Indywidualny program rewalidacji indywidualnej kształtującej mowę
dla dziecka z zespołem Downa
„Nie ma jednej, niezawodnej recepty na wspieranie rozwoju dziecka z zespołem Downa. Każde dziecko rozwija się w swoim rytmie, ma swoje uzdolnienia i trudności. Wszystkie stosowane przez nas oddziaływania powinny być dobrane do jego indywidualnych potrzeb i możliwości psychofizycznych”.
Niemal każde dziecko z zespołem Downa ma problemy z mową i mówieniem. Zaburzenia w rozwoju umiejętności słownego komunikowania się dotyczą różnych poziomów języka i różnych sfer mowy. Przyczyn jest wiele. Przede wszystkim są one związane z podłożem anatomicznym. Dzieci z zespołem Downa cechuje obniżony poziom rozumienia, zaburzona jest lub niewykształcona umiejętność budowania zdań. Mimo, że różny jest poziom rozwoju mowy dzieci z tym zespołem daje się wyłonić pewne prawidłowości. Z reguły obserwuje się nieprawidłową gospodarkę oddechem: krótki wydech, mówienie na wdechu. Fonacja jest często zniekształcona, ochrypła. Głos bywa też niski, matowy. Przyczyną tych zjawisk są: zaburzenia funkcjonale lub anatomiczne układu oddechowego i fonacyjnego ( wady w budowie krtani np. zgrubiałe wiązadła głosowe, wiotkość mięśni oddechowych i fonacyjnych). Tempo mowy jest albo przyspieszone, albo spowolnione. Rzadko występuje płynność mówienia. Zaburzona w znacznym stopniu bywa wymowa. Często jest ona na tyle niewyraźna, że obniża stopień zrozumiałości wypowiedzi dziecka. Charakterystyczne są takie zjawiska fonetyczne jak: substytucje głoskowe (zastępowanie głoski inną), zniekształcenia głosek, elizje (opuszczenia głosek), metatezy (przestawianie głosek), skracanie długości fonetycznej wyrazów, posługiwanie się szczątkami wyrazów, upraszczanie grup spółgłoskowych. Na skutek małej elastyczności warg kłopotliwe dla dziecka może być nawet wyartykułowanie głosek: p, b, m, f, w. Najczęściej spotykaną wadą jest oczywiście seplenienie, a dominująca nieprawidłowość to artykulacja między-zębowa. Sprzyjają temu złe warunki zgryzowe, brak pionizacji języka, słaba siła mięśniowa żuchwy .Zaburzenia wymowy mogą być jeszcze spowodowane zakłóceniami w odbiorze czyli zdarzającymi się u dzieci z zespołem Downa uszkodzeniami narządu słuchu. Upośledzenie słuchu, które może występować, u dzieci z zespołem Downa, zdaniem C. Cunnighama „bardzo często dotyczy tylko dźwięków o wysokiej częstotliwości. Dlatego dziecko słyszy, ale nie może rozpoznać słów, jeśli częstość dźwięków ma wysoką częstotliwość.
Kształtowanie mowy i jej stymulowanie u dzieci z zespołem Downa jest procesem długotrwałym, powolnym i w różnym stopniu efektywnym. Należy pamiętać, że każde dziecko ma swoje indywidualne tempo rozwojowe.
Cele:
· Budzenie wiary we własne siły i możliwości.
· Poprawienie stanu wymowy
· Poszerzenie możliwości artykulacyjnych i fonacyjnych
· Wyposażenie dziecka w takie umiejętności by mogło porozumiewać się z otoczeniem w sposób pełniejszy.
Dziecko:
· Poznaje zabawy stymulujące rozwój mowy.
· Zna treści wierszy i piosenek.
· Poznaje treści bajek, kształtuje swoją wyobraźnię.
· Wie , jak należy mówić poprawnie.
· Uczy się , jak sprostać wymaganiom.
Ćwiczenia usprawniające mowę
TEMATYKA
ZADANIA
Ćwiczenia oddechowe
1. idą gęsi ssss - uśmiech, wydech, 2. usypianie lalki - ciii - uśmiech, wydech, 3. liście szeleszczą -sz sz sz - ryjek wydech, 4. dmuchanie na zmarznięte ręce - chuu chuu, 5. studzimy herbatę - ffff, 6. wydmuchiwanie z tuby kul do celu, 7. nadmuchiwanie balonów, 8. nadmuchiwanie balonów z ustnikiem i gwizdkiem, 9. zdmuchiwanie przez słomkę wacików, piłek pingpongowych\, piórek, 10. rozdmuchiwanie przez słomkę kaszy, ryżu, 11. dmuchanie w gwizdki, 12. dmuchanie w gwizdki z papierową tubą, 13. zdmuchiwanie świecy z różnej odległości, ustami, nosem, 14. wprawianie w ruch wiatraczków, 15. przyciąganie (wdech) słomką, rurką różnych przedmiotów, 16. wąchanie kwiatków, zatrzymywanie zapachu, 17. naśladowanie śmiechu (cicho, głośno) pan ho, ho, ho pani ha, ha, ha dziecko hi, hi, hi staruszka he, he, he, 18. powtarzanie szeptem zdania, 19. huśtanie na brzuchu oddechem zabawki, 20. wdech - słońce wschodzi coraz wyżej wydech - a zachodzi coraz niżej, 21. śpiewanie, recytowanie, 22. podrzucanie wacika lub piórka dmuchając na nie, 23. zdmuchiwanie nosem lekkich przedmiotów, 24. wprawianie w ruch przedmiotów zawieszonych na nitce.
Ćwiczenia usprawniające wargi
1. strojenie min (smutna, wesoła), 2. hiperpoprawne wymawianie na zmianę - uśmiech ryjek , 3. "grubasek" - nadmuchiwanie policzków, 4. "chudzielec" -wciąganie policzków, 5. wciąganie warg - obejmują zęby, 6. masaż warg zębami; na przemian górnej i dolnej, 7. "całuski" - cmokanie ustami, 8. gwizdanie na jednym tonie, 9. wysuwanie warg górnej i dolnej na zmianę do przodu, 10. utrzymywanie górną wargą słomki, 11. utrzymywanie prosto samymi wargami słomki, rurki, 12. chłodzenie zupy, 13. dobitne wymawianie samogłosek a, e, o, u, i, y, 14. wdech i wydech kącikami ust, 15. "motorek", parskanie, 16. dmuchanie na wysuniętą dolną wargę, 17. przepychanie powietrza wewnątrz jamy ustnej, 18. "króliczek" - kręcenie w prawo i w lewo ustami ściągniętymi w "dzióbek", 19. "krówka" naśladowanie żucia trawy przez krowę.
Ćwiczenia usprawniające język
Przy udziale języka powstają prawie wszystkie głoski ( z wyjątkiem b, m, f, w), a nie które (np. s, sz, r) wymagają szczególnie jego precyzyjnych ruchów. Zalecane jest przestrzeganie zasad rozpoczynania ćwiczeń od obszernych ruchów języka na zewnątrz jamy ustnej, z przechodzeniem do ruchów drobniejszych -wewnątrz. Ćwiczenia mają na celu; nauczenie 1. oblizywanie warg - usta szeroko otwarte ( można wargi posmarować miodem, kremem czekoladowym), 2. wysuwanie języka do przodu i cofanie w głąb jamy ustnej (bez kontaktu z wargami), 3. wahadełko - kierowanie języka w kąciki ust bez dotykania językiem warg i zębów, 4. klaskanie językiem - zabawa w konika, 5. oblizywanie zębów - usta szeroko otwarte, 6. mycie zębów językiem - liczenie zębów językiem, 7. mlaskanie czubkiem i środkiem języka, 8. wypychanie językiem policzków (udawanie ssania cukierka). 9. otwieranie i zamykanie zębów bez odrywania języka od podniebienia, 10. wyraźne wymawianie głosek [l-a],bez poruszania brodą, przy szeroko otwartych ustach, 11. przeciskanie języka między zębami, 12. wymawianie głoski [t t t...] przez uderzanie końcem języka o podniebienie, podobnie z głoską [d] (naśladowanie odgłosu strzelania z karabinu), 13. wymawianie sylab la la la ... lo lo lo ... le le le ... poruszanie jedynie językiem - nie brodą (usta szeroko otwarte), 14. naciskanie językiem na podniebienie (usta otwarte) - zwalnianie nacisku, 15. układanie języka w rulonik, 16. ruchy poziome językiem przy otwartych ustach (wąż), 17. "łopatka" - płaski szeroki język, 18. "igiełka" - napięty, wąski język, 19. wykonywanie językiem kółka, 20. masowanie językiem podniebienia, 21. cofanie języka po podniebieniu do gardła, 22. naśladowanie kota wylizującego talerzyk, 23. poprzeczne rozciąganie języka, ujmowanie go między zęby przedtrzonowe, wdech i wydech "szeroki język"(wykonujemy przed lustrem)
Ćwiczenia mimiczne
1.poprzeczne marszczenie czoła, 2. pionowe marszczenie czoła, 3. naprzemienne zamykanie oczu, 4. zamykanie oczu z maksymalnym dociskiem, połączone z unoszeniem brwi, 5. marszczenie nosa, 6. wykonywanie gestu niesmaku, 7. uśmiech z zaciśniętymi zębami, 8. uśmiech z odsłoniętymi zębami, 9. ruch nagryzania wargi górnej, 10. ruch nagryzania wargi dolnej, 11. wciąganie warg do wewnątrz, 12. ściąganie kącików ust na boki, 13. pokazywanie górnych zębów, 14. pokazywanie dolnych zębów, 15. szczerzenie zębów, 16. wypychanie językiem policzka prawego i lewego, 17. rozdęcie policzków z wargami oddalonymi od zębów, 18. rozdęcie policzków z wargami przyciśniętymi do zębów, 19. płukanie powietrzem przedsionka jamy ustnej, 20. gwizdanie, 21. wymawianie głoski [p] z oporem własnych palców umieszczonych w kącikach ust, 22. wymawianie głoski [p] i [t], 23. utrzymywanie ołówka między wargami, 24. utrzymywanie zapałki miedzy wargami, 25. wysuwanie i cofanie żuchwy, 26. przesuwanie żuchwy w prawo i w lewo, 27. szerokie otwieranie ust, 28. zwijanie języka w trąbkę, 29. wibracja ust.
Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie
1. ziewanie - z opuszczoną nisko dolną szczęką, 2. kaszlenie z wysuniętym na zewnątrz językiem, 3. płukanie gardła ciepłą wodą tzw. gulgotanie, 4. chrapanie na wdechu i wydechu, 5. połykanie pastylek, 6. gra na instrumentach dętych (trąbka, piszczałka, gwizdek, organki), 7. nadmuchiwanie baloników, 8. puszczanie baniek mydlanych 9. wymawianie głosek [g], [k] z samogłoskami np. ga, go, ge..., 10. oddychanie wyłącznie przez usta lub wyłącznie przez nos, 11. ssanie smoczka, 12. głębokie oddychanie - wdech nosem, wydech ustami - usta cały czas otwarte, 13. przenoszenie skrawków papieru za pomocą słomki (wciąganie powietrza), 14. wciąganie policzków na wdechu.
Inne ćwiczenia stymulujące rozwój mowy:
· Zabawy dźwiękonaśladowcze
· Piosenki i bajki ortofoniczne
· Opowiadanie logopedyczne
· Wierszyki do ćwiczeń logorytmicznych
· Rymowanki i wyliczanki
· Zajęcia muzyczne- słuchanie, śpiewanie
· Opowiadanie i czytanie bajek
· Słuchanie nagrań /bajek/
agpiot