Edukacja Przez Dramę cz. 2.pdf

Drama w praktyce

1. Rozwój poprzez dramę

2. Grupy zajęć w dramie

3. Techniki dramowe

3.1. Trudniejsze techniki dramowe

3.2. Teatr forum

4. Elementy strukturalne dramy

4.1. Scenariusz dramy

4.2. Konstrukcja dramy

4.3. Środki artystyczne

4.4. Organizacja zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Podstawowe ćwiczenia dramowe

5.2. Przykłady ćwiczeń

Podsumowanie

Bibliograﬁa

„Nieważne, że działanie jest ﬁkcyjne,ważne,żetodziałanie.”

Augusto Boal

1. Rozwój poprzez dramę

Poprzez dramę możemy mieć wpływ na rozwój całego człowieka. Według Bria-

na Waya (1997) drama pomaga rozwĳaćteobszary,którepozwalająpogłębiaćsa-

moświadomość i uważność 1 . W każdym z tych obszarów człowiek zaczyna od sie-

bie i odkrywania swoich możliwości, doskonali je, odkrywa u innych i wzboga-

ca. Te obszary to koncentracja, zmysły, wyobraźnia i ﬁzyczne „ja” — ciało ijego

ruch, mowa, emocje, intelekt. Poniżej znajduje się opis poszczególnych aspektów

wg Briana Waya.

1 Uważność (z ang. mind-

fulness ) to praktyka po-

legająca na świadomym

zwracaniu uwagi na chwilę

obecną — na otoczenie i sa-

mego siebie w celu wyzwo-

lenia się od automatyzmu.

Koncentracja

Koncentracja, czyli umiejętności skupienia uwagi na jednym aspekcie, jednym dzia-

łaniu, jest w nauczaniu bardzo ważna. Każdy człowiek posiada naturalną umiejęt-

ność koncentrowania się. Jeśli uczeń potraﬁ się wpełni skoncentrować ipodjąć

maksymalny wysiłek, efektem będzie wysoki stopień opanowania materiału. Moż-

na zauważyć, że rozwój wszystkich wymienionych obszarów (zmysłów, wyobraźni,

ciała, mowy, emocji, intelektu) istotnie wpływa na rozwój umiejętności koncentro-

wania się. Działa to również w drugą stronę — przy rozwĳaniutychwszystkichob-

szarów ważna jest koncentracja.

Zmysły

Pierwsze ćwiczenia można przeprowadzić przy użyciu zmysłów. Słuch jest punk-

tem, od którego można zacząć. Nauczyciel może wykorzystać zmysły do ćwiczenia

koncentracji uwagi lub może skupić się na rozwĳaniu samych zmysłów. Ma moż-

liwość projektowania ćwiczeń, w których będzie uruchamiane więcej zmysłów, co

później da możliwość bogatszej ekspresji uczestnikom. Na początku można stoso-

wać proste ćwiczenia rozwĳającewrażliwośćzmysłową,takiejak:

— rozpoznawanie dźwięków;

— uważne obserwowanie otoczenia;

— naśladowanie ruchów;

— rozpoznawanie obiektów za pomocą dotyku, węchu i smaku.

Wyobraźnia

Każdy człowiek rodzi się z umiejętnością posługiwania się wyobraźnią. Umiejęt-

ność ta nie jest tożsama z twórczością artystyczną, jest jednak cennym narzędziem

myślenia twórczego. Wyobraźnia odgrywa ogromną rolę w codziennym życiu, a jej

przejawy można odnaleźć nawet w najprostszych czynnościach. Przy ćwiczeniach

dotyczących tego obszaru warto pamiętać o zapewnieniu uczestnikom sprzyjają-

cej atmosfery, gdyż wszelkie złośliwe komentarze czy krytyka ograniczają i blokują

swobodną wyobraźnię.

Świadomość ciała

Obecnie w edukacji dużo uwagi poświęca się proﬁlaktyce prozdrowotnej — kła-

dzie się nacisk na dbałość o zdrowie poprzez rozwój ciała. Jednak najczęściej ma

się na myśli tylko rozwój ﬁzyczny,aprzecieżniezwykleważnąrolęodgrywaemo-

cjonalny stosunek do własnego ciała i wrażliwość na sygnały przez nie wysyłane.

Ważne są: poczucie istoty swojego ciała i umiejętność obserwowania tego, co się

z nim dzieje. Można rozwĳaćjegoplastycznośćisprawność,alejesttojedyniedro-

ga do celu, a nie cel sam w sobie. Świadomość wykonywanych ruchów, poznawa-

nie i odkrywanie swojego ciała — najpierw ogólnie, potem coraz bardziej szczegó-

łowo — pobudza ciekawość i pozwala znaleźć moment, w którym poświęcimy mu

uwagę, takiemu jakie jest.

