Historia palenia tytoniu(1).pdf

Historia palenia tytoniu

HISTORIA PALENIA TYTONIU

Pierwszy palacz

Kiedy Krzysztof Kolumb wylądował ze swymi marynarzami na nieznanym lądzie, dnia 11

października Roku Pańskiego 1492, został zaproszony do domów Indian Arawaków i

poczęstowany suszonymi liśćmi tytoniu. Niektórzy utrzymują jednak, iż to Chińczycy jako

pierwsi znali i uprawiali tytoń i to jeszcze daleko przed odkryciem Ameryki przez

Krzysztofa Kolumba. Brak jednak potwierdzających ten fakt dowodów.

Tytoniowi nadawano rozmaite nazwy, jak np. "nikotyna". Nazwę tę zaproponował książę

de Giuse, a pochodziła ona od nazwiska francuskiego ambasadora w Lizbonie Jeana

Nicot, który jako pierwszy rozwinął uprawę tytoniu w Portugalii i był w dużej mierze

odpowiedzialny za wprowadzenie tej używki na dwór królewski w Paryżu. I jakkolwiek

określenie "tytoń" przyjęło się do powszechnego użytku i zdominowało wszystkie

pozostałe, tak nazwa "Nicotiana" pozostała jako nazwa rodzajowa samej rośliny (z rodziny

Solanaceae).

Tytoń rosnący na plantacjach we Francji i Hiszpanii to Nicotiana tabacum, pochodząca z

nasion z Brazylii i Meksyku. Pierwszą odmianą rosnącą na plantacjach w Portugalii i

Anglii była natomiast Nicotiana rustica, wyhodowana z nasion przywiezionych z Florydy.

Pierwotnie tytoń był palony w fajkach. Później bardziej popularne stało się palenie go w

papierosach i cygarach. Pierwszym rodzajem papierosów był tytoń nabijany do

wydrążonych lasek z trzciny lub kawałki liści tytoniowych zwijane w kukurydziane łuski lub

inne "opakowania" z warzyw. Palenie tytoniu pod postacią papierosów stało się bardzo

rozpowszechnione w XVIII wieku, a pierwsza fabryka papierosów została założona w

Hawanie na Kubie w 1853.

Dzisiejsze określenie "cygaro" (ang. cigar - cygaro, cigarette - papierosy)

prawdopodobnie pochodzi z języka Majów od słowa "sik'ar", określającego właśnie

palenie tytoniu. Pierwotną postacią cygara było długie, grube zawiniątko, składające się z

liści tytoniu, zwiniętych w wysuszone palmowe lub kukurydziane duże liście. Taką to

postać dzisiejszych cygar i papierosów zobaczył Krzysztof Kolumb u Indian

Amerykańskich w 1492 roku.

Obecnie tytoń jest palony przez miliony ludzi na całym świecie pod rozmaitymi

postaciami. Najczęściej są to papierosy, cygara i fajki na tytoń.

Oprac. lek. J.Kosiaty, na podstawie:

"Encyclopaedia Britannica" (1966) oraz "IRC Monographs on the Evaluation

of the Carcinogenic Risk of Chemical to Humans" (Lyon, France, 1985).

Rok

Wydarzenie

1492

[11.X.]

Krzysztof Kolumb odwiedził w czasie swej podróży domy Indian Arawaków i

został poczęstowany wysuszonymi liśćmi tytoniowymi, zawiniętymi w większe palmowe

liście.

1499

Amerigo Vespucci odnotował żucie liści tytoniowych na jednej z wysp w pobliżu

Strona 1

Historia palenia tytoniu

Wenezueli.

1545

Ślady palenia tytoniu przez Indian Iroquois, zamieszkujących okolice w pobliżu

dzisiejszego miasta Montreal w Kanadzie.

1556

Tytoń po raz pierwszy staje się znany we Francji.

1558

Tytoń dociera do Brazylii i Portugalii.

1559

Tytoń trafia do Hiszpanii.

1560

Plantacje Nicotiana rustica w Afryce Centralnej.

1565

Tytoń trafia do Anglii.

1600

Palenie i żucie tytoniu poznają mieszkańcy Włoch, Niemiec, Norwegii, Szwecji,

Rosji, Persji, Indii, Indochin, Japonii, Chin i zachodniego wybrzeża Afryki.

1612

W Jamestown w Virginii, John Rolfe jako pierwszy znany człowiek zakłada

plantacje tytoniu w celach produkcji eksportowej.

1631

Plantacje i produkcja tytoniu docierają do stanu Maryland a stamtąd

błyskawicznie na inne tereny.

ok. 1650

Portugalczycy przenoszą plantacje tytoniu do Afryki Południowej i innych

krajów, a Hiszpanie przyczyniają się do rozpowszechnienia go do Filipin, Gwatemali,

innych państw Ameryki Środkowej i Południowej oraz do Indii Zachodnich; plantacje

tytoniu powstają w Indonezji oraz obejmują nowe obszary w Europie.

1900

Początek uprawy i produkcji tytoniu w Nowej Zelandii.

Oprac. J.Kosiaty, na podstawie:

"IRC Monographs on the Evaluation

of the Carcinogenic Risk of Chemical to Humans"

* * *

Nikotynizm - historia

Nikotyna to niewątpliwie środek uzależniający. Nikotyna najpierw

budzi uzasadnione poczucie mistycznej przyjemności nie odbierając kontroli nad własnymi

czynami

potem każde wspomnienie tego nieosiągalnego w inny sposób stanu przyciąga każdy

kolejny raz. W końcu prawie nikt, kto choćby kilka razy, nie jest w stanie odmówić sobie

kolejnych kilku razy i gdzieś w zapomnieniu o pierwszymPobrano z Wikipedii , a nawet

piątym razie wyciąga rękę po zakodowaną już codzienność by normalnie się czuć –

uzależnienie. I na tym mogła by zakończyć się „opowieść” o nikotynie jako o środku

Strona 2

Historia palenia tytoniu

uzależniającym, ale idąc za dociekliwością człowieka, stwierdzić trzeba, że każde

zjawisko ma swoją istotę, swoją historię, przyczyny i skutki.

Uwzględniając dotychczasowy dorobek naszej wiedzy na ten temat zajmę się na razie

tylko historią tego zjawiska. Inne dokładniej zostaną przedstawione w następnej części.

Cały zakres problematyki nikotynizmu niewątpliwie znajduje swój początek w naturze,

która obdarowała naszą niewiedzę rośliną o nazwie Nicotiana (Tytoń). Roślina ta wraz ze

wszystkimi występującymi w niej składnikami jest przyczyną wielu zmian zachodzących w

naszym funkcjonowaniu, a co za tym idzie wywołuje wiele uzasadnionych emocji.

Trochę historii

Znalezisko w postaci substancji podobnej do popiołu tytoniu w grobach starożytnych

Egipcjan nie daje gwarancji, że tytoń był powszechnie stosowaną w tamtych czasach

substancją. Również doniesienia o plantacjach tytoniu w pradawnych Chinach nie jest

informacją od której należałoby rozpocząć śledzenie stosunku społeczeństwa do tego

zjawiska. Istnieją zapiski podające, że za czasów Konfucjusza (550 r. p.n.e), a potem w

średniowieczu wdychano dym przeróżnych pachnących ziół. W ten sposób

wykorzystywano do celów leczniczych właściwości niektórych roślin. Przez ludy pierwotne

tytoń stosowany był w pierwotnym lecznictwie, wierzeniach religijnych i magii. Uznaje się,

że zanim tytoń trafił do Europy używany był przez wiele setleci przez mieszkańców obu

Ameryk. I jak dotąd w tym miejscu zaczyna się historię ekspansji tytoniu.

Dlatego też, za pionierów palenia uznaje się kapłanów Asteków i Majów. W ich grobach

znaleziono nie tylko ślady nikotyny, ale i cały asortyment potrzebny do palenia

papierosów. Tubylcy Ameryki Północnej palili tą tzw. „świętą roślinę” w najważniejszych

chwilach swojego życia. Jedni (Indianie Cohuillo) palili tytoń by odstraszyć złe duchy

powodujące bezsenność, inni przygotowywali pigułki z liści tytoniu do ssania lub żucia by

uśmierzyć głód i pragnienie. W związku z tym powstało przekonanie, że specyfik ten

wzmacnia serce i żołądek, zabija źródła choroby, łagodzi bóle brzucha i macicy ułatwiając

poród. Tytoń stosowano również jako środek przeciwpasożytniczy mieszając go z innymi

środkami. Używano go do leczenia oparzeń, odmrożeń, różnych wysypek, owrzodzeń

wenerycznych i guzów złośliwych (wyciągi winne tytoniu). Przede wszystkim jednak

uznawany był za lek przeciwbólowy.

Gdy Krzysztof Kolumb w czasie swojej pierwszej wyprawy na nowy ląd w 1492 roku w

zamian za szklane kulki i inne błyskotki otrzymał liście tytoniu w prezencie od ówcześnie

zajmujących tamte rejony indian Arawaków tytoń zaczął opanowywać Europę i inne

kontynenty. Marynarze Kolumba, Rodrigo de Jeres i Luis de Torres, już w trzy dni po

przybyciu na obcy ląd (5 listopada 1492) piszą w swym dzienniku pokładowym, że tubylcy

mieli ze sobą zwitki wysuszonych liści zawiniętych w liście palmy, które palili,

wypuszczajac kłęby dymu z ust i nozdrzy. Do Europy tytoń przypłynął w kufrach lekarza

Strona 3

Historia palenia tytoniu

Francisco Hernandeza, powracającego z wyprawy badawczej do Meksyku. Podaje się

również, że to nie Hernandez a, Romano Pane z wyprawy z Krzysztofem Kolumbem

przywiózł jako pierwszy nasiona tej rośliny w 1496 roku i jako pierwszy opisał tytoń w

dziele „O przyzwyczajeniach i obyczajach mieszkańców Ameryki”. Podaje on, że indianie

nie tylko palili liście tytoniu, ale ucierali go na proszek i wciągali do nozdrzy przez długą

laskę celem orzeźwienia i odświeżenia soków głowy i żołądka. Prawdziwą reklamę tytoniu

zrobił mnich, Andre Tivais, który napisał o nim całe traktaty, nazywając go lekiem

uzdrawiającym i oczyszczającym soki mózgowe. Według niego dym tytoniowy upaja jak

wino, znosi uczucie głodu i przygnębienia i dopiero później wywołuje pocenie i ogólne

osłabienie – aż do omdlenia. Większość dzieł lekarskich z tego okresu podaje

entuzjastyczne opisy leczniczych właściwości tytoniu. Zalecano tytoń powszechnie i w

znacznych ilościach.

Do Francji tytoń trafił za sprawą Jeana Nicota, francuskiego lekarza i ambasadora w

Portugalii. Zalecał on spożywanie tytoniu ówczesnej królowej matce, Katarzynie

Medycejskiej jako skuteczny lek na dręczące ją migreny, a jej poddanym jako środek

wzmacniający poddańcze zachowania. Poza tym Nicot zalecał tytoń jako panaceum na

wszystkie choroby. Dzięki temu Jean Nicot stał się ojcem chrzestnym dla naukowej nazwy

– nicotiana. W 1600 roku palenie tytoniu było powszechnym zwyczajem wśród mężczyzn

w miastach i na dworach od Hiszpanii do Anglii. Kobiety na dworze holenderskim paliły

tytoń perfumowany

Do Polski tytoń dotarł głównie z Turcji wraz z bogatym słownictwem tytoniowym, jak

cybuch, kopciuch, lulka, stambułka, a sama nazwa tytoń pochodzi od tureckiego „tutun”, a

co nie znajduje odpowiednika w żadnym języku. Zażywanie tabaki Polacy przejęli od

Niemców i Francuzów.

Od 1650 roku tytoń zdobywał coraz większą popularność w państwach na całym świecie.

Uznawany za lek i roślinę ozdobną tytoń stawał się symbolem władzy i pieniędzy. Wiele

państw zbijało majątki na eksporcie tytoniu do innych krajów. W czasach gdy USA

wyswobadzało się spod panowania Brytyjczyków eksport tytoniu do Europy i Azji stał się

głównym źródłem funduszy na prowadzenie wojny. Gdy tylko uprawa tytoniu

spopularyzowała się w Europie, Ameryka niestety zdobyła godnego konkurenta w

upowszechnianiu tej rośliny na innych kontynentach.

To powszechne uwielbienie i zachwyt sprawiły, że masowo zaczęto, mimo jego wysokiej

ceny, nadużywać tytoniu, co poniosło za sobą skutek w postaci stopniowej zmiany

pozytywnego stosunku do tytoniu.

Pierwszym przeciwnikiem palenia był Ludwig XIII, który zakazał sprzedaży tytoniu i wydał

dekret, mocą którego tylko aptekarze byli uprawnieni do sprzedaży tytoniu jako lekarstwa.

W Anglii w 1598 roku ukazał się pierwszy traktat angielskich lekarzy o szkodliwości

palenia tytoniu. Angielski lekarz Maynwaring kojarzył powstawanie szkorbutu z paleniem

tytoniu. W 1604 roku król angielski Jakub I usiłował zatrzymać „zarazę” tytoniu i ogłosił

Strona 4

Historia palenia tytoniu

obszerny traktat łaciński pt. „Miscapnos sive de abusu Tabaci iussus regius” – wstrętny

dym, czyli królewskie pouczenie o nadużywaniu tytoniu. Dwa lata później wprowadził

zakaz palenia tytoniu. Przyłapanych na paleniu tytoniu torturowano, a nawet ścinano z

fajką w ustach – dla odstraszenia innych

Kościół katolicki zwalczał palenie tytoniu bardziej niż picie alkoholu, jako czynność

niezgodną z postępowaniem moralnym. Zostały ogłoszone bulle papieskie, grożące

ekskomuniką palaczom tytoniu. Papież Urban VIIw 1624 roku rzucił klątwę na palących

tytoń. Kardynał Richelieu karał palących wiezieniem i chłostą. Kościół grekokatolicki był

jeszcze bardziej bezwzględny dla palaczy. Podejrzewano ich o utrzymywanie bliskich

kontaktów z czartem. Kobiety palące posądzane były o czarownictwo. W związku z tym

kobiety w przeciwieństwie do osadzanych i chłostanych mężczyzn ginęły na stosie. W

innych krajach tak samo bezlitośnie zwalczano palenie papierosów. W Szwajcarii

nakładano karę grzywny, a w Niemczech dopiero w 1848 roku cofnięto zakaz palenia na

ulicach Berlina

Do Rosjii tytoń przywędrował z Anglii w XVII wieku. Z powodu częstych pożarów

wywoływanych przez nieostrożnych palaczy car Mikołaj Romanow w 1634 roku wydał

nakaz karania palaczy. Przyłapanych po raz pierwszy karano 60 kijami w stopy, a po raz

drugi odcięciem nosa lub uszu. Aleksy Romanow syn Mikołaja nakazał torturowanie

posiadaczy tytoniu do czasu, gdy podadzą nazwisko handlarza od którego nabyli

zakazany specyfik. Handlarzom natomiast rozcinano nozdrza lub obcinano nosy. W tym

czasie obowiązywał również zakaz importu tytoniu z innych krajów. Dopiero następny

władca Rosji Piotr I, który sam nauczył się palić na dworach holenderskich zniósł

wszystkie zakazy, nakładając tylko podatki na producentów tytoniu i kupców (1697 r.)

„Złoty wiek”

Pierwszy Europejski zachwyt nad tytoniem w ukryciu przetrwał przez „ciężkie czasy”

prześladowań. Argumenty o rzekomej szkodliwości palenia tytoniu nie przebiły się przez

entuzjastyczne podejście do tego „niezastąpionego leku na wszystko”. W drugiej połowie

XVII wieku Anglicy zaczęli bardziej tolerancyjnie podchodzić do palenia tytoniu. W 1665

roku stosowano go do zapobiegania zarażeniu dżumą, która szalała w Londynie. Lekarze

i grabarze palili fajki podczas wykonywania swojej pracy w czasie epidemii, a domy

odkażane były między innymi dymem tytoniowym. Przekonanie, że tytoń ma właściwości

zapobiegawcze i lecznicze przeciwko zarazie dżumy przyczyniło się do powrotu

olbrzymiej popularności palenia wśród wszystkich warstw społecznych. W czasie zarazy

w samym Londynie było 7000 sklepów z tytoniem. Lekarze znowu znajdowali mnóstwo

leczniczych właściwości tytoniu, łącznie ze zdolnością uodporniania organizmu.

W tamtym czasie tytoń jako lek trafiał do najodleglejszych krajów. W 1612 roku w

Jamestown w Virginii powstaje pierwsza plantacja tytoniu w celach eksportowych. Do

1650 roku tego typu plantacje powstają w Portugalii, Hiszpanii, Gwatemali i w innych

krajach Ameryki Środkowej i Indii Zachodnich.

Pomimo, iż król Zygmunt III otrzymał przetłumaczony egzemplarz traktatu „Miscapnos”

Jakuba I (król Anglii) Polska okazała się najbardziej tolerancyjnym krajem w całej Europie.

Strona 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: