Zadanie 18. (2 pkt)
Poniżej przedstawiono zasady zdrowego stylu życia propagowane przez dietetyków:
A. Jedz mniej.
B. Więcej się ruszaj.
C. Częściej jadaj owoce, warzywa i produkty pełnoziarniste.
D. Unikaj „śmieciowego jedzenia” (fast food).
Wybierz dwie z wymienionych zasad i wyjaśnij ich znaczenie dla uniknięcia otyłości.
1..................................................................................................................................................................................................................................................
2..................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 20. (2 pkt)
Jaja i larwy pasożytów, takich jak tasiemce (np. uzbrojony i nieuzbrojony), glisty, owsiki,
włośnie, dostają się do organizmu człowieka drogą pokarmową.
Zaproponuj po jednym przykładzie działań, które pozwolą Ci uniknąć zarażenia:
glistą ludzką ..........................................................................................................................
włośniem spiralnym ..........................................................................................................................
Zadanie 21. (2 pkt)
Fragment cząsteczki białka składa się z 24 aminokwasów.
a) Podaj, ile kodonów kodowało informację dotyczącą tego fragmentu białka.
.........................................................................
b) Oblicz, ile nukleotydów składało się na fragment nici DNA kodującej ten fragment białka.
...................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 3. (3 pkt)
Poniższe wzory przedstawiają fragmenty makrocząsteczek: glikogenu i celulozy występujących w komórkach różnych organizmów.
a) Porównaj przedstawione wzory i podaj jedną cechę wspólną i jedną cechę różniącą
struktury cząsteczek glikogenu i celulozy.
cecha wspólna ..........................................................................................................................
cecha różniąca ..........................................................................................................................
b) Podaj, w komórkach jakich organizmów występuje celuloza i jaką pełni w nich rolę.
..............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 11. (2 pkt)
Siarka jest ważnym makroelementem. Rośliny pobierają ją z gleby w postaci jonu siarczanowego (SO42– ). Siarczany w komórkach roślinnych są redukowane i przekształcane w grupę sulfhydrylową (–SH) aminokwasu cysteiny. Do przeprowadzenia tej reakcji konieczne są: ATP i czynnik redukujący – NADH lub NADPH.
a) Podaj, z jakiego procesu zachodzącego w komórkach roślin mogą pochodzić zarówno
cząsteczki ATP jak i NADH.
..........................................................................................................................
b) Wyjaśnij, na czym polega rola NADH i NADPH jako czynników redukujących
w opisanym procesie.
....................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 15. (2 pkt)
Na schematach (A–C) przedstawiono uproszczone cykle życiowe robaków pasożytniczych.
a) Spośród schematów B i C wybierz ten, który przedstawia cykl życiowy tasiemca uzbrojonego. Uzasadnij wybór.
b) Wybierz z poniższych i podkreśl dwa przykłady pasożytów, dla których charakterystyczny jest cykl rozwojowy przedstawiony na schemacie A.
owsik, tasiemiec nieuzbrojony, glista ludzka, bruzdogłowiec szeroki, tasiemiec bąblowcowy
Zadanie 19. (2 pkt)
Gruczoły ślinowe wydzielają do jamy ustnej człowieka około 1,5 l śliny w ciągu doby. Ślina
zawiera:
– α-amylazę ślinową trawiącą polisacharydy,
– lipazę ślinową zapoczątkowującą trawienie tłuszczów w żołądku (wraz z lipazą żołądkową),
– mucyny – glikoproteiny, których rolą jest zwilżenie pokarmu, sklejanie bakterii i ochrona
błony śluzowej jamy ustnej,
– lizozym, który niszczy ścianę komórkową bakterii,
– laktoferrynę, której rolą jest wiązanie żelaza i działanie bakteriostatyczne,
– białka bogate w prolinę, które ochraniają szkliwo zębów i wiążą toksyczne taniny.
a) Wyjaśnij, dlaczego w żołądku, mimo obecności lipazy ślinowej i lipazy żołądkowej,
trawienie tłuszczów odbywa się w znacznie mniejszym stopniu niż w dwunastnicy.
