CZTERY KATEGORIE KRZYWDZENIA DZIECI PRZEZ DOROSŁYCH SPRAWCÓW
1.Celowe wyrządzanie krzywdy
Świadome traktowane dziecka, jako ofiary, która jest stale kontrolowana (np. ukrywanie i izolowanie dziecka, grożenie, że wyrządzi się mu krzywdę, by wymusić posłuszeństwo ofiary).2.Mimowolne wyrządzanie krzywdy. Na przykład w czasie ataku na partnerkę, kiedy dziecko przypadkowo podejdzie pod rękę, lub, kiedy dziecko próbuje interweniować (np. matka z dzieckiem na rękach zostaje popchnięta; dziecko doznaje obrażeń, kiedy próbuje powstrzymać atak sprawcy). 3.Stwarzanie środowiska, w którym dzieci są świadkami przemocy lub jej skutków. Z badań wynika, że oglądanie przemocy domowej ma taki sam wpływ na dzieci jak fizyczne i seksualne maltretowanie. Bez względu na to, co mówią sprawcy lub ofiary, dzieci często są bezpośrednimi świadkami fizycznej lub psychicznej przemocy, bądź dowiadują się o niej pośrednio-podsłuchując epizody walki lub oglądając jej fizyczne skutki w postaci obrażeń i zniszczonego dobytku. 4.Wykorzystywanie dzieci w celu kontrolowania maltretowanej partnerki. Podczas trwania związku albo po separacji, bez względów na krzywdę wyrządzaną dzieciom.
TYPOWE PRZYKŁADY PRZEMOCY WOBEC DZIECI ŚWIADKÓW WOBEC OSOBY DOROSŁEJ
Twierdzenie, że "złe" zachowanie dziecka jest przyczyną napaści na matkę. Izolowanie dziecka na równi z maltretowaną matką.
Np. zabranianie mu zabaw i kontaktów z innymi dziećmi
Angażowanie dziecka do współuczestnictwa w przemocy. Np. zmuszanie go do brania udziału w fizycznych, emocjonalnych lub seksualnych napaściach na partnerkę.
Zmuszanie dziecka do oglądania przemocy.
Grożenie użyciem przemocy wobec dziecka, ulubionego zwierzęcia domowego lub innych drogich dziecku rzeczy. Ataki wymierzone w zwierzęta lub ulubione zabawki są szczególnie raniące dla małych dzieci, które często nie rozróżniają granicy między sobą a ulubionym obiektem; zatem atak sprawcy na ulubionego kota doświadczany jest, jako atak przeciwko samemu dziecku. Przesłuchiwanie dzieci, by wydobyć od nich wiadomości o tym, co robiła matka. Przymuszanie maltretowanej matki, by dziecko zawsze jej towarzyszyło.
Zabieranie dziecka z domu po każdym epizodzie przemocy, by upewnić się, że maltretowana dorosła ofiara nie ucieknie od sprawcy. Używanie dzieci, jako zakładników lub porywanie ich, aby ukarać ofiarę lub zmusić ją do posłuszeństwa.
Wykorzystywanie przewlekłych postępowań o przyznanie opieki, jako kolejnego sposobu maltretowania ofiary.
Wygłaszanie dzieciom długich tyrad o zachowaniach maltretowanej matki, które miały być przyczyną rozwodu. Domaganie się nieograniczonego dostępu do dzieci lub stałej łączności telefonicznej. Np. naleganie, by po separacji dzieci nocowały u sprawcy na zmianę, bez brania pod uwagę ich potrzeby spędzania czasu razem lub z przyjaciółmi).
ROZMIAR I ŹRÓDŁA PRZEMOCY WOBEC DZIECI . Najczęściej przemoc wobec dzieci stosują rodzice (opiekunowie), koledzy, nauczyciele i rodzeństwo. Przemoc związana jest z częstością interakcji społecznych, im więcej interakcji społecznych, tym więcej przemocy
W Polsce na uwagę zasługują badania Piekarskiej (1991), przeprowadzone w latach 1982-1984. Grupę badawczą stanowiło 100 rodzin wielkomiejskich pełnych, nierekonstruowanych, nieobciążonych patologią społeczną ani też nieupośledzonych ekonomicznymi warunkami życia czy ogólnie trudną sytuacją rodzinną. Badania Piekarskiej dotyczyły pomiaru częstości trzech form agresywnych zachowań rodziców wobec dzieci: agresji słownej, fizycznej i symbolicznej. Najpopularniejszymi przejawami agresji okazały się: klapsy, które stosuje 81,7% badanych rodziców, bicie ręką - 66,8% ankietowanych rodziców, przy czym około 25% badanych rodziców stwierdza, że czyni to rzadko. Do stosowania solidnego lania przyznało się 38,5% badanych, a 4.,5% badanych rodziców stwierdziło, że czyni to dość często. Do bicia pasem lub innym przedmiotem przyznało się 44.2%, z czego 40,7% badanych czyni to rzadko, a 3,5% często: nikt nie przyznał się, że czyni to bardzo często. Zachowaniami o znacznej brutalności, do których stosowania dość rzadkiego przyznało się kilkanaście procent badanych rodziców, było bicie na oślep, bicie pięściami, obezwładnianie, kopanie dziecka. Z innych danych wynika, że w Polsce ponad 21 % matek i 35% ojców stosuje kary fizyczne. Badania amerykańskie i angielskie wskazują, iż około 84-97% rodziców stosuje kary fizyczne wobec swoich dzieci w jakimś momencie ich życia. Wlicza się w to zarówno klapsy, jak i dotkliwe pobicie kijem czy pasem. Klapsy i spoliczkowanie stosuje około 62% ma-tek i 53% ojców, a bicie różnymi przedmiotami około 16% matek i 9% ojców. Podobne dane uzyskali badacze niemieccy Engfer i Schneewind (1982): klapsy lub spoliczkowanie stosuje około 68% matek i 49% ojców, do uderzenia jakimiś przedmiotami przyznało się 10% matek i 8% ojców. Badając grupę reprezentatywną złożoną z 570 rodzin niemieckich Engfer i Schneewind ujawnili interesujące prawidłowości: Chłopcy są mocniej i częściej karani niż dziewczynki i później w życiu dorosłym częściej stosują przemoc fizyczną w stosunku do swoich bliskich; Karanie jest związane zarówno z wiekiem dziecka, jak i jego rodzica; Natężenie kary jest silniejsze w stosunku do dzieci małych; Młodsi rodzice są skłonni stosować kary bardziej surowe niż rodzice starsi; Kolejność urodzenia dzieci ma związek z częstotliwością karania - dzieci najstarsze i najmłodsze z rodzeństwa oraz jedynacy karani są rzadziej niż pozostali. NAJCZĘSTSZE PRZYCZYNY PRZEMOCY WOBEC DZIECI. Doświadczenie przemocy przez rodziców w okresie własnego dzieciństwa. Doświadczenie deprywacji emocjonalnej w okresie własnego dzieciństwa. Alkoholizm jednego lub obojga rodziców. Zaburzenia psychiczne rodziców.
Posiadanie dzieci z różnych związków.
Wyrok za krzywdzenie dziecka z poprzedniego związku lub znęcanie się nad rodziną w poprzednim związku. Przewlekła choroba lub inwalidztwo. Czynniki ekonomiczno-bytowe (bieda, bezrobocie). RODZAJE PRZEMOCY : Przemoc emocjonalna/psychiczna Każda forma upokorzenia, pomniejszenia wartości drugiej osoby, jest przemocą emocjonalną. Dłużej trwająca prowadzi do poważnych zmian psychosomatycznych. Termin "przemoc psychiczna" posiada trzy znaczenia: Oznacza sytuację sprawowania przez sprawcę psychologicznej kontroli nad ofiarą . Wskazuje, że krzywdzenie ofiary może się dokonywać przy pomocy oddziaływań psychologicznych. Zwraca naszą uwagę na uszkodzenia psychiki spowodowane przez przemoc. W ekstremalnych przejawach przemoc psychiczna w rodzinie ujawnia podobieństwa do metod przymusu i terroru stosowanego w krajach totalitarnych wobec więźniów wojennych lub politycznych. Badacze odkryli kilka zjawisk wspólnych dla przemocy psychicznej w rodzinie i dla procedury "prania mózgu" stosowanej w komunistycznych Chinach i Korei wobec jeńców amerykańskich. System prześladowań stosowany wobec jeńców i przeciwników politycznych w krajach totalitarnych realizowany w specjalnych obozach reedukacyjnych opierał się na izolacji społecznej więźniów, poniżaniu ich i degradacji, wymuszaniu posłuszeństwa, groźbach i demonstracjach mocy, doprowadzaniu do bezradności i wyczerpania, sporadycznych i nieprzewidywalnych objawach pobłażliwości i aprobaty dla więźniów, ośmieszaniu ich i kwestionowaniu racjonalności myślenia. Celem tego systemu było uzyskanie pełnej kontroli nad psychiką i postępowaniem więźnia oraz zawładnięcie jego umysłem tak by z przekonaniem przyjął ideologię prześladowcy. Przemoc psychiczna ma wiele aspektów. Do wiodących należą: pozbawienie poczucia bezpieczeństwa, strach, upokorzenie, poczucie małej wartości, lęk.
Konformizm <> milczenie owiec <> przemoc . Od reakcji otoczenia zależy, czy przemoc zostanie przerwana, czy będzie trwała. Dopasowanie się do opinii grupy ludzi czy osoby nie jest aktem rzadkim. Jak dowiódł w swym eksperymencie Asch (1951), 75% badanych, mimo, że pewnych swej opinii, w zetknięciu z całą grupą o odmiennym, (choć ewidentnie błędnym) zdaniu, z obawy przed wyśmianiem, wykpieniem, odrzuceniem, upokorzeniem zmienia swoje zdanie. Dla pozyskania sympatii większości, uniknięcia nieprzychylności grupy, zachowania życzliwości innych ludzi. Bardzo realna jest „groźba dziwactwa", która również prowadzi do konformizmu i tzw. milczenia owiec. Konformizm bardzo często prowadzi do konfliktu wewnętrznego, szczególnie, gdy dana jednostka jest zmuszona zmieniać swoje zdanie kilka razy, w dodatku skrajnie. Powoduje to dyskomfort psychiczny, poczucie nielojalności wobec samego siebie. Nieliczni zdołali przystosować się do tego tak dalece, że nie widzą w tym odstępstwa od normy, przeciwnie, jako odstępstwo traktują szczere wyrażenie opinii własnej.
PRZEMOC FIZYCZNA Użycie siły w celu zranienia dziecka Objawy: siniaki; ślady uderzeń i skaleczeń; otarcia skóry na twarzy, klatce piersiowej, plecach, pośladkach, tylnych częściach nóg, w okolicy genitaliów; małe ślady oparzeń (papierosowych) na podeszwach stóp, dłoniach, pośladkach; oparzenia na klatce piersiowej, nogach, ramionach lub inne głębokie oparzenia, wskazujące na użycie gorących przedmiotów; rany twarzy u niemowląt i małych dzieci; rany w różnych fazach gojenia się; złamania i zwichnięcia u dzieci poniżej drugiego roku życia (mogą być skutkiem rzucania, uderzania lub silnego potrząsania); zranienia nietypowe dla danego wieku dziecka; występowanie rozległych ognisk krwotocznych w siatkówce („zespół potrząsanego dziecka"); niewłaściwy strój (dziecko może nosić w dni upalne długie rękawy, by ukryć zranienia).
Typowe zachowania rodziców: nie zgłaszanie się po konieczną pomoc medyczną, nieprzekonujące wyjaśnienia towarzyszące zranieniom, nadmierna lękliwość i ostrożność. Typowe zachowania dziecka maltretowanego: niechęć dziecka do rozebrania się, np. w czasie wizyty lekarskiej czy lekcji WF, lęk przed kontaktem fizycznym (dziecko kuli się, wzdryga, gdy jest nagle dotykane); nadmierne wycofanie lub agresywność; przesadna układność; nadmierna czujność. ZANIEDBANIE Chroniczne niezaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych i emocjonalnych dziecka przez rodziców lub opiekunów. Należy mieć jednocześnie na uwadze, iż: zaniedbywanie, którego ofiarą pada dziecko, może mieć dramatyczne skutki nawet wtedy, gdy jego potrzeby związane z biologicznym przetrwa-niem zostają w pełni zaspokojone, zabraknie natomiast stymulacji poznawczej. Konsekwencje: Zbyt mała waga dziecka, niski wzrost, chroniczne choroby, pasożyty, opóźnienie rozwoju wynikłe z niedożywienia, poczucie wstydu, inności, trudności w nawiązywaniu kontaktów z otocze-niem, zahamowanie rozwoju psychicznego, poczucie krzywdy, niedorozwój fizyczny, choroby psychosomatyczne, poczucie krzywdy, poczucie winy, zaniedbanie własnych dzieci, nie wykształcenie nawyków czystości, niedocenianie siebie. PRZEMOC SEKSUALNA OZNACZA NADUŻYWANIE DZIECKA DO UZYSKANIA PRZYJEMNOŚCI SEKSUALNEJ PRZEZ OSOBY DOROSŁE I STARSZE(Lew Starowicz)
dziecko wykorzystywane seksualnie podlega ochronie, która oparta jest na trzech głównych źródłach prawnych:europejska konwencja o ochronie praw człowieka z 1953 roku.
międzynarodowa konwencja praw dziecka z 1989 roku kodeksy karne poszczególnych krajów: w polsce kk art 200, 201, 202 i 204
przestępstwa o charakterze przemocy seksualnej wobec dziecka są przestępstwami publiczno-skargowymi ściganymi z urzędu. każdy, kto wie o takim zdarzeniu powinien o nim poinfoprmować organy ścigania.
FORMY PRZEMOCY SEKSUALNEJ
Rozmowy o treści seksualnej;Obsceniczne w treści;W obecności dziecka;Wypowiadane wprost do dziecka;Opisujące seksualność osób najbliższych dziecku;Rozmowy erotyczne przez telefon;Ekshibicjonizm.Masturbowanie się w obecności dziecka;Oglądactwo;Pokazywanie pornografii. Odbywanie stosunków płciowych przy dziecku;Kontakty seksualne polegające na pobudzaniu intymnych części ciała
Dotykanie ciała dziecka w celu pobudzania seksualnego sprawcy;Całowanie intymnych części ciała dziecka;Ocieractwo;Pobudzanie ręczne narządów płciowych dziecka; Zmuszanie do bycia masturbowanym przez dziecko;Kontakty oralno – genitalne Lizanie, całowanie;Stosunek oralny;Stosunki udowe; Penetracja seksualna;Penetracja palcem, z zastosowaniem narzędzi;Stosunek płciowy z dzieckiem;Penetracja analna; Pornografia dziecięca;Prostytucja dziecięca Seks zorganizowany;Wykorzystywanie dzieci w celach rytualnych.
REJESTR ZACHOWAŃ MOGĄCYCH ŚWIADCZYĆ, ŻE DZIECKO STAŁO SIĘ OEIARĄ PRZEMOCY SEKSUALNEJ różnego rodzaju lęki, strach, fobie.zaburzenia snu, koszmary, leki nocne. nadpobudliwość ruchowa nerwowość, plącz bez powodu. zachowania regresywne np. moczenie nocne, ssanie kciuka. depresja, przygnębienie, smutek, obniżenie nastroju. problemy z nauką, konflikty w szkole.
niezrozumiałe pojawienie się objawów somatycznych: ból brzucha, wymioty, nudności, ból głowy, utrata apetytu.
