CHARAKTERYSTYCZNE ELEMENTY PROCESU REWITALIZACJI W POZNANIU.pdf

Referat zaprezentowany na Konferencji Naukowej „Rewitalizacja miast w Polsce – pierwsze doświadczenia”,

zorganizowanej w dniach 29 – 30-09-2006 r. w Gdańsku przez Politechnikę Gdańską, Towarzystwo Urbanistów Polskich

o/Gdańsk, Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego oraz Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN.

mgr inż. arch. Lech Łangowski

Dyrektor Wydziału Rozwoju Miasta

Urząd Miasta Poznania

mgr inż. arch. Lech Podbrez

Kierownik Oddziału Rewitalizacji

Wydział Rozwoju Miasta, Urząd Miasta Poznania

C HARAKTERYSTYCZNE ELEMENTY PROCESU REWITALIZACJI W P OZNANIU

Jak w wielu miastach w Polsce, tak również w Poznaniu proces rewitalizacji miał miejsce

jeszcze przed przystąpieniem do sporządzenia Lokalnego Programu Rewitalizacji (LPR).

Wśród poznańskich przedsięwzięć,

które były skutecznie realizowane bez

oparcia o dokument LPR, można

wskazać działania w rejonie

ul. Półwiejskiej.

dwóch

przeciwległych końcach tej ulicy

(deptaka) zostały wybudowane centra

usługowo - handlowe: „Kupiec

Poznański” i „Stary Browar”, które

odegrały rolę katalizatorów przemian

zdegradowanej przestrzeni miejskiej znajdującej się między nimi. Nieomal jednocześnie

Miasto przeprowadziło modernizację nawierzchni i urządzenia samej ulicy Półwiejskiej.

Skutkiem tych działań jest obecnie znaczne ożywienie przestrzeni ulicy, co przejawia

się zwiększonym ruchem pieszym i remontowym oraz podniesieniem jakości tej przestrzeni.

Jednak zamiarem niniejszego tekstu nie jest szczegółowy opis ww. działań, lecz

przedstawienie sposobu prac nad Miejskim Programem Rewitalizacji.

Proces rewitalizacji w Poznaniu, ujęty w ramy programowe znajduje się dopiero

w początkowej fazie swego istnienia. Rozpoczął się na początku 2005 roku, gdy władze

Poznania przystąpiły do opracowania i wdrożenia Miejskiego Programu Rewitalizacji (MPR)

na wymagających wsparcia publicznego obszarach miasta. W celu realizacji zadań powołano

specjalną komisję Rady Miasta, pełnomocnika prezydenta, międzywydziałowy zespół

zadaniowy oraz oddział ds. rewitalizacji w Wydziale Rozwoju Miasta. Powierzono

im jednoczesne zadanie sporządzenia i wdrożenia Miejskiego Programu Rewitalizacji Miasta

Poznania, oraz Strategii Rozwoju Narodowego Produktu Turystycznego „Trakt Królewsko –

Cesarski” w Poznaniu.

Założono wówczas, że Miejski Program Rewitalizacji dla Poznania powinien być programem

wieloletnim, kroczącym, okresowo uzupełnianym i aktualizowanym w zakresie uwarunkowań

i zadań przewidywanych na kolejne lata. Uznano, że istotną sprawą w procesie rewitalizacji

jest partnerstwo i współdziałanie samorządu terytorialnego, społeczności lokalnej oraz innych

partnerów (m.in. organizacji społecznych, gospodarczych i pozarządowych) zaangażowanych

w działania rewitalizacyjne na danym obszarze.

W trakcie ubiegłych 18 miesięcy poczynione zostały trzy pierwsze kroki na drodze procesu

rewitalizacji:

1. Przygotowanie i przyjęcie Założeń Miejskiego Programu Rewitalizacji.

2. Przygotowanie i uchwalenie Miejskiego Programu Rewitalizacji dla obszaru pilotażowego

Środka.

3. Przygotowywanie programu (studium) operacyjnego dla obszaru pilotażowego oraz

drugiej edycji Miejskiego Programu Rewitalizacji dla kolejnych obszarów kryzysowych.