Mowa

Warto pamiętać, że dzieci odbierają dźwięki raczej emocjonalnie, a nie intelektu-

alnie, zaś melodię swojego języka kształtują na podstawie melodii języka w rodzi-

nie. Zadaniem nauczyciela pracującego metodą dramy jest rozwój dziecka, a nie

rozwój mowy. Jeśli prowadzący skoncentruje się na wymowie i jej poprawności,

może zablokować spontaniczność u dzieci mających z tym trudności. Dla małych

dzieci melodia języka jest ważniejsza niż słowa, które przyswajają dość szybko, cza-

sem nawet nie znając ich znaczenia. Way zauważa, że niektórzy nauczyciele zwra-

cają uwagę na fakt, iż słownictwo części dzieci jest bogatsze przed rozpoczęciem

edukacji. W szkole ciągłe poprawianie, zwracanie uwagi na pisownię, gramatykę,

interpunkcję i intonację powoduje, że niektóre dzieci przestają korzystać z tego bo-

gactwa i ograniczają się do prostszych wyrazów. Istnieją także dzieci, które z oba-

wy przed oceną i krytyką w ogóle przestają mówić.

Wystąpienia publiczne mogą blokować i stresować — popełniane tam błędy widzą

wszyscy. (Błędy w piśmie można zatrzymać tylko dla siebie). Funkcje dramy zwią-

zane z mową to przede wszystkim rozwĳanie pewności siebie iumiejętności wy-

rażania swoich myśli, przekonań, uczuć i pragnień. Pełna akceptacja dotychczaso-

wych sposobów ekspresji siebie i delikatne, taktowne wskazanie bardziej konstruk-

tywnych sposobów to zadanie trudne, jednak bardzo ważne. Pozwala zaakcepto-

wać siebie i społeczność, do której się należy, pozostając jednocześnie otwartym na

zmianę. W dramie bowiem akceptuje się to, kim uczeń jest i jak mówi, stwarzając

mu okazję do stania się na chwilę kimś innym, do zmiany sposobu mówienia, a na-

stępnie — ze świadomością reakcji innych osób — do podjęcia decyzji, którą for-

mę chce zastosować.

W dalszej pracy metodą dramy można prowadzić wiele ciekawych eksperymentów

dotyczących ekspresji językowej, poczynając od tworzenia poezji, kończąc zaś na

tworzeniu własnego języka emocji, polegającego na wymyślaniu słów, zdań, gra-

matyki, która odda przede wszystkim uczucia uczestników. Jak zauważa Way, gru-

pa może być silna i zintegrowana, jeśli posiada swój sposób porozumiewania się.

Jednym z ciekawych eksperymentów jest połączenie mowy i innych dźwięków

z ruchem. Takie połączenie daje niezwykłe doświadczenia i wyostrza świadomość

ucznia. Pomaga odkryć dźwięk w przestrzeni, znaleźć dla niego punkt odniesienia,

rozwĳa wyobraźnię. Można zacząć od koncentracji na oddychaniu, ono bowiem

pomaga skoncentrować się na doświadczaniu samego siebie.

Emocje

Wiele z poprzednio omówionych zagadnień związanych jest z emocjami i ich uświa-

damianiem sobie. Umiejętność odczytywania emocji i ekspresji możemy kształcić

dzięki ćwiczeniom rozwĳającympoprzednieumiejętności,np.mowę.

Na wymienionych przykładach widać, że drama jest uniwersalna i tkwi w niej wiel-

kie bogactwo. Drama może być stosowana z pożytkiem przez każdego nauczyciela.

2. Grupy zajęć w dramie

Wszystkie wymienione wcześniej obszary możemy kształcić dzięki różnorodnym

ćwiczeniom. Według Gawina Boltona w dramie można wyróżnić cztery podstawo-

we grupy zajęć. Są to:

1) proste doświadczenia, w skład których wchodzą:

— wprawki dramowe,

— ćwiczenia dramowe,

— gry i inne formy artystyczne;

2) gry dramowe;

3) teatr;

4) drama właściwa.

Wymienione grupy zostały wyodrębnione ze względu na stopień złożoności orga-

nizacji zajęć.

Proste doświadczenia obejmują krótkie ćwiczenia rozwĳające wrażliwość zmysłów

(słuchu, wzroku, dotyku, węchu i smaku), doskonalące reﬂeks, polegające np. na

rozpoznawaniu dźwięków, uważnym obserwowaniu otoczenia, naśladowaniu ru-

chów, rozpoznawaniu obiektów za pomocą dotyku, a pokarmów za pomocą wę-

chu i smaku.

Do rozwĳania wrażliwości słuchowej znakomicie nadają się ćwiczenia polegają-

ce na słuchaniu odgłosów dochodzących z zewnątrz (z ulicy, korytarza), dzięki

którym można kształtować umiejętność wyodrębniania dźwięków bliższych i dal-

szych. Można przeprowadzić także ćwiczenia na słuchanie dźwięków muzycznych

(rozpoznawać usłyszane) lub wybierać określone dźwięki i łączyć je z osobami lub

rzeczami. Pomocne będą takie pytania, jak np.:

1. Czyje mogą być kroki usłyszane na zewnątrz?

2. Kto to taki?

3. Jak wygląda?

4. Dokąd idzie?

Można też ćwiczyć zapamiętywanie i powtarzanie usłyszanych słów: czasowni-

ków, rzeczowników, przymiotników.

