulacji manualnej. Ważne jest aby podczas sesji była równomiernie stosowana relaksacja i mobilizacja
3) Rytmiczność - ważny jest rytm biologiczny, związany przede wszystkim z oddychaniem dziecka. Rytm oddychania definiuje w znacznym stopniu spostrzeganie siebie. W czasie wydechu jesteśmy bardziej wrażliwi na nasze własne ciało, na jego funkcje, ale i na blokady w nim występujące. Krótsza faza wdechu jest ponownie reaktywacją organizmu. Podstawową sprawą jest pomoc przy wydechu. Dz musi wyraźnie odczuwać swój własny wydech. Jego faza powinna ulec wydłużeniu, a przerwy pomiędzy wydechem a wdechem powinny być jednakowe. Wyjściowe ułożenie dziecka warunkuje możliwość głębokiego oddychania (leżenie na plecach, brzuchy, na macie bądź wałku, czasami na boku). Lepsze oddychanie sprawia, że dziecko staje się żywsze i bardziej czujne wobec wszystkiego , co dzieje się w jego ciele.
Celem tej stymulacji jest zróżnicowanie schematu i percepcji ciała. Wielką rolę odgrywa wrażliwość dotykowa. Uczy się dziecko, gdzie kończy się Ja, a zaczyna środowisko. Skóra jest granicą i punktem kontaktu.
Stymulacja cielesna nie powinna odbywać się po posiłku, bo nacisk na ciało jest zbyt silny. Odbywa się ona na podłodze. Pomocnik klęczy lub siebie wygodnie z wyciągniętymi nogami. Potrzebny jest też ręcznik do ewentualnego wytarcia.
Atrakcyjnym narzędziem do stymulacji jest suszarka do włosów. Strumień ciepła zastępuje bezpośredni kontakt z ciałem dziecka.
Do stymulacji zalecane są materiały naturalne, czyste. Musimy mieć:
- ręcznik frotte miękki , „aksamitny”
- ręcznik frotte z grubszymi supełkami
- ręcznik bawełniany szorstki
- ręcznik jedwabny
Ręcznik frotte nie powinien być płukany w środkach zmiękczających. Należy pamiętać przede wszystkim by ręce oferowały poprzez ręcznik dotyk pewny i zdecydowany, by nie powodować poczucia braku bezpieczeństwa. Musi ręcznik różnicować kontakt i zintensyfikować jakość kontaktu. Ręczniki mogą być perfumowane.
Masaż twarzy
Jest ważny, ale wymaga wielkiej delikatności.
Pozycja wyjściowa do masażu twarzy. Dzięki symetrycznej stabilizacji poprzez nacisk z zew umożliwia dotykanie twarzy dziecka. Dzięki temu, że głowa przytrzymywana jest z obu stron przez nogi, dziecko jest spokojne i nie ma problemu z utrzymywaniem jej ciężaru. Stały naciska przyczynia się do zmniejszenia wzmożonej pobudliwości.
Stymulacja wibracyjna
Związana jest z doświadczeniami okresu prenatalnego i okresu wczesnego dzieciństwa. Wibracja bliska jest także procesowi oddychania. Można pogłębić i zrytmizować oddychanie poprzez zewnętrzne impulsy wibracyjne. Na kolejnym etapie wibracja ciała może wzmocnić efekt wydawania z siebie głosu.
Stymulacja wibracyjna pozwala odkryć dziecku swój kościec, układ podtrzymujący ciało.
è układamy dziecko na plecach. Lepiej jest zacząć od wibracji na dystans, od peryferyjnych części ciała. W odczuciu większości ludzi głęboko wielorako N stopy i nogi nie należą do ciała. Nigdy nie odczuwają oni ich aktywności. Najlepsza będzie tu poduszka do masażu nie wytwarzająca zbyt silnych wibracji. Przekazuje je wzdłuż kości długich, przy zgiętych pod kątem prostym kolanach i biodrach.
Wibracja przenosi się z jednej kończyny na drugą, umożliwiając w sposób bardzo wyraźny spostrzeganie siebie. Osoba pomagająca koryguje i stabilizuje części ciała, które tego potrzebują.
Także dzięki poduszkom można stymulować sensorycznie obszary znajdujące się pomiędzy kolanem i biodrem.
Wibracje pochodzące z mniejszych przedmiotów mogą stymulować dotyk i chwytanie. Koordynacja ręka-oko i oko-ręka jest wyraźnie lepsza, jeśli dziecko uzyskuje wyraźną informacje o przedmiocie
Warto także odtworzyć przed dz pole doświadczeń za pomocą bardziej wyrafinowanych środków technicznych. Pudło wibracyjne umożliwia bezpośrednie przekazywanie ciału wibracji muzycznych. Wodny materac wibracyjny, który także może przekazać wzmocnione wibracje muzyki, czy głosy na miękkim elastycznym podłożu, co pozwala przeżywać ważne doświadczenia okresu prenatalnego. Przyczynia się on do tego, że dz przejawia mniej patologicznych schematów ruchowych, doświadcza większej swobody ruchów. Może też przynieść znaczną ulgę dziecku.
Wibracje i słuch
Wybór instrumentów uzależniony jest od tego, w jakim stopniu bezpośrednio przekazują wibracje. Najlepsze są drewniane instrumenty perkusyjne.
Zajęcia, w których używa się instrumentów powinny być dobrze zaplanowane i przygotowane. Trzeba starannie zadbać o ciszę, by uzyskać skontrastowane tło. Dźwięki wydobywane muszą być niskie. Należy używać głosu ludzkiego, przekazując go bezpośrednio przez kontakt cielesny. Jest to podstawa komunikowania się, gdy dziecko nie potrafi jeszcze orientować się w przestrzenni za pośrednictwem słuchu.
Doświadczanie nacisku i ruchu
Nacisk skierowany na kończyny może również poprawić percepcję samego siebie. Fakt odczuwania oporu własnego ciała wzmaga świadomość, że się je ma. Przy stosowaniu nacisku musi towarzyszyć określone pomocnicze ułożenie ciała. Trzeba wykonywać nacisk odcinkami na określone partie ciała. Nie powinien być zbyt silny. Może być naprzemienny.
Doświadczenie mikroruchów
Terapeuta/pedagog prowokuje ruchy w stawach o bardzo małej amplitudzie. Musi dbać o to, by wyjściowe ułożenie ciała było maksymalnie stabilne, aby można było skoncentrować się na poruszaniu jednej części ciała. Kończyny ujmuje się je powyżej i poniżej stawu, w którym następuje ruch. W przypadku ruchów karku, kręgosłupa, czy miednicy sam ciężar ciała stanowi wystarczającą, stabilną przeciwwagę dla ruchów rąk terapeuty.
Ważne jest by t/p zarejestrował i odpowiedział na najsłabszą choćby reakcję ledwie dostrzegalnym wolnym ruchem. Ruch ten ustaje w określonym punkcie, a następnie wykonywany jest w przeciwnym kierunku. Celem danego impulsu jest, by w trakcie kolejnych podejść dziecko zaczęło wykonywać ruchy oporujące. Ruchy najczęściej są delikatne dlatego trzeba być wrażliwym i skoncentrowanym. Dzięki temu ćwiczeniu dziecko staje się bardzo uważne i skoncentrowane, a jego napięcie mięśniowe ulega normalizacji. Motoryka poprawia się
Mobilizacja jako doświadczenie ruchowe
Tutaj aktywność t/p pełni funkcję zastępczą. Jeśli ćw ruchowe są dopasowane indywidualnie osoba może bardzo dobrze wykonywać niewielkie, aktywne ćwiczenia.
Warto przestrzegać pewnych zasad:
· symetria,
· wykorzystywać ruchomość stawu do max, ale nie przekraczając progu bólu
· ćw najlepiej zacząć od stóp, przechodząc od dużego palca do łydki, potem do kolan i bioder, włączając w to miednicę i jej połączenie z kręgosłupem. Następnie poruszamy palca, łokcie, ramiona, pas barkowy, kręgosłup – kończąc na głowie
Uelastycznienie w pozycji na bok
Tutaj również przestrzegamy zasad symetrii. Rytm powinien być taki sam, z tym że powinien być dostosowany do poziomu percepcji dziecka, czyli być dla niego wyraźnie dostrzegalny. W ćw tym napinanie i rozluźnianie stanowią ogniwo pośredniczące pomiędzy naciskiem i rozciąganiem.
Uelastycznienie długiej osi ciała poprzez rotację
Zginamy symetrycznie kolana i uciskamy lekko jego stopami naszą pierś czy brzuch. Obracając równolegle kolana, podudzia i stopy, wykonujemy rotację miednicy w stosunku do rejonu pasa barkowego, który pozostaje nieruchome.
Można także poruszać pasem barkowym w opozycji do obręczy barkowej. T/p klęka lub siada za dzieckiem z wyprostowanymi nogami. Obejmuje od tyłu górną część ciała dziecka i wykonuje własnym ciałem ruchy na lewo/prawo.
Inne
Stymulowanie porozumiewania się
Podstawowym celem jest doprowadzenie do tego, by osoby potrafiły się porozumieć, by zdawały sobie sprawę ze swych uczuć i umiały je w adekwatny sposób wyrazić. Powinny nauczyć się wyróżniać i rozpoznawać ludzi oraz umieć to okazać. Funkcję środka komunikacji może doskonale pełnić mimika i głos.
Dziecinna mowa jest formą komunikowania się o określonej strukturze, używaną szczególnie w przypadku bardzo małych dzieci. Możemy wnioskować, że jest ona typowa, specyficznie ludzka i w znacznej części zdeterminowana genetycznie. Ta ustruktralizowana forma komunikowania się charakteryzuje się:
Dzięki tym zmianom dziecko może lepiej koncentrować się na głosie, słowach i mimice rozmówcy.
Zaleca się regularny, systematyczny trening, najpierw indywidualnie w jakimś spokojnym miejscu. Gdy poczujemy się pewniej, możemy spróbować porozumiewać się. W tym celu należy:
Nawet gdy nie dostrzeżemy specyficznej reakcji ze strony dziecka, należy kontynuować, Można łączyć to z wibracjami.
Celem naszym jest wzmacnianie zdolności do wokalizacji, by doprowadzić do dialogi lokalizacyjnego. Można próbować stosować następujące zabiegi:
· zanim zbliżymy się do dziecka, kierujemy do niego słowo, zawsze w ten sam sposób. Gdy już jesteśmy przy dziecku – ponownie kierujemy do niego w taki sam sposób to słowo – takk, by dziecko mogło się z czasem nauczyć, że głos się do niego zbliża
Gdy dz wygląda na zmęczone i jego uwaga słabnie – przerywamy. Zakończenie powinno zawierać stały zwrot, połączony z kontaktem dotykowym (rytualny)
Zbliżanie się zawsze powinno być zapowiadane z pewnej odległości i w taki sam sposób:
Pierwsza faza polega wyłącznie na zapoznaniu dziecka z opisanym wyżej sposobem porozumiewania się i ośmieleniu, by samo zaczęło wydawać dźwięki. Dopiero od momentu, gdy dziecko nauczy się dość pewnie wykonywać czynności mimiczne i dźwiękowe – pojawia się możliwość pójścia dalej w pracy nad umiejętnościami komunikowania się. Opierając się na produkcji dźwiękowej pojawiającej się w dialogach lokalizacyjnych możemy próbować stymulować dalej rozwój mowy, który odbywa się na kierunkach pasywnym i aktywnym. Dziecko uczy się używania wydawanych przez siebie dźwięków w sposób świadomy, ale musi także nauczyć się „słyszeć” język swojego otoczenia.
Ćwiczenia pomocne:
Konieczne jest porozumienie rodzinne dotyczące nawyków językowych. Powinno się uzgodnić pewne pojęcia dotyczące czynności lub określonych sytuacji.
Jeśli chcemy pomóc dziecku w używaniu własnego głosu celem wyrażenia informacji musimy użyć innego rodzaju stymulacji, Dźwięki wydawane przez dziecko, stymulowane ‘ilościowo” poprzez dialog lokalizacyjny, muszą stać się nośnikami informacji, Dziecko musi nauczyć się, że jego głos powoduje określone reakcje otoczenia, że może uzyskać coś dzięki wydawanym dźwiękom.
Reguły pomocne w tej stymulacji:
Dopiero gdy dziecko uzna dźwięki za nośniki informacji i zacznie ich używać w określonym celu – można zacząć pomagać mu w artykulacji. Podobnie, dopiero gdy zdobędzie podstawowe doświadczenia rozumienia sensu języka, można zacząć naukę mowy w pełnym znaczeniu tego słowa.
Trzeba zwrócić uwagę by fonacja w przypadku krzyku i języków miała charakter wokalny
Poszerzanie doświadczeń i możliwości działania
U osób głęboko wielorako niepełno sprawnych występują różnorodne czynności manualne częściowo odpowiadające prawidłowemu rozwojowi, a częściowo posiadające charakter szczególny
gosia1987_20