Na każdym etapie, wszystkim ww. działaniom towarzyszyły szerokie konsultacje społeczne,

najpierw prowadzone w skali całego miasta, a później na mniejszych obszarach. Dzięki

zasadzie programu kroczącego

powstają kolejne jego edycje,

a jednocześnie,

oparciu

o zdobyte

„w

drodze”

doświadczenia, jest tworzony

imodyfikowany model całego

procesu. Z dotychczasowych

doświadczeń wynika model

trójstopniowy składający się

z założeń programu, programu

właściwego

programu

(studium) operacyjnego. W ww. trzech pierwszych krokach zamyka się pełny cykl

opracowania Miejskiego Programu Rewitalizacji. W następnych edycjach ten cykl będzie

powtarzany odpowiednio do potrzeb, w dążeniu do uzyskiwania coraz to większej

komplementarności programu. Każda następna edycja programu będzie co najmniej

modyfikacją poprzedniego, opartą o efekty realizacji programu operacyjnego.

Opisywane tu podejście do procesu rewitalizacji przydaje mu następujących korzyści:

zmniejsza dystans między pracami projektowymi i efektami – np. w czasie gdy

dla jednych obszarów planowane są działania na innych trwa ich realizacja;

czyni szerszy front i bardziej czytelną rolę partycypacji społecznej na każdym

z opisanych etapów;

zwiększa skuteczność partycypacji społecznej m.in. poprzez przenikanie się działań

konsultacyjnych zdziałaniami stricte społeczno – kulturalnymi oraz wymusza

utrzymanie właściwego poziomu „dramaturgii” tego procesu;

W celu zaprezentowania specyficznych cech procesu rewitalizacji prowadzonego w Poznaniu,

prócz powyżej nakreślonej idei, konieczne jest jeszcze przedstawienie najważniejszych

działań związanych z poszczególnymi krokami.

KROK PIERWSZY wykonano w celu wstępnego zidentyfikowania pola działania poprzez

przyjęcie założeń programowych. Rozważono przy tym trzy elementy:

opinie mieszkańców,

wyniki analiz występowania stanów kryzysowych w przestrzeni miejskiej,

priorytety wynikające ze strategii i planów rozwoju miasta.

Aby zdobyć opinię mieszkańców, przeprowadzono konsultacje społeczne w siedmiu

zróżnicowanych przestrzennie i kulturowo punktach miasta. W ciągu trzech dni, osiem godzin

dziennie pracowali tam przeszkoleni do prowadzenia konsultacji i zapoznani z problematyką

rewitalizacji konsultanci (studenci nauk społecznych). Pod parasolami z logo Urzędu Miasta

Poznania oraz przy stolikach z kartą informacyjną i stojakiem reklamowym nt. programu

rewitalizacji wyposażeni dodatkowo w gadżety wciągali przechodniów do rozmowy na temat

„ożywienia naszego miasta”. Ich zadaniem było także wieloaspektowe ukazanie zjawiska

rewitalizacji, zarówno jego szans jak i zagrożeń. Celem konsultacji ulicznych było

umożliwienie zainteresowanym mieszkańcom różnych dzielnic i osiedli Poznania

wypowiedzenie się na temat tego, jakie obszary w Poznaniu uznają za szczególnie społecznie,

kulturowo, ekonomicznie i architektonicznie zaniedbane, na czym owe zaniedbania według

mieszkańców polegają oraz jakie proponują ogólne kierunki ich rewitalizacji. Zebrano

849 ankiet. Kluczowe pytanie konsultacji dotyczyło wyboru najbardziej zaniedbanego

obszaru w Poznaniu spośród wymienionych w kwestionariuszu lub przez samego badanego.

Najwięcej osób wskazało na obszary położone w granicach śródmieścia. Wśród obszarów

wskazywanych do rewitalizacji nie znalazły się wcale dzielnice budowanych z wielkiej płyty

bloków (które w wielu krajach zamożniejszych są podstawowym terenem zabiegów

rewitalizacyjnych). Co więcej, poznańskie „sypialnie”, w tym zwłaszcza Winogrady były

wymieniane na równi z willowym Sołaczem, jako najbardziej zadbane rejony miasta. Inne

stosunkowo częściej wskazywane kierunki działań „ożywczych” to działania inwestycyjne,

ale wyłącznie o charakterze kulturalnym, rozrywkowym i rekreacyjnym (centra kultury,

rozrywki, rekreacji, baseny, kina, boiska itp.) oraz działania represyjne (zwiększenie liczby

patroli policyjnych, mandaty za psie kupy, likwidacja sklepów monopolowych).

