Prawo Finansowe
Finanse – całokształt zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem podziałem zasobów pieniężnych.
WNIOSKI:
- finanse należą do kategorii zjawisk ekonomicznych
- finanse w ramach kategorii zjawisk ekonomicznych należą do grupy zjawisk pieniężnych.
Podział finansów:
1.finanse publiczne – dotyczą gromadzenia i podziału pieniężnych zarobków publicznych
2.finanse prywatne – dotyczą gromadzenia i podziału pieniężnych zasobów prywatnych
Prawo finansowe – jest nierozerwalnie połączone z naukami ekonomicznymi takimi jak finanse publiczne.
Zasoby pieniężne:
1. zasoby publiczne - gromadzeni i podział publicznych zasobów pieniężnych to finanse publiczne
2. zasoby prywatne - gromadzeni i podział prywatnych zasobów pieniężnych to finanse prywatne
Finanse publiczne – stanowią pieniężna formę podziału dochodu narodowego; całokształt stosunków społeczno - gospodarczych, których treścią jest gromadzenie i podział publicznych zasobów pieniężnych; te stosunki społeczno - gospodarcze to stosunki finansowe.
Stosunki finansowe – po uregulowaniu przekształcają się w stosunki prawno - finansowe, którego treścią są zjawiska ekonomiczne z gromadzeniem i podziałem publicznych zasobów pieniężnych.
Finanse krajowe są związane z jego gospodarką pieniężną (pieniądz krajowy).
Pieniądz krajowy – leży w gestii państwa; centralny bank upoważniony jest do emisji pieniądza krajowego.
Waluta krajowa – prany środek płatniczy na terenie danego państwa.
Zjawisko finansowe – czyli treść stosunków finansowych polega na przepływie środków pieniężnych pomiędzy rożnymi podmiotami, dwie strony stosunku finansowy.
Przepływ strumieni pieniężnych między podmiotami – prowadzi zmiany wielkości zasobów pieniężnych poszczególnych podmiotów.
Alokacja zasobów - w planowaniu strategicznym, jest planem użycia dostępnych środków, w szczególności w bliskiej przyszłości po to aby osiągnąć konkretne cele w dalekiej przyszłości.
Znaczenie finansów publicznych:
1. Zjawisko ekonomiczne (j.w.)
2. Dyscyplina dydaktyczna.
3. Finanse publiczne jako dziedzina nauki, której przedmiot badano; stanowią zjawisko finansowe występujące w obiektywnej rzeczywistości.
4. Rozumienie jurydyczne – jest to skrót myślowy , pojecie prawa regulującego gromadzenie i podział środków pieniężnych = prawo finansów publicznych.
Prawo finansów publicznych = system finansów publicznych = prawo finansowe w szerokim rozumieniu.5. Skrót myślowy na pojecie publicznej działalności finansowe; a publiczna działalność finansowa to czynności związane z tworzeniem i podziałem publicznych zarobków pieniężnych (skrót od finansów publicznych).
Budżet – instrument gromadzenia i podziału środków pieniężnych.
Charakterystyczne cechy finansów publicznych (stosunków finansowych):
1. przynajmniej jeden z podmiotów stosunku finansów publicznych musi być podmiotem prawa publicznego.
2. stosunki finansowe w zakresie finansów publicznych z reguły oparta są na zasadach władztwa i podporządkowania; istnieje możliwość wiążącego ukształtowania sytuacji prawnej jednego podmiotu przez drugi podmiot.
3. stosunki finansowe z zakresu finansów publicznych realizują interes publiczny; treścią tych stosunków nie może być nigdy realizacja stosunków prywatnych; podmioty publiczne realizują cele społeczne uznane za publiczne
4. wysoki stopień reglamentacji prawnej oznacza, iż zdecydowana większość stosunków finansowych przekształciła się w stosunki prawno - finansowe.
5. charakter finansów publicznych:a). charakter scentralizowany – finanse publiczne
b). charakter zdecentralizowany – finanse lokalne, miejscowe, samorządowe, finanse jednostek samorządu terytorialnego znajdują wyraz w budżecie jednostek samorządu terytorialnego6. państwo ma bardzo duży wpływ na gospodarkę pieniężną
Podmioty finansów publicznych:
- jeden z podmiotów musi być podmiotem publicznym
- podmioty:
1. podstawowym podmiotem publicznym jest PAŃSTWO – o charakterze samoistnym i pierwotnym, bo nie podlega żadnym innym organom; korzysta z władztwa publicznego, które dotyczy prawa finansowego; jako podmiot samoistny może przekazywać uprawnienia (władztwo) na rzecz innego podmiotu publicznego (jednostkom samorządu terytorialnego).
2. JEDNOSTKI samorządu TERYTORIALNEGO – mają prawo do swobodnego kształtowania swoich wydatków w zakresie uprawnień; żadna jednostka samorządu terytorialnego nie może wprowadzić nowego podatku, opłat; posiadają uprawnienie do określenia stawek podatkowych, które konkretyzują.
3. INNE PODMIOTY PUBLICZNE – np. Centralny Bank Polski – NBP (Narodowy Bank Polski), inne podmioty, które stały się podmiotami publicznymi.
Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:
1) dochody własne,
2) subwencja ogólna,
3) dotacje celowe z budżetu państwa.
Podział władztwa finansowego:
1. władztwo finansowe w sferze stanowienia prawa
2. władztwo finansowe w sferze stosowania prawa
Władztwo finansowe w sferze stanowienia prawa – podział kompetencji w zakresie kreowania dochodów to tzw. autonomia finansowa, która oznacza konstytucyjne przekazanie innym podmiotom stanowienia dochodów publicznych (w Polsce nie istnieje). WYJĄTEK: jednostki samorządu terytorialnego mogą wprowadzać samo opodatkowanie.
Władztwo finansowe w sferze stosowania prawa – decentralizacja finansowa polega na konstytutywnym przekazaniu uprawnień do poboru danin publicznych oraz stosowanej w związku z tym polityki finansowej.
Sektor finansów publicznych:
- rządowy
- samorządowy
i jednostki tego sektora mogą być tworzone tylko w formach (postaciach) przewidzianych w ustawie czyli w postaci:
- jednostki budżetowej
- zakładu budżetowego
- gospodarstwa pomocniczego
- środka specjalnego
- funduszu celowego (państwowego lub wojewódzkiego).
Sektor a typ finansów publicznych:
1. Państwa Federacyjne – stany, kantony, republiki + JST (jednostopniowe, wielostopniowe) + państwo
2. Państwa Unitarne – JST + państwo
Nowa kategoria finansów publicznych:
- organizacje międzynarodowe – państw należące do organizacji międzynarodowym (UE) przekazują cześć władztwa finansowego organom tych organizacji.
- obecnie Polska stosuje jeden akt międzynarodowy: Wspólnotowy Kodeks Celny.
Funkcje finansów publicznych:
1. Funkcja alokacyjna
2. Funkcja redystrybucyjna
3. Funkcja stabilizacyjna
4. Funkcja kontrolna
5. Funkcja stymulacyjna (w ramach niej wyróżniamy funkcje interwencyjną)
Funkcja alokacyjna – polega na właściwym podziale czynników dóbr i kapitału, aby były poprawnie rozmieszczone terenie kraju ma zapewnić równomierny rozwój kraju, chodzi o to żeby zapowiedz nadmiernym dysproporcjom regionalnym.
Funkcja redystrybucyjna – bezspornie uznana za najważniejszą funkcję; wtórny podział zasobów publicznych, czyli środków publicznych rzadziej majątków publicznych; zgromadzone zasoby są dzielone i kierowane do konkretnych podmiotów(jednostek samorządu terytorialnego), które przeznaczają na określone zadania. Instrumentem realizowania funkcji retrybutywnej i do jej realizacji służy BUDŻET.
Wtórny podział – przeniesienie odpowiedzialności wartości z sfery produkcyjnej do nieprodukcyjnej (administracja, edukacja, cz. oświaty i kultury).
Funkcja stabilizacyjna – zabezpieczenie dokonań w ramach funkcji lokacyjnej rozmieszczenia czynników produkcji; stabilizacja określonych mechanizmów rynkowych, kontrola nad gospodarką państwową, eliminacja zjawisk negatywnych (bezrobocie, inflacja).
Funkcja kontrolna – planuje wielkości strumieni przepływu pieniądza, sygnał pewnych nieprawidłowości.
Funkcja stymulacyjna (bodźcowa) – stosowanie określonych bodźców finansowych generuje stymulacje lub zahamowanie bodźców określonych dziedzin; w ramach tej funkcji wyróżniamy:
Funkcję interwencyjną – każde sięgniecie do dochodu podatnika lub zasilenie danego podmiotu prowadzi do interwencji w określoną rzeczywistość.
Funkcje finansów publicznych zajmują się gromadzeniem środków w celu dalszego rozpowszechnienia.
Funkcja fiskalna – gromadzenie środków celem dalszego ich rozdysponowania.
Działalność finansów państwa = publiczna działalność finansowa, u podstawy leży zaspokojenie podstaw społecznych uznanych za potrzeby państwa.