.................................................................................................................................................................................................................................................................................. ..................................... ....................................................
b) Na podstawie informacji zawartych w tekście wyjaśnij, dlaczego u chorych
z niedoborem wydzielania śliny (kserostomia) próchnica zębów występuje częściej niż
u ludzi z prawidłowym wydzielaniem śliny.
................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................. ............................
Zadanie 1. (3 pkt)
Na schemacie przedstawiono budowę układu pokarmowego człowieka.
a) Podaj literę i nazwę odcinka przewodu pokarmowego, w którym występują bakterie
symbiotyczne.
b) Wymień dwie funkcje tego odcinka.
1........................................................................................................................
2........................................................................................................................
Zadanie 2. (1 pkt)
Poniższy schemat przedstawia uproszczony przekrój poprzeczny przez jelito – jedenz odcinków przewodu pokarmowego człowieka.
Podaj nazwę odcinka jelita przedstawionego na powyższym schemacie oraz nazwęelementu jego budowy, który umożliwia tę identyfikację.
Jest to: ............................................, ponieważ posiada ……………………
Trawienie złożonych związków organicznych zawartych w pokarmach wymaga określonych
warunków.
Określ warunki konieczne do prawidłowego przebiegu trawienia tłuszczów w dwunastnicy, uwzględniając:
a) nazwę enzymu
b) odczyn środowiska, w którym działa enzym trawiący tłuszcze
c) nazwę wydzieliny (produkowanej w wątrobie) ułatwiającej trawienie tłuszczów.
.........................................................................................................................
Zadanie 4. (1 pkt)
Na śniadanie uczeń zjadł posiłek złożony wyłącznie z węglowodanów (skrobi i sacharozy).
Zaznacz informację, która prawidłowo opisuje trawienie wyżej wymienionego posiłku.
A. Większa część tego posiłku nie ulegnie strawieniu, ze względu na brak odpowiedniego enzymu trawiennego w przewodzie pokarmowym człowieka.
B. Trawienie zachodzić będzie stopniowo, we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego, aż po jelito cienkie.
C. Trawienie tego posiłku zachodzić będzie głównie w żołądku, ze względu na obecność specyficznych enzymów.
D. Trawienie zachodzić będzie tylko w tych odcinkach przewodu pokarmowego, w których jest środowisko obojętne lub zasadowe.
Zadanie 5. (1 pkt)
Ważnym posiłkiem jest pierwsze śniadanie. Powinno ono pokrywać nieco ponad jedną trzecią całodziennego zapotrzebowania na energię i składniki pokarmowe. W Polsce głównym posiłkiem jest zwykle obiad. Kolacja nie powinna przekraczać 1/4 wartości całodziennej racji żywieniowej.
Wykresy przedstawiają możliwe udziały trzech głównych posiłków w całodziennym zapotrzebowaniu człowieka na składniki pokarmowe.
Na podstawie tekstu zaznacz wykres (1, 2 lub 3), który obrazuje prawidłowy udział poszczególnych posiłków w całodziennym zapotrzebowaniu człowieka na składniki pokarmowe.
Zadanie 6. (2 pkt)
Cholesterol wiąże się we krwi z białkami, tworząc kompleksy lipoproteinowe o dużej gęstości (HDL) lub małej gęstości (LDL). Kompleksy te różnią się funkcjami pełnionymi w organizmie. Nadmiar znajdującego się we krwi cholesterolu transportowany jest przez LDL, przy czym cholesterol często przenika do ścian tętnic lub osadza się na ich wewnętrznej ścianie. Lipoproteiny HDL mogą chronić tętnice przed rozwojem miażdżycy, transportują bowiem cholesterol z ich ścian do wątroby, gdzie ulega on przemianie na kwasy żółciowe. Stwierdzono, że wysokiemu poziomowi LDL sprzyja dieta bogata w tłuszcze zwierzęce
(oprócz ryb), natomiast spożywanie tłuszczów roślinnych powoduje wzrost poziomu HDL.
Korzystając z powyższego tekstu wyjaśnij, uwzględniając obecność HDL lub LDL, w jaki sposób spożywanie każdego z wymienionych rodzajów tłuszczów (roślinne, zwierzęce) może wpływać na rozwój miażdżycy w organizmie człowieka.
Tłuszcze roślinne: ........................................................................................................................
Tłuszcze zwierzęce: .....................................................................................................................
Zadanie 7. (2 pkt)
W organizmie człowieka wątroba pełni różnorodne funkcje, w tym uczestniczy w przemianach metabolicznych różnych związków. Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposób przemiany biochemiczne, którym podlegają aminokwasy w wątrobie człowieka.
Podkreśl dwie funkcje wątroby w organizmie człowieka, które są zilustrowanena powyższym schemacie.
A. Magazynuje żelazo.
B. Produkuje różne białka.
C. Wytwarza żółć.
D. Wytwarza mocznik.
E. Produkuje ciepło.
Zadanie 17. (1 pkt)
Na schemacie wymieniono choroby wywoływane przez bakterie, wirusy i pierwotniaki.
Wypisz ze schematu nazwy dwóch chorób wywoływanych przez wirusy.
1. ..............................................................
2. 2. ..............................................................
Zadanie 2. (3 pkt)
Obecność cukrów prostych można wykryć za pomocą odczynników Fehlinga (I i II), które dodane do badanego materiału, po podgrzaniu reagują na obecność glukozym ceglastoczerwonym zabarwieniem.
Zaplanuj doświadczenie, w którym wykażesz obecność glukozy w soku z winogron. Do dyspozycji masz: sok z winogron, probówki, palnik, roztwór glukozy, odczynniki Fehlinga (I i II). W projekcie doświadczenia podaj opis: 1. próby kontrolnej 2. próby badawczej 3. sposobu ustalenia wyników
1. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
3. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 13. (1 pkt)
W soku trzustkowym występują różne enzymy trawienne rozkładające związki organiczne. Przeprowadzono doświadczenie, którego wyniki zostały zapisane w poniższej tabeli.
* wszystkie probówki umieszczono w łaźni wodnej o temperaturze 38 oC
Sformułuj problem badawczy, do rozwiązania którego posłużyło uczniom powyższe doświadczenie.
.
Zadanie 14. (2 pkt)
W przewodzie pokarmowym człowieka występują różne substancje biorące pośredni lub bezpośredni udział w trawieniu pokarmu.
Spośród wymienionych poniżej substancji działających w żołądku i dwunastnicy wpisz do odpowiednich rubryk tabeli tylko te, które nie są enzymami. Dla każdej z nich podaj po jednej funkcji, jaką ona pełni w przewodzie pokarmowym.
- żołądek: kwas solny, pepsyna, podpuszczka (rennina)
- dwunastnica: amylaza, lipaza, trypsyna, żółć
Efektem trawienia skrobi i tłuszczów są odpowiednio glukoza oraz kwasy tłuszczowe i glicerol. Na schematach przedstawiono dwa sposoby wchłaniana tych substancji w komórkach kosmkówjelitowych człowieka.
A B
Na podstawie powyższych schematów przedstaw dwie różnice w sposobie wchłaniania i dalszego transportu produktów trawienia skrobi i tłuszczów w obrębie komórek kosmków jelitowych.
1......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
2......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Zadanie 5. (2 pkt)
Żelazo wchodzi w skład hemoglobiny, która jest jednocześnie magazynem żelaza dla naszegoorganizmu. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo dla dorosłego mężczyzny wynosi 15 mg,a dla dorosłej kobiety 18 mg.
Podaj jeden skutek zdrowotny niedoboru żelaza dla organizmu człowieka oraz wyjaśnij,dlaczego dzienne zapotrzebowanie na żelazo dorosłych kobiet jest większe niżzapotrzebowanie dorosłych mężczyzn.
......................................................................................................................................
Mi3dzian