objawy fizyczne: zmiany skórne, otarcia, okalecznia, infekcja dróg moczowo-płciowych, infekcje ust, choroby p.d.p., ciąża itp. lęki wobec rodzica danej płci.Izolowanie się dziecka, zamykanie się w sobie.
lęk przed pewnymi osobami i miejscami.
unikanie kontaktów z rówieśnikami.
nieoczekiwane i nagłe zainteresowanie sprawami seksu, własnym ciałem, masturbacja. używanie nowych określeń genitaliów.uwodzące zachowania seksualne.
uchylanie się przed dotknieciem, niechęć do rozbierania się np. na lekcji wf lub u lekarza
odgrywanie przemocy seksualnej np. na lalkach. starsze dzieci mogą uciekać w uzależnienia, prostytucję itp.
CZYNNIKI RYZYKA adopcja dziecka
głębokie konflikty małżeńskie i rodzinne bierna, uległa osobowość dziecka. obserwowanie współżycia seksualnego dorosłych przez dziecko. izolacja społeczna rodziny i zamkniecie się w soim kręgu.
niepełnosprawność dziecka (intelektualna lub fizyczna) brak więzi uczuciowej z rodzicami. brak jednego z rodziców.
brak przyjaźni i więzi uczuciowej w dzieciństwie. kreowanie specyficznego obrazu seksualności, zmysłowości czy powabu kobiecego dziewczynek przez masową kulturę, pornografię pedofilną.
TYPOWE ZACHOWANIA I CECHY CHARAKTERYSTYCZNE POTENCJALNEGO SPRAWCY nienaturalne wprost zainteresowanie dziećmi. brak jakiejkolwiek głębszej więzi z osobami dorosłymi.
tendencje uzależniające od alkoholu, narkotyków itp. nadmierne zainteresowanie pornografią, korzystanie z niej i demonstrowanie materiałów pornograficznych. z jego postawy wobec dziecka emanuje uczucie nienaturalnego wręcz ciepła, zrozumienia dla problemów, wyrozumiałość. obdarowywanie dziecka/dzieci prezentami. przy nadużyciach kazirodczych tendencja do izolowania dziecka, zazdrość, bardzo ścisła kontrola.
SYTUACJE STANOWIĄCE PRZYCZYNY POWAŻNYCH NADUŻYĆ SEKSUALNYCH WOBEC DZIECKA przemoc miała miejsce wielokrotnie lub systematycznie przez kilka lat. sprawcą jest osoba z bliskiej rodziny.
doszło do uszkodzenia ciała dziecka.
jeśli dziecko nie ma poczucia bezpieczeństwa w rodzinie. dziecko wykazuje cechy neurotyczne, jest delikatne, wrażliwe. doszło do kontaktów oralnych, analnych, dewiacyjnych. dziecko ma świadomość bycia wykorzystywanym seksualnie. dziecko było wielokrotnie badane, przesłuchiwane, staw ało przed sądem. dziecko ma poczucie winy.nie ma możliwości objęcia dziecka pomocą psychoterapeutyczną.
PROCES WIKTYMIZACJI U ofiar przemocy domowej doświadczających zespołu zaburzeń stresu pourazowego i poddawanych intensywnej przemocy psychicznej często rozwija się tzw. proces wiktymizacji, który zmienia poczucie tożsamości maltretowanej osoby.
Objawy: Utrata poczucia bezpieczeństwa
Utrata zaufania do siebie,Chęć wycofania z życia i odizolowania od innych. Pojawiają się tzw. wtórne zranienia spowodowane reakcjami otoczenia. Następnie u części ofiar przemocy pojawiają się, tzw. wtórne zranienia spowodowane niewłaściwymi reakcjami ich otoczenia społecznego. Czasem członkowie rodziny lub inne osoby z powodu ignorancji, zmęczenia lub bezradności zachowują się w taki sposób, który dodatkowo uszkadza maltretowaną osobę. Przejawia się to, jako niewiara w to, co ona mówi, pomniejszanie tragizmu i ważności raniących doświadczeń, obwinianie ofiary łub naznaczanie jej negatywnymi określeniami. Czasem po prostu odmawiają pomocy lub sugerują, że ofiara chce uzyskać nieuzasadnione korzyści ze swojej krzywdy. Zaczyna się proces przystosowywania się do roli ofiary
Utrata nadziei na poprawę swojej sytuacji
Utrata godności.Zamach na własne życie lub na życie sprawcy,
ETAPY DIAGNOZOWANIA NADUŻYĆ SEKSUALNYCH WOBEC DZIECI
Analiza źródeł powstałego podejrzenia o nadużyciu. Od kogo pochodzi informacja?
Kto jeszcze o tym wie? Jak długo trwa ewentualne nadużywanie? Jakie wydarzenie wzbudziło podejrzenie? Czy była to pojedyncza sytuacja, czy też zdarzała się częściej? Zebranie informacji o dziecku z różnych źródeł (ze szkoły, od lekarza pediatry). Postawienie hipotez.
Co przemawia za, a co przeciw nadużyciu? Kto może być sprawcą? Należy pamiętać o tym, że nawet, jeżeli coś wskazuje na wykorzystywanie seksualne, to jednak mogą być inne tego przyczyny. Nawet, jeśli wydaje się, że sprawcą jest ojciec, może to być inny członek rodziny (np. dziadek). Ze statystyk wiadomo, że spośród dzieci wykorzystywanych seksualnie około 60% jest wykorzystywanych w rodzinie, a 40% poza nią (R.A.C. Bilo, 1994).
Rozmowa z rodzicami. W jej trakcie należy zebrać informacje o: Środowisku pochodzenia rodziców; Uzależnieniu alkoholowym lub narkotykowym; Seksualnych wzorach w rodzinie;
Ewentualnych zainteresowaniach rodziców pornografią; Przyzwyczajeniach związanych z kąpielą i spaniem, (z kim śpi?, czy śpi tam, gdzie rodzice współżyją seksualnie?);
Stosunku rodziców do nagości; Uświadomieniu seksualnym dziecka.
Należy pamiętać, że wkraczamy w stabilny system rodzinny, mający swoją historię i mechanizmy stabilizujące równowagę. Rodzice muszą czuć, że nie jesteśmy przeciwko nim. Naszym celem nie jest rozbicie rodziny ani odizolowanie dziecka od rodziców, choć w ostateczności mamy prawo tak postąpić dla ochrony dziecka w pewnych sytuacjach. Pomoc matce
Może ona mieć wątpliwości, czy dziecko zostało rzeczywiście wykorzystane, szczególnie, gdy domniemanym sprawcą jest jej ukochany mąż. Jeśli zdecydujemy się pozostawić dziecko w rodzinie, jego bezpieczeństwo zależy od matki, dlatego ważne jest wzmocnienie jej i uświadomienie że nie jest jedyną matką w takiej sytuacji.Pamiętanie o własnych emocjach. O gniewie, oburzeniu, ponieważ pierwsza rozmowa ma podstawowe znaczenie dla nawiązania kontaktu. Bezpośredniość
Mówimy wprost o celu rozmowy, czyli o podejrzeniach o nadużycie dziecka w rodzinie, ale w taki sposób, by rodzice nie czuli się zagrożeni. W żadnym przypadku nie należy: Usiłować udowodnić nadużycia. Zadawać tendencyjnych pytań; Okazywać złości, przerażenia i dezaprobaty; Obwiniać i osądzać; Udzielać wyjaśnień, jak doszło do nadużycia.Rozmowa z dzieckiem Zasady:
Przygotowanie dziecka do rozmowy
Uprzedzić o rozmowie (nie wyciągać z lekcji, nie mówić: „będziemy się bawić"), wyjaśnić, że mamy zamiar rozmawiać o tym, co się wydarzyło. Cel rozmowy musi być wyjaśniony w języku odpowiadającym poziomowi rozwoju dziecka. Używać określeń dziecka. Należy uwzględnić pytania dziecka. Z dzieckiem trzeba rozmawiać tak, jak o innych problemach, na przykład kłopotach w szkole, nie można się wstydzić i bać się pytań o sprawy seksualne. W żadnym przypadku nie należy: Sugerować dziecku odpowiedzi Wywierać presji na dziecko. Krytykować języka dziecka
Oferować nagród. Okazywać przerażenia czy zdziwienia. Oskarżać i obwiniać dziecka
Np., „Czemu mi wcześniej nie powiedziałaś? ". W przypadku przemocy wobec dzieci działania profesjonalne nie mogą zakończyć się na interwencji i przekazaniu sprawy wymiarowi sprawiedliwości i sądom rodzinnym. W każdej stwierdzonej przemocy dziecku potrzebna jest długoterminowa psychoterapia, lecząca je ze skutków urazu i zapobiegająca powtarzaniu niekorzystnych wzorów zachowań w życiu dorosłym. DZIECI ULICY Dzieckiem ulicy jest osoba poniżej 18 roku życia, która przez dłuższy lub krótszy czas żyje na ulicy, przenosząc się z miejsca na miejsce wraz z innymi rówieśnikami żyjącymi na ulicy albo z całymi grupami.
Typologia dzieci ulicy. Uciekinierzy.
Pochodzą najczęściej ze środowisk konfliktowych, o niskim statusie ekonomicznym. Często w domu są poddani autorytarnej kontroli, w szkole przeżywają niepowodzenia, nie mają osiągnięć i nikt nie inwestuje w ich rozwój.
Poszukiwacze przygód. Pochodzą raczej ze środowisk zaniedbanych niż konfliktowych. Z rodzicami mają zwykle dobry kontakt, ale nie bardzo mogą na nich liczyć. W środowisku są dosyć wyizolowane. Mają bogatą wyobraźnię, małe wymagania i obniżony próg lęku, lubią tajemnicze historie i chętnie konfabulują na temat barwnego świata. Opuszczenie domu jest często zaplanowane i poprzedzone pewnymi przygotowaniami. Dokonują tego pod wpływem filmu, lektury, jakiegoś programu telewizyjnego lub za namową kolegi. Rodzice nie zawsze od razu orientują się, że dziecko opuściło dom, bo są przyzwyczajeni do tego, że dziecko żyje własnym życiem i nie zawsze wiedzą, co robi. Czasem dziecko stara się uspokoić rodziców, zostawiając im jakiś list lub telefonując do nich. Zwykle po kilku dniach wraca do domu lub szuka lub szuka schronienia po drodze u krewnych, znajomych itp. W porównaniu z innymi dziećmi żyjącymi na ulicy są jednak dość niezaradne.
Włóczędzy, ulicznicy, uliczni królewicze, gawrosze. To najbardziej typowe dzieci ulicy zaprawione i przystosowane do życia poza domem. Potrafią zarobić pieniądze (wykonując dorywcze prace, kradnąc, żebrząc lub prostytuując się), zorganizować posiłek, wywalczyć ciepłe miejsce na noc. Są uodpornione na niewygody, niewrażliwe na problemy zdrowotne i złe traktowanie, cyniczne i często hałaśliwe, nie mają dystansu do dorosłych. Miejsca, w których przebywają, traktują jako swoją przestrzeń i znakomicie się w niej poruszają. Są zaprawieni w manipulowaniu ludźmi i nielojalni. Wykazują natomiast dużą solidarność z własną grupą. Zdradzają je widoczne objawy zaniedbania, niedożywienia, często nieleczonych ran lub uzależnienia. Działają najczęściej w kilkuosobowych bandach. Mieszkają na dworcach, w pustostanach, w kanałach ciepłowniczych, altankach, letnich domkach, a latem często w pustych wagonach. Stanowią najbardziej zdemoralizowaną grupę dzieci. Galerianki.
To dziewczęta w wieku od 12-18 lat, całe dnie spędzają w centrach handlowych, zwykle niedaleko miejsc zamieszkania, gdzie jest ciepło, ruchliwie i ano...
Amerykalol