Prawo Wagnera - przedstawił pogląd, że wraz z rozwojem społecznym rosną wydatki publiczne państwa na pokrycie, których niezbędne są coraz większe dochody. Stąd zrodziło się prawo wzrastających wydatków publicznych, określane mianem prawa Wagnera. Sprowadza się to do obserwacji, że mechanizm rynkowy nie jest w stanie sprostać potrzebom ludzkim, gdyż potrzeby publiczne rosną szybciej od potrzeb indywidualnych.
Świadczenia:
1. osobiste
2. rzeczowe w naturze
3. pieniężne
Świadczenia osobiste – świadczenie rozumiane w charakterze militarnym(pokój, stan wojenny, roboty publiczne).
Świadczenia rzeczowe w naturze – nieodpłatna dostawa na rzecz państw gotowych produktów pracy.
Świadczenia pieniężne – publiczne zasoby pieniężne
Treść finansów publicznych – czerpanie i podział środków w ramach publicznych zasobów pieniężnych.
Działalność finansów państwa – całokształt czynności faktycznych i pieniężnych, których treścią jest czerpanie, gromadzenia i podział środków pieniężnych celem zaspokojenia określonych potrzeb społecznych.
Rodzaje czynności:
1. czerpanie
2. gromadzenie
3. podział = rozdysponowanie
Zasada jedności materialnej budżetu – nie ma powiązania pomiędzy określonymi rodzajami dochodów i wydatków budżetu.
Potrzeby społeczne zaspokaja:
- państwowego
- jednostki samorządu terytorialnego
- inne podmioty
Metody i formy publicznej działalności finansowej.
Metody – duża elastyczność, sposoby w działalności finansowej, maja charakter uniwersalny.
Formy – konstrukcje, którymi się posługujemy w działalności finansowe, które nazywamy instytucjami prawa finansowego.
Podział form:
1. podział środków
2. czerpanie środków
Dwie podstawowe metody w działalności finansowej państwa:
- podział jurydyczny nie pokrywa się z podziałem ekonomicznym,
- metody czerpania i podziału środków:
1. bezzwrotna – brak prawnego obowiązku zwrotu uzyskanych środków – charakter definitywny i ostateczny (np. stypendium)
2. zwrotna – występuje prawny obowiązek zwrotu uzyskanych środków – charakter przejściowy (np. kredyt)
Źródła czerpania środków finansowych:
- zewnętrzne – państwo sięga do dochodów obywateli i przedsiębiorców – ściąganie podatków
- wewnętrzne – wygospodarowanie środków przez własne podmioty.
Państwo czerpie środki pieniężne poprzez uczestnictwo w podziale majątku narodowego i dochodu narodowego, równocześnie wydatkuje środki pieniężne tym samym dysponuje zasobami pieniężnymi. Stosunki społeczne, które powstają mają charakter ekonomiczny.
Państwo prawa – publiczna działalności finansowa podlegająca stosunkom społecznym występującym w tej działalności, które zmieniają sie w stosunki prawno – finansowe.
System finansowy państwa (problematyka systemu finansowego państwa):
- stosunki finansowe po wyregulowaniu zmieniają sie w stosunki stosunki prawno – finansowe.
- całokształt norm prawnych reguluje działalność finansową państwa (czerpanie, gromadzenie, wykorzystywanie) i innych podmiotów publicznych środków pieniężnych
- dwa ujęcia systemu finansowego państwa:
1. system praktyczny – obejmuje określone zasady postępowania,
2. system teoretyczny – uporządkowywanie wiedzy z danej dziedziny.
- etapy systemu finansowego państwa:
1. ekonomiczny – ekonomiści rozpatrują daną kwestie pod względem ekonomicznym uwzględniając kwestie prawa,
2. jurydyczny – dotyczy kwestii prawnych wraz z ujęciem ekonomicznym.
- dwa czynniki systemu finansowego prawa:
1. wielkość ekonomiczna – wielkość norm prawnych,
2. jedność systemu – funkcjonalne powiązanie miedzy elementami
Podstawowe instytucje prawa finansowego:
- podatki,
- opłaty,
- cła,
- dotacje,
- fundusze celowe,
- subwencje.
I. Aspekt przedmiotowy.
Instytucje prawne – kompleks norm prawnych regulujących pokrewny zakres stosunków społecznych; wszystkie kompleksy tworzą Instytucje prawa finansowego.
Kompleks norm - składa się na daną instytucję prawną.
Instytucja prawa finansowego – szczególny rodzaj instytucji prawnej, instytucje stosowane w działalności państwa w danym miejscu i czasie.
...
kwiatuszek1103