Jednocześnie, przez okres ok. 6 miesięcy zbierane były również wnioski od osób fizycznych

i prawnych o objęcie terenów Miejskim Programem Rewitalizacji. W efekcie tego działania

zebrano ok. 70 wniosków, z czego większość dotyczyła wskazania konkretnego terenu,

a kilka ogólnych zasad rewitalizacji. Znaczna ilość wniosków i ich rozkład na obszarze miasta

wykazywała skupienie na obszarze śródmieścia i południu od tego obszaru, oraz na dwóch

obszarach na prawym brzegu Warty. Wśród wnioskodawców było: 21 osób prywatnych,

16 spółek z o.o. (deweloperów), 3 wspólnoty mieszkaniowe, 3 spółdzielnie mieszkaniowe,

14 Rad Osiedli (jednostek samorządu pomocniczego) oraz 9 wydziałów i jednostek

organizacyjnych Urzędu Miasta.

W celu przeprowadzenia analizy stanów kryzysowych i uzyskania informacji wejściowych

podjęto współpracę z licznymi wydziałami i jednostkami organizacyjnymi urzędu

i instytucjami zewnętrznymi. Prócz członków międzywydziałowego zespołu zadaniowego

były to: Izba Skarbowa, Miejska Komenda Policji, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie,

Powiatowy Urząd Pracy, Poznański System Wodociągowy "Aquanet", Urząd Statystyczny

i Zarząd Dróg Miejskich. W zakresie czynników społeczno - ekonomicznych, za stan

kryzysowy uznano występowanie wartości poszczególnych wskaźników niższych niż średnie

dla całego miasta na poszczególnych jego obszarach. Wyniki analizy pokazano na mapach

prezentujących stany kryzysowe w rozkładzie przestrzennym w następującym zakresie:

poziom bezrobocia – liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie

Pracy / 1000 mieszkańców;

poziom ubóstwa – liczba osób korzystających z pomocy materialnej MOPR z powodu

ubóstwa / 1000 mieszkańców i pomocniczo: procentowy udział podatników pierwszej

grupy podatkowej w ogólnej liczbie podatników nie prowadzących działalności

gospodarczej, oraz średni dochód na jednego podatnika w pierwszej grupie

podatkowej nie prowadzących działalności gospodarczej;

poziom przestępczości – liczba przestępstw ogółem i osobno bójek, kradzieży,

rozbojów, uszkodzeń mienia i włamań / 1000 mieszkańców;

poziom przedsiębiorczości mieszkańców – liczba podatników prowadzących

działalność gospodarczą / 1000 mieszkańców i pomocniczo: średni dochód roczny

na jednego podatnika wśród prowadzących działalność gospodarczą;

poziom degradacji technicznej infrastruktury i zanieczyszczenia środowiska

naturalnego – obszary nie obsługiwane siecią kanalizacji sanitarnej w tym

obsługiwane siecią kanalizacji ogólnospławnej i pomocniczo: tereny na których

stwierdzono przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu, standardów jakości

gleby, oraz zły stan nawierzchni dróg układu podstawowego;

wiek mieszkańców – liczba osób w wieku emerytalnym / 1000 mieszkańców;

aktywność inwestycyjna –

liczba wydanych pozwoleń

na budowę.

Obraz wynikowy analizy czynników

społeczno - ekonomicznych otrzymano

poprzez nałożenie poszczególnych

stanów kryzysowych wynikających ze

wskaźników „twardych” w zakresie

poziomu bezrobocia, ubóstwa,

przestępczości, przedsiębiorczości mieszkańców oraz degradacji technicznej infrastruktury

i zanieczyszczenia środowiska naturalnego i zwaloryzowanie częstości ich występowania na

obszarze miasta. W zakresie czynników funkcjonalno - przestrzennych, analizę oparto

o materiały wykonane w ramach prac nad Studium Uwarunkowań Z.P miasta. Pozostał więc

do uwzględnienia problem priorytetów wynikających z planów i strategii rozwoju miasta.

Z punktu widzenia trzech ww. kryteriów wyboru, wspólnym i nie budzącym kontrowersji

obszarem wymagającym rewitalizacji okazało się śródmieście. Wstępne analizy stanu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: