Nurt chłopski w prozie XX wieku

Trzy generacje pisarzy:

1.     twórcy urodzeni w latach 1900-1920, którzy rozpoczęli działalność literacką
w latach 30. i 40.

·         Stanisław Piętak

·         Wilhelm Mach

·         Henryk Worcell

·         Józef Morton

·         Jan Bolesław Ożóg

·         Julian Kawalec

·         Stanisław Czernik

·         Jalu Kurek

·         Wincenty Burek

·         Józef Ozga-Michalski

·         Antoni Olcha

·         Władysław Machejek

·         Stanisław Skoneczny

·         Władysław Dunarowski

·         Jan Maria Gisges

·         Zofia Dróżdż-Satanowska

·         Julian Gałaj

·         Józef Pogan

·         Józef Kapeniak

2.     twórcy urodzeni w latach 1920-1940, którzy rozpoczęli działalność literacką
w latach 50. i 60., tzw. ‘zadomowieni następcy”

·         Tadeusz Nowak

·         Edward Stachura

·         Marian Pilot

·         Urszula Kozioł

·         Ernest Bryll

·         Wiesław Myśliwski

·         Jan Drzeżdżon

·         Henryk Jachimowski

·         Bogusław Kogut

·         Zygmunt Trziszka

·         Czesław Kuriata

·         Zbigniew Ryndak

·         Adolf Momot

·         Zygmunt Wójcik

3.     pisarze najmłodsi

·         Edward Redliński

·         Jerzy Waksmański

·         Józef Łoziński

Charakterystyka pisarzy i twórczości nurtu wiejskiego

1.     Stanisław Czernik (1899-1969) – poeta, prozaik, dramaturg, eseista, badacz folkloru, „twórca chłopskiego rodowodu”.

·         ukończył studia na Wydziale Prawno-Ekonomicznym i pedagogikę
na Uniwersytecie Poznańskim

·         redagował miesięcznik propagujący tzw. autentyzm

·         współred. Miesięcznika „Orka”

Twórczość:

·         zbiory wierszy, m.in.: Poezje (1931), Przyjaźń z ziemią (1934), Siedem nocy (1948), Autentyki (1967), Wiatr od ziemi (wyd. 1970)

·         powieści, m.in.: Smolarnia nad Bobrową Wodą (1949), Wichura (1958), Trzewiczek (1967)

·         eseje i studia, m.in.: Z podglebia (1966), Trzy zorze dziewicze. Wśród zamawiań i zaklęć (1968), Sny i widma (1971)

·         wspomnienia: Ucieczka ze Czeremosz (1957), Peregrynacje (1970)

·         opowiadania

·         dramaty

Cechy twórczości prozatorskiej:

·         forma przedmiotowa, treść podmiotowa

·         podmiotowość treści intelektualnych w narracji

·         ludowy autentyzm językowy, ale bez stylizacji

2.     Stanisław Piętak (1909-1964) – poeta, prozaik; „męczennik wyobraźni”.

·         w latach 1929-1933 studiował polonistykę i socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim

·         1930 – debiut prasowy (prozą)

·         członek redakcji tygodnika „Wieś”, pisma „Łódź Literacka” (później „Kronika”)

·         zmarł śmiercią samobójczą

·         od 1956 roku przyznawano nagrodę literacką im. Stanisława Piętaka dla młodych pisarzy (otrzymał ją m.in. Edward Stachura)

Twórczość:

·         zbiory wierszy: Alfabet oczu (1935), Obłoki wiosenne (1938), Dom rodzinny (1947), Szczęście i cierpienie (1958), Zaklinania (1963)

·         poemat Ziemia odpływa na zachód (1936)

·         powieści: trylogia Młodość Jana Kunefała (1938), Białowiejskie noce (1939), Ucieczka z miejsc ukochanych (1948); Plama (1963), Odmieniec (1964)

-          Plama – najwybitniejsze osiągnięcie Piętaka w twórczości prozatorskiej

·         bohaterka-narratorka – młoda dziewczyna, która przeżyła zawód miłosny, popada w rozstrój nerwowy

·         penetracje ludzkiej duszy

-          Zaklinania oraz Portrety i zapiski – rozrachunek
z własnym życiem

·         opowiadania: zbiór Matnia (1962), Portrety i zapiski (1963), Notatnik poetycki (1966)

Cechy twórczości poetyckiej:

·         odtwarzanie i przetwarzanie doświadczeń i tradycji wiejskiej społeczności

·         po wojnie – literackie powroty do czasów okupacji, a także do okresu dzieciństwa i wczesnej młodości

Cechy twórczości prozatorskiej:

·         nasycenie liryzmem

3.     Henryk Worcell (właśc. Tadeusz Kurtyka; 1908-1982) – prozaik, „znawca wielu rewirów”.

·         w latach 1928-1936 był kelnerem w Krakowie

·         w 1957 osiedlił się we Wrocławiu

Twórczość:

·         1936 – powieść obyczajowa Zaklęte rewiry

·         pisał o życiu codziennym mieszkańców Dolnego Śląska – powieści Pan
z prowincji (1973) i Czyja jest moja żona (1979)

·         opowiadania: Parafianie (1960), zbiór nowel Najtrudniejszy język świata (1966), Wieczory pod lipą (1968), O czym rzeka szepcze z deszczem (wyd. pośmiertne 1989)

·         wspomnienia Wpisani w Giewont (1974)

·         szkice Inne rewiry (1974)

              Cechy twórczości:

·         komentatorstwo i publicystyka

·         zorganizowanie doświadczeń i obserwacji wg literackich kanonów opowiadania, bez odbierania doświadczeń i obserwacji wieloznaczności charakterystycznej dla każdego autentycznego doświadczenia życia

·         bez zmyślania

4.     Józef Morton (1911-1994) – prozaik, „spowiednik chłopskiej duszy”.

·         debiutował przed wojną opowiadaniem w „Czasie” i w prasie ludowej

·         po wojnie był redaktorem „Dziennika Kieleckiego”

·         studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, studiów nie ukończył

Twórczość:

·         powieści społeczno-obyczajowe i psychologiczne, dotyczące środowiska wiejskiego: Spowiedź (1937), Wawrzek, syn Wawrzyńca (1939), Inkluzowe wiano (1945), Ucieczka z raju (1967), Wielkie kochanie (1970)

·         powieść z czasów II wojny światowej Appassionata, t. 1-2 (1976)

Cechy twórczości:

·         dowcipne refleksje

·         chłopskość określa formę

·         wzorowanie się na poprzednikach

5.     Wilhelm Mach (pseud. Quidam, Współpracownik; 1917-1965) – prozaik, krytyk literacki, eseista.

·         ukończył w Krakowie studia polonistyczne i pedagogiczne

·         odrębne stanowisko w literaturze nurtu chłopskiego

Twórczość:

·         cenione powieści, np. Rdza (powst. 1945-1946, wyd. 1950) – o czasie okupacji, Jaworowy dom (1954) – obraz wsi rzeszowskiej, Życie duże
i mała (1959) – liryczne studium psychiki dziecięcej, Agnieszka, córka Kolumba (1964) – „westernowa” opowieść o życiu na prowincji
po wojnie

·         zbiór opowiadań Za kwadrans wiosna (1978)

·         eseje

·...