Diagnostyka pedagogiczna[1]

Diagnoza pedagogiczna - podstawy teoretycz­ne i praktyczne. Etyczne aspekty diagnozv. Pomiar  warunków życia dzieci i młodzieży w rodzinie i w instytucjach wspomagających oraz kom­pensujących zaburzenia rozwoju - w żłobku, przedszkolu, szkole, domu dziecka, rodzinie za­stępczej, rodzinie opiekuńczej lub rodzinnym do­mu dziecka. Podstawowe elementy diagnozy -opis warunków rozwoju, poziom zaspokajania podstawowych potrzeb dziecka,  programy wspomagania rozwoju.[2]

I.                   CELE I ZADANIA PRZEDMIOTU:

Celem kształcenia w ramach przedmiotu jest przyswojenie wiedzy z dziedziny badań pedagogicznych i jej roli w pracy nauczyciela - ze szczególnym wyeksponowaniem roli i zadań przypadających nauczycielom i wychowawcom w zakresie diagnostyki pedagogicznej (z elementami projektowania) wobec współczesnych przemian społecznych i oświatowych. Na podstawie przyswajanej wiedzy student powinien umieć:

-       interpretować (i określać) podstawowe pojęcia z zakresu diagnozy pedagogicznej w powiązaniu z innymi naukami, a w szczególności z psychologią, metodologią pedagogiki, dydaktyką i podstawami wychowania odnoszącymi się do różnych szczebli edukacji szkolnej,

-       ukazywać różnice między założonymi celami a uzyskiwanymi rezultatami pracy dydaktyczno – wychowawczej w klasie szkolnej z uwzględnieniem uwarunkowań stanu dziecka oraz przemian społecznych,

-       dokonywać krytycznej analizy rozwiązań praktycznych i wskazywać bardziej skuteczne sposoby oddziaływania nauczyciela wobec zdiagnozowanego przez siebie ucznia (grupy uczniów),

-       projektować wielowariantowe sytuacje edukacyjne w zależności od diagnozy dziecka (dobór celów, treści, zadań oraz warunków ich występowania) - zwłaszcza wobec uczniów klas początkowych.

TREŚCI KSZTAŁCENIA:

Wykłady:

Diagnostyka pedagogiczna a funkcje pedagogiki jako nauki.

Istota i rola diagnostyki pedagogicznej – typy i rodzaje badań diagnostycznych.

Ewaluacja i zmiana w procedurze badań diagnostycznych.

Diagnostyka pedagogiczna a procedura postępowania badawczego.

Ustalanie i rozpoznawanie cech zmiennej – normalizacja i wskaźniki w odniesieniu do wybranych zjawisk pedagogicznych.

Dobór metod, technik i narzędzi badań diagnostycznych - kryteria opracowywania wybranych narzędzi badawczych – analiza porównawcza (ankieta, arkusz obserwacyjny itp.).

Zakres treści i zasady opracowywania opinii i ekspertyz pedagogicznych

Wybrane zagadnienia diagnostyki w praktyce psychodydaktycznej

Diagnostyka pedagogiczna w pracy kulturalno – oświatowej

Diagnostyka pedagogiczna w działalności socjalno – wychowawczej

Diagnostyka pedagogiczna w ocenie pracy zawodowej nauczyciela.

Diagnostyka pedagogiczna w ocenie jakości pracy szkoły (placówki oświatowo – wychowawczej).

Diagnostyka pedagogiczna w pracy dydaktyczno wychowawczej oraz w pracy badawczo - rozwojowej nauczyciela

Rodzaje i sposoby interpretacji wyników danych źródłowych.

Zasady i formy prezentacji wyników badań diagnostycznych.

Normy edytorskie w opracowywaniu wyników badań diagnostycznych i prognostycznych – kryteria recenzji.

Ćwiczenia:

-                analiza porównawcza wybranych narzędzi badawczych;

-                konstruowanie wybranych narzędzi badawczych – do konkretnego celu (np. arkusz obserwacyjny do badań korecyjnych);

-                projektowanie wielu wariantów programów terapeutycznych z uwzględnieniem indywidualizacji;

-                określenie kryteriów analizy – ewaluacji (wartościowania) wybranych przypadków objętych diagnozą, terapią lub profilaktyką;

-                różne przypadki; 

-                projektowanie sytuacji edukacyjnych a dobór ofert w studium przypadku indywidualnego (terapii) – ocena i weryfikacja projektów;

-                praktyczne opracowywanie procedury i przeprowadzenie diagnozy (wybranego rodzaju), np.:

-          czytelnictwo lektur wśród uczniów poszczególnych klas szkoły podstawowej.

-          rozeznanie uczniów w treści lektur przerabianych w szkole i lektur uzupełniających;

-          poziom umiejętności czytania wśród uczniów w poszczególnych klasach  początkowych;

-          formy aktywności uczniów klas początkowych w czasie wolnym od nauki;

-          wykorzystanie bajek telewizyjnych w procesie edukacji dziecka w przedszkolu oraz w szkole;

-          łączenie elementów edukacji kulturalnej z kształceniem programowym w toku edukacji elementarnej;

-          korelacja w zjawiskach edukacyjnych np. pomiędzy czytaniem a rozumieniem zadań (przyrodniczych, technicznych, matematycznych itp.);

-          wartości preferowane przez uczniów klas początkowych;

-          umiejętność wartościowania wybranych obiektów i zachowań przez uczniów;

-          analiza procesu edukacji zintegrowanej dziecka pod kątem kształtowania systemu wartości (jakich?) wśród uczniów;

-          kształtowanie systemu wartości (jakich?) w toku zajęć w szkole i w środowisku pozaszkolnym uczniów;

-          rozpoznawanie i rozwijanie uzdolnień uczniów w szkole i poza nią;

-          relacje pomiędzy szczeblem nauczania w klasach początkowych a edukacją w przedszkolu i w starszych klasach szkoły podstawowej;

-          .....

-          .....

-          .....

Wymagania na zaliczenie przedmiotu:

-                aktywne uczestnictwo w zajęciach na Uczelni wraz z wykonywaniem zadań poleconych przez prowadzącego zajęcia,

-                opracowanie procedury i narzędzi badawczych oraz samodzielne przeprowadzenie badan diagnostycznych w obranym zakresie i terenie, a następnie przedstawienie sprawozdania z przeprowadzonych badań w formie komunikatu – co najmniej 2 różne tematycznie opracowania,

-                zaliczenie kolokwium z zakresu problematyki wykładów i ćwiczeń w formie prezentacji seminaryjnej,

-                rozwiązanie końcowego testu egzaminacyjnego.

Literatura podstawowa:

Badura J., Lepalczyk I. (red.), Elementy diagnostyki pedagogicznej. PWN, Warszawa 1987.

Chmielewska B., Metodologia i metody badań społecznych ze szczególnym uwzględnieniem diagnozy. WSiP, Słupsk 1985.

Hamer H., Klucz do efektywności nauczania. Veda. Warszawa 1994.

Januszewska-Mincer B., Diagnozowanie i prognozowanie potrzeb kulturalnych. WSP, Bydgoszcz 1980.

Kaja B., Problemy diagnozy i terapii zaburzeń rozwoju u dzieci w wieku przedszkolnym. WSP, Bydgoszcz 1980.

Kawula S., Dąbrowski Z., Gałaś M., Diagnozowanie potrzeb opiekuńczo-wychowawczych i kulturalnych środowiska rodzinnego. UMK, Toruń 1980.

Marzec-Holka K., Wybrane zagadnienia diagnostyki pedagogicznej. WSP, Bydgoszcz 1990.

Niemierko B. (red.), Diagnostyka edukacyjna. UG. Gdańsk 1994.

Noizet G., Psychologiczne aspekty oceniania osiągnięć szkolnych. PWN. Warszawa 1988.

Perrot E., Efektywne nauczanie. Praktyczny przewodnik doskonalenia nauczania. WSiP. Warszawa 1995.

Pieter J., Poznawanie środowiska wychowawczego. Ossolineum, Wrocław 1969.

Pytka L., Teoretyczne problemy diagnozy w wychowaniu resocjalizującym. UW, Warszawa 1986.

Sołtys, M.K. Szmigiel, Doskonalenie kompetencji nauczycieli w zakresie diagnozy edukacyjnej. ZamKor. Kraków 2003.

Ziemski S., Problemy dobrej diagnozy. PWN, Warszawa 1973.

Literatura uzupełniająca:

Clauss G., Psychologia różnic indywidualnych. WSiP, Warszawa 1987.

Grzesiak J., Metodologiczne podstawy opracowań pedagogicznych              

Grzesiak J., Statystyka w metodologii badań pedagogicznych UAM 1996.

Janowski A., Poznawanie ucznia. WSiP 1978.

Kamiński A., Funkcje pedagogiki społecznej. PWN, Warszawa 1972.

Łobocki M., Metody i techniki badań pedagogicznych. Kraków 2002.

Nowacki T., Teczka biograficzna ucznia, PZWS, Warszawa 1977.

Palka S., Warunki efektywności nauczania w szkole średniej. WSiP, Warszawa 1977.

Pilch T., Zasady badań pedagogicznych. WSiP 2000.

Podgórecki A., Charakterystyka nauk praktycznych. PZWS, Warszawa 1962.

Siemieniak H., Procesy organizacji i ewaluacji pedagogicznej w szkole. UŚl., Katowice 1988.

Stanik J. M., Socjalność nieletnich przestępców jako przedmiot psychologicznej diagnozy klinicznej. Warszawa 1980.

Tyszkowa M. (red.), Diagnoza psychologiczna dla celów wychowawczych. UAM, Poznań 1981.

Warsicka A., Stopień opanowania cichego czytania a powodzenie dziecka w nauce szkolnej. UAM, Poznań 1977.

Wilgocka-Okoń B., Dojrzałość szkolna a środowisko. PZWS, Warszawa 1972.

Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela. WSiP 2002.

Inne wg uzgodnień z prowadzącymi zajęcia.