POJĘCIA PRZYDATNE W TEORII WYCHOWANIA
1. Edukacja – wyprowadzenie ze stanu gorszego ku lepszemu; jest sumą różnych aspektów podejść do wychowania. Można odnaleźć zarówno obszerne definicje oraz bardzo skondensowane.
Kwieciński: Edukacja to ogół wpływów na jednostki i grup ludzkie, wpływów sprzyjających ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi i twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej oraz by stały się zdolne do aktywnej samorealizacji, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności, by były zdolne do rozwijania własnego „JA” poprzez podejmowanie zadań ponadosobistych, poprzez utrzymywanie ciągłości własnego „JA” w toku spełniania zadań dalekich
Procesy składowe edukacji:
· Globalizacja
· Etatyzacja
· Nacjonalizacja
· Kolektywizacja
· Polityzacja, Biurokratyzacja, Profesjonalizacja
· Socjalizacja
· Inkulturacja i Personalizacja
· Wychowanie i Jurysdykcja
Śliwerski: Edukacja rozumiana jako:
· Proces permanentnego uczenia się człowieka
· Prawo a zarazem obywatelską powinność człowieka oraz imperatyw społeczny
· Instrument władzy politycznej oraz realizacja określonych interesów i celów społeczeństw partyjnych, związkowych, narodowych, kulturowych
· Obszar samoregulacji społecznej, główny czynnik rozwoju ludzkiego kapitału, jakości życia społeczeństw czy cywilizacji
· Typ przemocy symbolicznej narzucającej kulturę grup dominującej przedstawicielom innych grup społecznych, tym samym czynnik stratyfikacji społecznej, które generuje mechanizmy i szanse awansu społecznego oraz relekcji i marginalizacji
· Ekran kultury tłumaczący złożoność
· Typ normatywnego dyskursu, przedstawiającego określoną perspektywę myślową umożliwiającą … opowiedzenie się po jednej ze stron
Rubach: Edukacja to ogół oddziaływań służących formowaniu się (zmienianiu, rozwijaniu) zdolności życiowych człowieka. Definicja ta wyróżnia elementy składowe:
· Ogół oddziaływań – rozumie się wszelkie oddziaływania indywidualne, zorganizowane systematycznie, niesystematycznie, instytucjonalne, nieinstytucjonalne, jednorazowe (spontaniczne) jak i planowe
· Zmienianie i rozwijanie – podkreśla, że formowanie może przebiegać w określonym kierunku z uwagi na określone kryteria i założone cele
· Zdolności życiowe człowieka – różne obszary funkcjonowania człowieka, sfera intelektualna, kompetencje
EDUKACJA:
a. WYCHOWANIE – odnosi się do sfery aksjologicznej – dotyczy tej sfery, która decyduje o postępowaniu
b. KSZTAŁCENIE – daje możliwości rozumienia oraz kształtowania rzeczywistości; nabywanie umiejętności i doświadczenia; odnosi się do sfery intelektualnej – poznawczej człowieka. Oraz system działań zmierzający do tego, aby jednostka rozumiała otaczający ją świat:
· Uczenie się – dotyczy ucznia, zmian w jego zachowaniu które mają być trwałe
· Nauczanie – planowa praca nauczyciela z uczniami
2. Socjalizacja – przygotowanie, wprowadzenie do życia w społeczeństwie
Rodzaje socjalizacji:
· W szerokim znaczeniu – kształtowanie osobowości społecznej, nabywanie umiejętności, społecznej dojrzałości czy kompetencji społecznych, wchodzenie w kulturę
· W wąskim znaczeniu – proces oddziaływań społecznych na jednostki, jak i skutki tego oddziaływania (zmian dokonujące się w osobowości człowieka)
· Pierwotna – proces zachodzący w okresie dzieciństwa
· Wtórna – jednostka wchodzi w następne procesy
Wychowanie a socjalizacja
· Socjalizacja jest pewnym elementem wych.
· Wskazuje się na dwie płaszczyzny:
o Socjalizacja i wychowanie wprowadzają w pewne normy społeczne (przepisy), a podstawę stanowią wartości
o Socjalizacja i wychowanie przygotowują do wykonania i pełnienia ról społecznych
3. Opieka – jest ukierunkowana na osoby, które nie mogą same zaspokoić podstawowych potrzeb. Jest ona odpowiedzią na potrzeby życiowe człowieka. Podkreśla się, że wychowanie i opieka są ze sobą bardo powiązane, wzajemnie się przenikają.
Maciszkowa: mówiąc o opiece zwraca również uwagę na jakość. Stwierdza, że opieka wiąże się z organizowaniem / tworzeniem warunków, zapewnianiu środków i pomocy psychologicznej. Jakość opieki realizuje się poprzez przekazywanie treści norm, wartości, które są istotne ważne dla jednostki.
Współczesne podejście do opieki (A. Maciarz):
· Zadaniem opieki jest tworzenie warunków, które mają wspomagać rozwój jednostki
· Opieka ma mobilizować człowieka do samodzielnej działalności
4. Profilaktyka - Prewencja
· Zapobieganie powstawaniu niepożądanych postaw dzieci i młodzieży
· Interwencja mająca na celu korygować zachowania niewłaściwe
· Wychowanie i profilaktyka wzajemnie się uzupełniają
Kierunek działań profilaktycznych:
· Redukowanie szkodliwych czynników
· Wzmacnianie pożądanych (rozwijanie pozytywnych), rozwijanie zasobów odpornościowych
· Promocja zdrowego stylu życia
5. Inkulturacja – człowiek jest istotą, która funkcjonuje w świecie wartości kulturowych, jest to związane z rozwijaniem zdolności twórczych
sinderella