Wrażliwość wzrokową, czyli patrzenie, możemy rozwĳać, stosując rozmaite ćwi-

czenia. Przykładowo — dzieci obserwują przez pewien czas przedmioty ułożone

na stole. Następnie prosimy o zamknięcie oczu, a w tym czasie chowamy niektóre

przedmioty. Uczniowie mają za zadanie określić, które zniknęły. Możemy też za-

proponować obserwację zdjęć lub obrazów w celu zapamiętania jak największej ilo-

ści szczegółów. Na podstawie opisu dokonanego przez obserwatora inny uczestnik

może próbować odtworzyć to, co było na zdjęciu bądź obrazie. Kolejnym ćwicze-

niem może być obserwacja ćwiczeń ruchowych i próba odtworzenia ich w odpo-

wiedniej kolejności przez inne dziecko.

Ćwiczenia rozwĳające wrażliwość dotykową mogą polegać na dotykaniu po-

wierzchni o różnorodnej fakturze, takich jak szkło, papier ścierny, futro, pióra,

tkaniny, metal, guma itd. Można zróżnicować temperaturę lub wilgotność dotyka-

nych rzeczy. Pod koniec zajęć uczniowie wymieniają informacje na temat swoich

doznań. Aby rozwĳaćwrażliwośćsmakowąiwęchową,możnaprzeprowadziććwi-

czenie na rozpoznawanie pokarmów po zapachu i smaku. Ważne jest, by po każ-

dym ćwiczeniu porozmawiać z uczestnikami o tym, czego doświadczyli, co czuli.

Należy dać dzieciom możliwość swobodnego mówienia i wyrażania własnych od-

czuć, a tym samym pozwolić im na uświadomienie ich sobie.

Wprawki dramowe polegają na przypominaniu sobie wrażeń wzrokowych, słucho-

wych, smakowych, węchowych i dotykowych. W odróżnieniu od pierwszych pro-

stych doświadczeń na rozwĳanie wrażliwości zmysłowej, nie ma już tutaj miejsca

na bezpośrednie oddziaływanie bodźców na analizatory. Skupiamy się raczej na

wykorzystaniu doświadczenia w nowych sytuacjach. Możemy zastosować ćwicze-

nia intonacyjne, językowe, polegające na mówieniu jak osoba zdenerwowana, prze-

rażona, wesoła lub smutna.

Innymi ćwiczeniami mogą być np.:

1) ćwiczenia ruchowe , polegające na chodzeniu na rożne sposoby, np. jak olbrzym,

jak ktoś bardzo lekki, jak po bagnie itp.,

2) ćwiczenia mimiczne , polegające na wyrażaniu za pomocą mimiki uczuć, np. stra-

chu, radości, złości.

Ćwiczenia dramowe stosuje się natomiast w sytuacjach, w których dochodzi do kon-

ﬂiktu.Donajczęściejstosowanychnależąćwiczenia,wktórychprosisięuczestni-

ków o dokończenie opowiadania — każde kolejne zdanie układa inna osoba. Moż-

na spróbować zmienić zakończenie opowiadania z tragicznego na optymistyczne

lub stworzyć jego własną wersję. Można też zaproponować pracę w parach i popro-

sić o przeprowadzenie wywiadu z bohaterem opowiadania.

Popularnym ćwiczeniem dramowym jest też scenka. Uczestnicy odtwarzają sytu-

acje konﬂiktowe—np.wsklepielubtp.,problemgrupyrówieśniczej.Innąformą

ćwiczeń dramowych są inscenizacje improwizowane. Uczestnicy wchodzą w role

bohaterów utworu, prezentują tekst własnymi słowami, ale zachowują się zgodnie

z jego treścią.

Do rozwĳaniasprawnościﬁzyczneji intelektualnej,doskonaleniareﬂeksu,koncen-

tracji, aktywności dzieci oraz stymulacji harmonĳnegorozwojudoskonalenadają

się gry. Na początku można zastosować gry z wyobrażonymi przedmiotami, np.

zabawa piłką czy skakanką, której nie ma i trzeba ją sobie wyobrazić. Kolejne to

gry w wyobrażonej przestrzeni, gdzie uczestnicy prezentują sytuację opisaną przez

prowadzącego, np. „Jesteś w sercu dżungli, za plecami słyszysz szelesty, co to może

być?”. Inny rodzaj gier to „powstawanie z niczego”, w których uczestnicy wyobra-

żają sobie, że są nasionkiem, kiełkują, rosną i zamieniają się w piękną roślinę.

Do innych form artystycznych zaliczamy:

— układanie opowiadań oraz tzw. tekstów swobodnych;

— tworzenie melodii do tekstów;

— tworzenie tekstów do melodii;

— ilustrowanie zwrotek wiersza wytworami plastycznymi;

— malowanie obrazów słowami.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: