Środowisko pracy biurowej stwarza wiele zagrożeń dla jego użytkowników. Nie chodzi tu jedynie o możliwość wypadku w pracy, ale o długotrwałe oddziaływanie poszczególnych elementów wyposażenia biura na układ kostno-szkieletowy pracownika, jego wzrok, samopoczucie itp.
Efekty tego oddziaływania nie są widoczne od razu, ale powoli, systematycznie doprowadzają do degradacji kręgosłupa, osłabienia wzroku, osłabienia słuchu, nasilenia alergii, nasilenia stanów bólowych i zwyrodnieniowych w obrębie niemal całego ciała. Dopiero po latach obserwujemy konsekwencje niewłaściwej organizacji miejsca pracy w postaci chorób i nieodwracalnych zmian zwyrodnieniowych, i nawet wtedy nie zawsze kojarzymy te dolegliwości z naszym trybem pracy przy komputerze. Kilka z najczęstszych dolegliwości doczekało się swojego miejsca w Wykazie Chorób Zawodowych, który stanowi załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 roku w sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów właściwych w tych sprawach. Do najczęstszych chorób związanych ze sposobem wykonywania pracy biurowej należą:• zespół cieśni nadgarstka, • bóle i stany zwyrodnieniowe kręgosłupa,• łokieć tenisisty - zapalenie nadkłykcia kości ramiennej,• przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewki, • zapalenie okołostawowe barku,• choroby narządu wzroku,• alergie,Przykrymi konsekwencjami wykonywania pracy w niewłaściwej wymuszonej pozycji mogą być także dolegliwości menstruacyjne, poronienia, a nawet impotencja. Zespół cieśni nadgarstkaJest stosunkowo często występującym schorzeniem związanym z wykonywaniem pracy zawodowej. W szczególności w grupie ryzyka znajdują się osoby piszące na maszynie lub klawiaturze komputera (zwłaszcza bez podparcia rąk), gdzie powtarzające się urazy i przeciążenie powodują ucisk nerwów przechodzących przez nadgarstek. Innymi czynnikami, które jak wykazano mogą mieć wpływ na rozwój zespołu, to: cukrzyca, choroby nerek, ciąża, choroby stawów, alkoholizm, otyłość i inne. Słabo nasilone objawy bólowe pojawiają się u większości osób z grup ryzyka.Dobrą wiadomością jest fakt, że aż 90% osób z mało nasilonym zespołem nadgarstka może dzięki leczeniu w pełni powrócić do zdrowia. Co to jest zespół cieśni nadgarstka?W skład nadgarstka wchodzą małe kości, które razem z otaczającymi tkankami formują rodzaj tunelu - kanał nadgarstka. Tkanką łączącą mięśnie i kości przenoszącą ruch mięśni (w tym wypadku na kciuk i pierwsze trzy palce) są ścięgna. Nerw, który przenosi bodźce pomiędzy dłonią i rdzeniem kręgowym również przechodzi przez kanał nadgarstka. Jeśli ścięgna obrzękną na skutek ich nadmiernego używania i przeciążenia, obrzęk może uciskać nerw powodując ból, drętwienie i kłucie.Objawy:• drętwienie, ból i kłucie, kciuka, palca wskazującego, środowego ewentualnie palca serdecznego – odczuwalne podczas wykonywania pracy i często nasilające się w nocy,• osłabienie mięśni kciuka,• ból, który promieniuje z ręki poprzez przedramię i ramię do barku,• osłabione czucie w palcach,
Test Phalen'a
Leczenie:Choroba nie leczona może prowadzić do znacznego ograniczenia funkcji mechanicznych ręki i w konsekwencji do niezdolności do pracy.• unieruchomienie i usztywnienie nadgarstka, które zabezpiecza nerw przed uciskiem,• nie wykonywanie czynności i ruchów, które wywołują przeciążenie nadgarstka,• leki doustne i iniekcje dla zmniejszenia obrzęku ścięgien,• fizykoterapia,• u pacjentów u których leczenie zachowawcze nie przyniosło rezultatów może być konieczne leczenie chirurgiczne odbarczające kanał nadgarstka.
Zabieg operacyjny, polega na przecięciu troczka zginaczy nadgarstka, który tworzy „dach” kanału nadgarstka. Chirurg robi 3-4 cm cięcie na dłoni.Zapobieganie:• przed pracą należy rozgrzać rękę i palce,• w trakcie pracy należy robić przerwy na rozluźnienie i odpoczynek ręki,• należy unikać powtarzalnych ruchów nadgarstka,• zadbaj o zdrowe stanowisko komputerowe - powinno się ono składać z regulowanego stołu i krzesła obrotowego oraz podkładki pod nadgarstek.
Bóle i stany zwyrodnieniowe kręgosłupaLeżenie na plecach daje obciążenie około 30 kilogramów na centymetr kw., chodzenie 85, skakanie 110, pochylanie w pozycji stojącej 150, a siedzenie bez podparcia - aż 180. W pracy biurowej najczęściej siedzimy, znacznie obciążamy więc swój kręgosłup. Bóle kręgosłupa poprzez wymuszanie nieprawidłowej postawy prowadzą do stopniowego rozwoju zmian zwyrodnieniowych. Dodatkowo brak aktywności ruchowej, osłabia nasze mięśnie przykręgosłupowe, pozbawia nas naturalnego gorsetu osłaniającego kręgosłup. Bóle kręgosłupa stały się niestety dolegliwością społeczną, ponieważ dotykają 90% społeczeństwa i są najczęstszą przyczyną absencji i wizyt u lekarza. Aż 90% zespołów bólowych kręgosłupa jest spowodowana długotrwałym statycznym, bądź nagłym dynamicznym przeciążeniem struktur kręgosłupa. Te mechaniczne przeciążenia bardzo często wynikają ze złych nawyków.Czym są bóle kręgosłupa i jak powstają?Gdy mięśnie się napinają np. pod wpływem przebywania w niewłaściwej pozycji, bez oparcia lub, gdy się garbimy mięśnie się kurczą i uniemożliwiają swobodne krążenie krwi. Jeżeli krew krąży niedostatecznie, to zaczyna brakować tlenu w mięśniach, na co dodatkowo reagują one skurczem. W taki sposób cały proces pogłębia się doprowadzając do reakcji bólowej, na co także nieświadomie odpowiadamy dodatkowym skurczem mięśni. Jeżeli taka sytuacja często się powtarza, wtedy bóle przechodzą w fazę przewlekłą, rozwijają się stany zapalne i zwyrodnieniowo-zapalne. Stany zwyrodnieniowe z kolei mogą wywoływać bardzo przykre bóle spowodowane uciskiem uszkodzonych struktur kręgosłupa na korzenie nerwowe wychodzące z rdzenia kręgowego. Dolegliwości te są bardzo powszechne i długotrwające, dlatego są częstą przyczyną absencji chorobowej.Przyczyny:• przeciążenie więzadeł kręgosłupa,• wadliwa wymuszona pozycja siedząca podczas pracy,• często powtarzane ruchy zginania lub rotacji,• niewłaściwe podnoszenie ciężkich przedmiotów, paczek np. ryzy papieru w ksero,• praca biurowa z wielogodzinna pozycją siedzącą,• nieodpowiedniego ułożenia ciała podczas snu,• mało higieniczny trybu życia,• stres – napięcie przekazujemy naszym mięśniom (najczęściej okolice szyi i barków),• otyłość,• w nielicznych przypadkach omawiane kłopoty są związane z urazami lub poważnymi chorobami, na przykład nowotworowymi.Objawy:• ból,• ograniczenie ruchowe,• problemy ze skręceniem tułowia lub pochylaniu się, często również podczas,• dyskopatia,• skurcze mięśni nóg,• skrzywienie kręgosłupa,• mrowienie, drętwienie, a nawet niedowład kończyn.Leczenie:Zaniedbanie, czy niewłaściwe leczenie poważnych schorzeń kręgosłupa może prowadzić do nieodwracalnych zmian. Takim stanem jest rwa kulszowa, której objawem jest silny ból promieniujący do pośladków, ud lub nawet łydek, spowodowany uciskiem na korzonek nerwowy. Zbyt późna pomoc może się okazać nieskuteczna.Leczenie zależy od rodzaju dolegliwości i leczonego odcinka kręgosłupa:• środki przeciwbólowe i przeciwzapalne,• okłady, maści,• lekka aktywność fizyczna,• zastrzyki przeciwbólowe,• leczenie szpitalne.Profilaktyka:• prawidłowa postawa - głowa lekko uniesiona, proste plecy,• unikanie długiego siedzenia przy biurku; minimum co godzinę przerwa i krótka gimnastyka,• zachowanie odpowiedniej pozycji siedzącej,• odpowiednie krzesło obrotowe do pracy – z regulacją wysokości, podparciem lędźwiowym, mechanizmem Synchro itp.• odpowiednio wyregulowana wysokość biurka i fotela obrotowego,• wykonywanie pewnych czynności lewą ręką, jeżeli jesteś praworęczny,• odpowiednie podnoszenie ciężkich przedmiotów, spokojne podnoszenie się,• odpowiednie obuwie - grube i elastyczne podeszwy, unikanie obcasów,• odpowiedni materac do spania, kąpiele odprężające.
Łokieć tenisistyMogłoby się wydawać, że główna przyczyną powstawania bólów w okolicach łokcia jest gra w tenisa. Nie jest to prawda, często przyczyną tego schorzenia jest również praca w niewłaściwej wymuszonej pozycji siedzącej z niewłaściwie ustawioną wysokością blatu stołu roboczego, co powoduje przeciążenia ścięgien przedramienia zwłaszcza u osób wykonujących monotonną pracę rękami np. długotrwałe pisanie na klawiaturze. Choroba prawidłowo leczona zazwyczaj kończy się wyleczeniem, jednak okres leczenia może trwać nawet 6 miesięcy. Czym jest „łokieć tenisisty”?Łokieć tenisisty to stan zapalny zewnętrznej powierzchni stawu łokciowego spowodowany przeciążeniem przyczepionych do niej ścięgien mięśni przedramienia. Zapalenie obejmuje mięśnie, ścięgna, okostną oraz tzw. nadkłykieć boczny kości ramieniowej. Przyczyny:Przyczyną choroby jest naderwanie przyczepu mięśni przedramienia, spowodowane:• częstymi, powtarzającymi się mikrourazami tej okolicy podczas ćwiczeń fizycznych lub ciężkiej pracy wymagającej monotonnych ruchów przedramienia,• nagłym przeciążeniem mięśni przedramienia.Objawy:• ból i tkliwość okolicy bocznej łokcia,• nasilanie się bólu przy ruchach skrętnych przedramienia, np. przy korzystaniu ze śrubokręta,• osłabienie siły chwytu ręki· Obrzęk i zaczerwienienie łokcia.Leczenie:• zwykle zaleca się oszczędzanie kończyny i przerwę w zajęciach sportowych i pracy, która powoduje nasilanie się objawów,• leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, zastrzyki znieczulające lub preparaty sterydowe,• czasem konieczne jest unieruchomienie chorej kończyny szyną,• zimne lub ciepłe okłady,• fizykoterapia i masaże,• w niektórych przypadkach występuje konieczność interwencji chirurga – uwolnienie przyczepu mięśnia przedramienia. Profilaktyka:• uprawianie dyscyplin sportowych z intensywnością odpowiednią do kondycji organizmu,• planowanie częstych przerw podczas zajęć sportowych i pracy monotypicznej,• wzmacnianie mięśni przedramienia regularnymi ćwiczeniami ze stopniowo wzrastającym obciążeniem,• pamiętanie o konieczności rozgrzewki przed wysiłkiem, a zwłaszcza przed zawodami sportowymi,• zachowanie odpowiedniej pozycji podczas pracy przy biurku.
Przewlekłe zapalenie ścięgna i jego pochewkiZapalenie ścięgien i pochewek ścięgnistychSzczególnie podatni na zapalenie ścięgien są: zawodowy lekkoatleta i pracownicy wykonujący powtarzające się ruchy. Zapalenie najczęściej dotyczy ścięgien okolicy barku, łokcia, dołu podkolanowego i ścięgna Achillesa. Brak leczenia i przerwy w wykonywaniu pracy przez ścięgna objęte stanem zapalnym może prowadzić do powstania dużych złogów wapniowych i w ostateczności do utrwalonego ograniczenia ruchomości stawu („zamrożony staw”). Zazwyczaj powrót do zdrowia trwa ok. 6 tygodni. Czym jest zapalenie ścięgien i pochewek ścięgnistych?Zapalenie ścięgna występuje zwykle w miejscu jego przylegania do kości lub w miejscu utkania mięśniowego; zapalenie może przechodzić na sąsiednią kaletkę maziową. Jest to bolesny stan zapalny ścięgna (tendinitis) lub otaczającej go pochewki (tenosynovitis). Zapalenie najczęściej dotyczy obydwu tych struktur równocześnie. Ścięgno jest włóknistą strukturą będącą przedłużeniem mięśnia. Przy jego pomocy mięsień przyczepia się do kości i wykonuje odpowiedni ruch.Przyczyny:• najczęściej uraz i przeciążenia ścięgien,• choroby układu mięśniowo-szkieletowego,• wady postawy ciała, w tym wymuszona pozycja siedząca przy pracy z komputerem,• nieprawidłowe wykonywanie ruchów i nadmierne naciąganie ścięgien.Objawy:• ograniczenie ruchomości, bolesność i obrzęk okolicy zmienionego zapalnie ścięgna,• osłabienie chorego ścięgna z powodu złogów wapnia, które często towarzyszą stanom zapalnym ścięgien,• ból w miejscu zapalenia zwykle nasila się podczas ruchu, jednak może wystąpić w spoczynku,• niewielkie zaczerwienienie i wzmożone ucieplenie w obrębie skóry otaczającej ścięgno, zwłaszcza gdy jest ono położone powierzchownie. Leczenie:• leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, czasami zastrzyki znieczulające lub preparaty sterydowe,• w okresie silnych dolegliwości ulgę przynoszą zimne okłady, rozgrzewanie może być zalecone później,• w ostrym okresie choroby zalecane jest całkowite ograniczenie ruchów chorą kończyną,• czasami konieczne jest założenie opaski elastycznej, szyny, temblaka,• przewlekły stan zapalny ścięgna może wymagać zmiany stylu życia lub rezygnacji z wykonywanych czynności, aby zapobiec nawrotom choroby,• ćwiczenia zakresu ruchu chorej kończyny należy rozpocząć zaraz po ustąpieniu dolegliwości bólowych, co zapobiega zesztywnieniom stawów („zamrożony staw”),• czasami konieczne jest interwencja chirurgiczna. Profilaktyka:• organizm należy stopniowo przyzwyczajać do wzrastającego obciążenia,• zawsze należy pamiętać o prawidłowej rozgrzewce,• należy zadbać o odpowiednie środowisko pracy, tak aby nie nadwyrężać i nie naciągać ścięgien.
Choroby narządu wzrokuNarażenie narządu wzroku – Syndrom SiccaPo długotrwałej pracy większość użytkowników monitorów ekranowych skarży się na łzawiące i przekrwione oczy, zaczerwienione spojówki, uczucie pieczenia i szczypania, bóle głowy senność, apatię. Większość też podaje objawy zaburzenia widzenia oraz wrażenie suchych oczu. Wg badań Kliniki Okulistyki AM we Wrocławiu wynika, że ok. 96% osób pracujących przy komputerach ma dolegliwości narządu wzroku.Czym jest Syndrom Sicca?Oczy są suche, piekące i przekrwione. Przy dodatkowym braku ostrości, nadmiernej jaskrawości, olśnień oraz migotania obrazu monitora, spada częstotliwość mrugania powiekami i zwilżania oczu. Jest to pierwszy objaw Syndromu Sicca, którego objawami jest wysychanie i zmętnienie rogówki oraz stopniowa utrata wzroku.Przyczyny:• niewłaściwy monitor,• niewłaściwie ustawione parametry monitora,• niewykorzystane w pełni możliwości ekranu,• długotrwała praca z małymi czcionkami,• brak ostrości,• nadmierna jaskrawość,• olśnienia,• migotanie obrazu monitora.Objawy:• wysuszenie gałki ocznej,• przekrwione i piekące oczy,• zmętnienie rogówki.Profilaktyka:• częste mruganie powiekami,• robienie przerwy w pracy,• stosowanie właściwego monitora o odświeżaniu minimum 85Hz i właściwe jego wykorzystanie,• zaleca się prace przy czcionkach minimum 11-12 punktów,• ćwiczenia polegające na mocnym zaciskaniu powiek a następnie mocnym otwieranie oczu w czasie odchodzenia od monitora,• ćwiczenia polegające na zamknięciu oczu i szczelnym zasłonięciu ich dłońmi przy jednoczesnym naciskaniu nadgarstkami na gałki oczu, aż do momentu, gdy znikną kolorowe plamy.
Dagmara SzwajKoordynator Programu Zdrowe Biuro
ajerkiewicz