Zofia Mrzewi�ska PO OBU KO�CACh smyczy. Warszawa 1998 Projekt graficzny serii Witold Minkowski Redakcja Marcin Jan Gorazdowski Redakcja techniczna Ma�gorzata Gucman Zdj�cie na ok�adce Marcin Jan Gorazdowski D Copyright by Agencja Wydawnicza �Egros� s.c. � Copyright by Zofia Mrzewi�ska Wydanie I ISBN 83-86268-92-1 Wydawca Agencja Wydawnicza �Egros� s.c. Warszawa, ul. E. Orzeszkowej 14/16 tel. 823 48 7 Nie kupuj sobie psa... Nie kupuj sobie psa. Coraz trudniej w mie�cie cieszy� si� zwierzakiem. Tereny spacerowe kurcz� si� raptownie. Na pewno wejd� w �ycie przepisy, zwi�kszaj�ce odpowiedzialno�� w�a�cicieli za zachowanie zwierz�t (a trzeba przyzna�, �e wielu psiarzy starannie na niech�� niepsiarzy zapracowa�o). Ka�dy pies - nie tylko ten �le wychowany - b�dzie m�g� swobodnie biega� po w�asnym, dobrze ogrodzonym terenie, ale nie przed blokiem. Pies w mie�cie to przede wszystkim obowi�zek, potem dopiero przyjemno��. Trzy wyj�cia dla fizjologii, dodatkowy d�u�szy spacer rano i wieczorem, niezb�dna nauka prawid�owych zachowa� - lekko licz�c w pierwszych dw�ch latach �ycia naszego Reksa musimy zarezerwowa� dla niego do czterech godzin dziennie - prawdziwe p� etatu... To nieprawda, �e ka�dego psa mo�na w dowolny spos�b ukszta�towa� niczym plastelin�. Je�li kto� twierdzi inaczej, niech spr�buje odwo�a� teriera dopadaj�cego w�a�nie szczura. Przez tysi�ce lat kojarzono psy tak, aby nasili� wyst�powanie cech szczeg�lnie przez cz�owieka po��danych, dlatego rozmaite psie rasy r�ni� si� nie tylko wygl�dem, ale i usposobieniem, i specyficznymi zdolno�ciami. Oczywi�cie dobry treser potrafi niemal ka�dego psa wyszkoli� w zakresie podstawowego po- s�usze�stwa, jednak nie zrobi z husky str�a czy obro�cy, z jamnika psa przydatnego przy stadzie owiec ani z charta przewodnika niewidomego. Nie ka�dego psa mo�na ukszta�towa� w dowolny spos�b, ale naprawd� ka�dego mo�na zepsu� nieodpowiednim wychowaniem lub brakiem kontaktu z cz�owiekiem. Je�eli nie masz do�wiadczenia w uk�adaniu ps�w, lepiej aby Tw�j pierwszy by� przedstawicielem rasy mi�kkiej, plastycznej, ch�tnej do wsp�pracy. Tymczasem niemal we wszystkich psich encyklopediach wzorce ras przypominaj� koncert pobo�nych �ycze�, ka�dy opisywany pies jest najwierniejszy, jednocze�nie samodzielny, nieustraszony i �atwy w szkoleniu, nieufny, a odwa�ny, pewny siebie, a str�uj�cy. Takie psy istniej� tylko w reklamach... Nie szukaj psa z dobrym charakterem w masowych hodowlach kojcowych, to fabryki ps�w s�u��cych do wygrywania wystaw. Ale nawet najm�drzejsze, najlepiej wybrane szczeni�, kupione tam, gdzie w�a�ciciel suki-matki w dobrze przemy�lany spos�b bawi si� z czterotygodniowymi maluchami nie rozwi��e Twoich problem�w �yciowych, nie wychowa za Ciebie dzieci, nie zagwarantuje w przysz�o�ci stuprocentowego bezpiecze�stwa Tobie i domowi. Po prostu b�dziesz mia� jeszcze jednego domownika przez najbli�sze 10 lat wi�cej obowi�zk�w, mniej czasu i pieni�dzy - nie kupuj sobie psa! Je�eli nie da�e� si� zniech�ci� - witaj w klubie. I nie narzekaj, gdy w okresie zmiany sier�ci k�aki ukochanego pieseczka znajdziesz nawet w nie otwartej puszce piwa, przyniesionej przed chwil� ze sklepu. Jedyne zwierz� Jedyn� istot� na �wiecie, kt�ra s�u�y cz�owiekowi swoimi mo�liwo�ciami psychicznymi jest pies. Mo�na oczywi�cie dzikie zwierz�ta dla ludzkiej rozrywki cyrkow� tresur� sk�oni� do wykonywania czynno�ci zb�dnych w ich normalnym �yciu. Zdrowy psychicznie pies �wiadomie, celowo i ch�tnie wsp�pracuje z cz�owiekiem, wykorzystuj�c swe wrodzone cechy. Bez kwalifikacji tresera czy pogromcy porozumiewamy si� z trzymanym w domu Reksiem, a i on zachowuje si� niemal jak cz�onek rodziny - ot, taki ubogi krewny, uzale�niony od humor�w gospodarza, doskonale rozumiej�cy w�asn� podporz�dkowan� pozycje. Ka�dy Reksio czy Misiek w pewien specyficzny spos�b wie wi�cej o cz�owieku ni� cz�owiek o nim. Tyle �e nie jest to wiedza o cz�owieku - istocie obcej gatunkowo, lecz o przewodniku w�asnego stada i prawid�ach �ycia w grupie rodzinnej. Przed tysi�cami lat prawa rz�dz�ce prymitywn� hord� ludzk� by�y bardzo zbli�one do zachowa� stadnych wilk�w i dzikich ps�w. Ka�dy cz�onek ludzkiej hordy i psiej sfory umia� zapami�ta� i przekazywa� informacje, razem polowano, broniono gniazda, wychowywano i uczono dzieci. Dzieci, jak i szczeni�ta, d�ugo niesamodzielne, w spos�b naturalny podpo- rz�dkowywa�y si� rodzinnej hierarchii. My nie chcemy ju� pami�ta� o regu�ach �ycia w stadzie, pies tego zapomnie� nie potrafi, chyba �e uniemo�liwi mu si� jakikolwiek rozw�j psychiczny trzymaj�c ca�e �ycie w klatce. 4 Domowy Reksio doskonale wie, kto w rodzinie gra pierwsze skrzypce, ka�de nieporozumienie w�r�d ludzi przyp�aca straszliwym stresem: oto z niepoj�tych dla niego powod�w grozi os�abienie grupy umo�liwiaj�cej przetrwanie. Pies po zmianie zapachu cia�a lub nieznacznym grymasie rozpozna nasze nastroje i nie�wiadomie przekazywane informacje, stara si� przekaza� wiele informacji nam, lecz pozbawieni pierwotnej wra�liwo�ci rzadko odczytujemy je prawid�owo. Zapomnieli�my przez tysi�ce lat znaczenia sygna��w przekazywanych cia�em. Zapominamy, �e w rodzinnym stadzie szczeni�ta i samice s� pod szczeg�ln� ochron�, nie wolno dotkliwie gry�� okazuj�cych uleg�o�� przedstawicieli w�asnego gatunku ani zagryza� prosz�cych o �ask�. Te zasady przestrzegane s� tylko przez psy rozwijaj�ce si� w naturalny dla gatunku spos�b. Psy agresywne wobec innych, nie wsp�pracuj�ce w stadzie, na wolno�ci wygin�yby w pierwszym pokoleniu. Cz�owiek potrafi�, kojarz�c w�a�nie takie zwierz�ta, wyhodowa� rasy nie respektuj�ce gestu poddania si�, naprawd� niebezpieczne dla innych ps�w, a czasem i dla w�a�ciciela. Ale w przewa�aj�cej wi�kszo�ci psiej populacji trzeba niewiele pracy i dobrej woli, by dogada� si� z jedynym zwierz�ciem na �wiecie, kt�re chce i potrafi towarzyszy� nam na co dzie�. Jak pies widzi �wiat? ...zupe�nie inaczej ni� my, przede wszystkim w�chem i s�uchem, dopiero potem wzrokiem. Dysponuje w�chem absolutnym - czyli zapami�tuje, a potem odr�nia zapachy bez konieczno�ci por�wnywania ich ze sob�. Nie tylko na du�� odleg�o�� rozpozna nosem znajom� osob�, nie tylko wie, czy za drzwiami stoi sw�j czy obcy, ale i w jakim nastroju jest ewentualny go��: przestraszony, rozdra�niony czy �yczliwy. Je�eli sam w �rodku kipisz z gniewu, nie pr�buj udawa� przed psem dobrego humoru - nie oszukasz go w �adnym wypadku. Du�y, lekko wilgotny psi nos bezustannie ch�onie informacje, ale kt�rego ze znajomych Ci ps�w nauczono znale�� kluczyki od samochodu zagubione podczas spaceru? Nie tylko w�ch, psi s�uch jest tak�e absolutny, raz us�yszany d�wi�k jest zapami�tywany i rozpoznawany. R�wnie� d�wi�ki nies�yszalne dla 5 cz�owieka docieraj� do psa, przy wielkiej wra�liwo�ci s�uchowej niekt�re bywaj� bolesne i mog� spowodowa� pozornie niczym nie uzasadnion� ucieczk� na o�lep. Nieuchwytna dla cz�owieka r�nica rytmu d�wi�k�w nie jest problemem dla psa-rozr�ni bezb��dnie rytm stu sygna��w na minut� od 96 sygna��w przekazywanych w tym samym czasie. Wierszyki, w r�nym rytmie skandowane, u�atwiaj� zapami�tywanie rozmaitych polece� - �i-dzie-pie-sek-po-wo-li-cho-cia�-nic-go-nie- bo-li� budzi inne skojarzenia ni� pospieszne: �do-do-mu-do-mis-ki-bie-gn�g�o-dne-py-ski�. (Dziesi�tki nie najm�drzejszych, czasem niecenzuralnych wierszyk�w mog� kierowa� w spos�b niepoj�ty dla znajomych zachowaniem Twojego psa - to naprawd� niewinna zabawa kosztem bli�nich.) Czy psie oczy mog� k�ama� - chyba nie, ale wzrok czasem psa zawodzi. Wprawdzie najmniejszy, najdrobniejszy ruch jest natychmiast zauwa�any (jak si� troszk� postarasz, Tw�j pies odczyta prawid�owo sygna�y przekazane uniesieniem brwi czy drgni�ciem wargi), lecz stoj�cy nieruchomo przedmiot trudno zidentyfikowa�, zapami�ta� i rozpozna� - poza tym to, co sta�o nieruchomo, ma zosta� tak na zawsze - mijany codziennie oboj�tnie kosz na �mieci b�dzie nagle czym� tajemniczym, mo�e bardzo gro�nym, je�li przewr�cony le�y przed blokiem. To, co zawsze jest wysokie, a nagle sta�o si� malutkie, ani chybi musia�o si� oddali� - gdy szczeni� zastanawia si�, czy aby wr�ci� do Ciebie, spr�buj przykucn�� - przej�te, �e uciek�e� tak daleko, dostanie przyspieszenia w Twoj� stron�... Z regu�y psy nie lubi� patrzenia w oczy, w�r�d zwierz�t oznacza to �przymiark� do ataku, zamiar skarcenia przez dominanta, tylko serdecznie bliski cz�owiekowi pies rado�nie nawi�zuje z nim kontakt wzrokowy. W�sy czuciowe, umieszczone na pysku i nad brwiami u�atwiaj� bezkolizyjn� orientacj� w ciemno�ci, ale bod�ce dotykowe pies odbiera ca�ym cia�em i nie wsz�dzie lubi by� g�askany. Zamy�lone jako serdeczna pochwa�a poklepanie po wierzchu g�owy lub karku jest dla zwierz�cia zdecydowanie nieprzyjemne i mo�e wywo�a� reakcje inne od oczekiwanych - chwyt za g�ow� i kark oznacza zachowania dominacyjne, karc�ce, pies czuj�c si� zagro�ony mo�e odk�apn�� z�bami. Je�eli chcesz psu zrobi� przyjemno�� r�kami - poklep go po �opatkach, podrap delikatnie ko�o uszu, po szyi, ale nie szarp za sk�r� na karku. Ch�� kontaktu 6 dotykowego jest indywidualna, wrodzona, niezale�na od rasy, jeden pies wr�cz wtula si� w cz�owieka, wtykaj�c pysk pod pach�, inny raz od wielkiego �wi�ta dotknie nosem r�ki kochanego przecie� pana. Upodobania smakowe te� mamy troszk� inne, zapyzia�e mi�so, cuchn�ce ko�ci dla psa s� przysmakiem, ostre przyprawy, nadmiar soli i czekolada po prostu trucizn�. Zdecydowanie wi�cej jest jednak takich potraw, kt�re smakuj� i psu, i jego panu. A mo�liwo�ci my�lenia, rozumienia i zapami�tywania, wyci�gania wniosk�w na przysz�o��? Czy pies w og�le potrafi my�le�? Owszem, potrafi, ale zawsze konkretnie, nigdy abstrakcyjnie. Wypowiadane przez cz�owieka s�owa pozostaj� niepoj�te, skojarzone z sytuacj� lub wykonywan� czynno�ci�. Kiedy szczeniak siada przed Tob�, pochwal go intonacj� g�osu, powiedz kilkakrotnie...
pacocha_t