Koncepcja pracy opiekuńczo.doc

Koncepcja pracy opiekuńczo- wychowawczej według H. Radlińskiej

      H. Radlińka  urodziła się 2. maja 1879 roku w Warszawie w rodzinie inteligenckiej – Rajchman. Była polskim pedagogiem i działaczem oświatowym. W wieku 18 lat rozpoczęła pracę jako prywatna nauczycielka, następnie jako nauczycielka języka polskiego i historii w szkołach i na tajnych kursach uczniowskich. W tym czasie pracowała również jako pielęgniarka w instytucjach i stowarzyszeniach społecznych (Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności, Instytut Higieny Dziecięcej Fundacji Leona Lenvala). W roku 1911 ukończyła studia historyczna na U J. W latach 1913 -1918 pełniła wiele funkcji w strukturach organizacyjnych obozu niepodległościowego, aktywnie uczestnicząc w pracach PSL „Wyzwolenie”. W latach 1922 – 1939 była profesorem historii i organizacji oświaty pozaszkolnej w Wolnej Wszechnicy Polskiej. Natomiast w latach 1945 – 1954 profesorem pedagogiki na Uniwersytecie Łódzkim. Zajmowała się głównie pedagogiką społeczną, ze szczególnym uwzględnieniem badań nad uwarunkowaniami procesów oświaty oraz zagadnieniami bibliotekarstwa. Do największych osiągnięć należy zorganizowanie w Wolnej Wszechnicy Polskiej w 1925 roku pierwszej w Polsce Instytucji kształcenia pracowników społecznych na poziomie wyższym - Studium Pracy Społeczno – Oświatowej WWP w Warszawie.

H. Radlińska była autorką wielu prac między innymi: Początki oświaty w Polsce, Książka wśród ludzi, Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych, Pedagogika społeczna, Z dziejów pracy społecznej i oświatowej w Polsce.

              H. Radlińska jako pierwsza podjęła teoretyczną próbę określenia rozdzielnych zadań: opieki, pomocy i ratownictwa. Według autorki opieka jest czymś więcej niż pomocą. Działania opiekuńcze powinny być wraz ze zrostem możliwych sił podopiecznych przekształcane w działania pomocne, wspierające. Istnieją sytuacje, kiedy pomoc jest niewystarczająca. W sytuacjach zagrożenia życia  muszą być podjęte działania o charakterze ratowniczym. Działania o charakterze: opiekuńczym, pomocowym, wychowawczym i kształcącym uzupełniają się  i tworzą system oparcia i wsparcia społecznego, którzy w różnym czasie i z różną intensywnością  przeplatają się ze sobą. Występują się w różnych dziedzinach życia: rodzinie, społeczeństwie, lecznictwie, prawie, oświacie i edukacji.

Opieka – to działalność kompensacyjno – rewalidacyjna rodzinna lub społeczna wobec jednostek niezdolnych do samodzielnej egzystencji, charakteryzująca się wzięciem przez opiekuna odpowiedzialności za nie, za ich losy i ubezwłasnowolniająca je.

Cechy opieki:

1. Opieka ma charakter ciągły i bezinteresowny.

2. Opieką obejmuje się jednostki niezdolne do samodzielnego życia.

3. Opieka realizuje się we względnie trwałym stosunku opiekuńczym, którego następstwem     jest  emocjonalny stosunek do podopiecznego.

4. Stosunek opieki ma charakter asymetryczny (decydowanie za podopiecznego i w jego interesie).

5. Przejęcie przez opiekuna odpowiedzialności za losy podopiecznego. Jest to odpowiedzialność podmiotowo – kompensacyjna (odpowiedzialność za inną osobę).

6.  Podejmowana ona jest przez podmiot autonomiczny, dojrzały, posiadający dyspozycję „spolegliwego” opiekuna za podmiot niezdolny do samodzielnego i odpowiedzialnego funkcjonowania w życiu. Warunki te stwarzają konieczność decydowania za podopiecznego, o nim i w jego sprawach poprzez reprezentowanie, wyrażanie i chronienie jego interesów życiowych i spełnienia określonych wymagań egzystencjalnych.

7. Stopniowe  doprowadzenie podopiecznego do samodzielności i niezależności życiowej. Przykładem jest opieka sprawowana nad dziećmi i młodzieżą, którą w miarę ich dojrzewania modyfikuje się aż do jej zaniku, a jej miejsce wypełnia samodzielność podopiecznych.

Cechy opieki

Dysfunkcje opieki

1. Opieka sprawowana niewłaściwie ubezwłasnowolnia. Opieka nakłada na wykonawców odpowiedzialność  i pociąga za sobą podwójne niebezpieczeństwo: przemocy opiekuna oraz zabijanie zaradności i odpowiedzialności podlegającego opiece. Zjawisko ubezwłasnowolnienia jest związane  z procesem opieki, ponieważ często niezdolność jednostek do samodzielnego życia staje się powodem nastania stosunku opiekuńczego o niesymetrycznej, nadrzędno – podrzędnej zależności.

2.Trwałe samozachowania – długotrwała opieka stwarza zagrożenie utrzymywania się w swych rolach i wzajemnych zależnościach przez opiekuna i podopiecznego. Przeczy to logice życia i jest zjawiskiem niepożądanym pod każdym względem,

3.Stosunek opiekuna do podopiecznego będący jedynie emocjonalnym i niezracjonalizowanym zaangażowaniem może być główną przyczyną  niekorzystnych deformacji.

H. Radlińska stała na stanowisku, że opieka społeczna powinna przede wszystkim rozwijać działalność pośrednia, polegająca na wspieraniu i umacnianiu rodziny jako instytucji opiekuńczej. Twierdziła, że  poza wyjątkowymi przypadkami nie należy umieszczać osób potrzebujących opieki w murach zakładów, sierocińcach czy gniazdach sierocych. Wychowanków tych placówek powinny przejąć rodziny zastępcze i opiekuńcze lub internaty przeznaczone dla dzieci, w których utrzymują się stosunki rodzinne w każdej jej postaci i formie. Autorka głosiła zdecydowaną dezaprobatę dla tzw. opieki zakładowej, nie będącej naturalnym środowiskiem życia  i rozwoju jednostek. Nie powinna też być neutralna, bezwarunkowa i utrzymywana jedynie w granicach norm prawno – administracyjnych oraz anonimowych instytucjonalnych. Ważna w procesie opieki jest działanie i zachowanie opiekuna, które wyznaczone są jego postawami i  nastawieniami emocjonalny mi względem podopiecznego. W działaniach opieki społecznej H. Radlińska dokonuje rozróżnienia na pomoc, ratownictwo i opiekę.

Wychowanie

Autorka uważała,  że proces wychowawczy odbywa się w trzech sferach rozwojowych: w toku wzrostu jednostki, jego wzrastania w społeczeństwo oraz przy wprowadzaniu w wartości kulturalne.

1.  Wzrost jednostki – rozwój osobniczy (fizyczny, psychiczny) jest zjawiskiem autonomicznym. Rola wychowawcy zaś ogranicza się do jego pielęgnowania tj. do stwarzanie

takich warunków, w których rozwój samorzutny nie będzie narażony na zahamowania, a wszelkie braki będą kompensowane lub leczone.

2.  Wrastanie w społeczeństwo polega na wkraczaniu jednostki do różnych, coraz szerszych grup społecznych. Wychowawca w tym procesie ma za zadanie pomoc w przezwyciężaniu braków środowiska i spożytkowaniu jego wartości.

3. Wprowadzanie w wartości kulturowe jest to inicjowanie sytuacji, stwarzanie takiej atmosfery, w której jednostka dostrzeże dobra kulturalne i samodzielnie dokona odpowiedniego w nich wyboru. Skuteczność wprowadzania zależy od przebiegu wzrostu i wrastania tj. od istnienia przeżyć pozwalających na zrozumienie, naśladowanie czy spożytkowanie proponowanych wartości.

Do zakresu wychowania należy wszystko to, co wspomaga wzrost, wrastanie i wprowadzanie.

Wychowanie wnosi w życie wkład własny przez to, że łączy ze sobą pokolenia i kultury oraz ukazuje zadania nowe.

W koncepcji wychowania  zawierają się:

1. Istota i sens wychowania - wychowanie jest procesem otwartym, nie posługuje się gotowymi receptami, jest zaprzeczeniem dogmatyzmu, przymusu, urabiania.

2. Cel wychowania – wspomaganie wzrostu, ułatwianie wrastania oraz wprowadzanie w świat wartości.

3. Funkcje wychowania – ujawnianie i wzmacnianie sił społecznych jednostkowych i grupowych oraz środowiskowych zdolności do przetwarzania istniejących warunków.

4. Granice wychowania – do wychowania nie należą formy urabiania osobowości i zachowań przy pomocy agitacji i propagandy.

5. Walory intelektualno – etyczne pedagoga – dążenie do prawdy, bezkompromisowość i konsekwencja, wierność przyjętym ideałom.

6. Zakresu wychowania – należy wszystko to, co wspomaga wzrost, wzrastanie i

wprowadzanie. 

7. Na całokształt wpływów wychowawczych składają się oddziaływania intencjonalne i nieintencjonalne.

8. Proces wychowania jest służbą nieznanemu ponieważ wychowawcy nie mogą sobie wyobrazić układu życia do jakiego przygotowują nowe pokolenia  oraz narzędzi pracy jakie weźmie ono do ręki.

              H. Radlińska zwracała uwagę na konieczność łączenia wychowania z opieką. W zagadnieniu pomocy w rozwoju człowiekowi akceptujemy pomocniczość zabiegów edukacyjnych, socjalno – edukacyjnych i innych wspomagających, na przykład organizacyjnych czy inspirujących samoorganizowanie się. Pomoc w rozwoju przebiega w środowisku. Pomoc środowiskowa jest jednym z najistotniejszych składników wpływających na wychowanie, polegająca  na wzmaganiu, pomnażanie i spożytkowanie zasobów środowiska.

Charakterystyka procesu wychowania

8