1.PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE AKTYWNOŚCI LUDZKIEJ. Koncepcja behawiorystycznaTwórcy: Iwan Pawłow, Jon Watson, Burrhus Skinner, Jerzy Koronowski. Ma bardziej niż inne koncepcje charakter kumulatywny. Ważne są fakty fizyczne, mierzalne za pomocą miar obiektywnych. Zwrócono uwagę na proces uczenia się. Watson postulował przyjęcie obiektywnych standardów badań a przedmiotem badań uczynić to, co jest mierzalne np.: wielkość popędu, rodzaj reakcji i liczbę powtórzeń (prawdopodobieństwo pojawienia się reakcji w jakimś czasie), wielkość konsekwencji zachowania. Reakcja uruchamia popęd, który podtrzymuje wzmocnienie. To co jest pomiędzy reakcją a wzmocnieniem jest niemierzalne, zatem nie podlega badaniom (koncepcja czarnej skrzynki). Wg Skinnera zachowanie człowieka jest odwzorowaniem struktury i dynamizmu środowiska. Człowiek jest reaktywny w odróżnieniu od aktywnego środowiska. Cechy człowieka nie są istotne, ważne są cechy sytuacji wywołującej popęd. Podstawową rolę w kształtowaniu zachowania człowieka mają wzmocnienia (szczególnie pozytywne). Wzmocnieniem tym można modyfikować zachowanie. Wielokrotne powtarzanie zachowań powoduje nawyk, nawyk zaś opisuje ludzką osobowość. Człowiek jest taki, jakie ma nawyki. Behawioryzm nie wyklucza takich zjawisk jak świadomość czy ludzkie właściwości, tylko nie przywiązuje do nich wagi. Koncepcja ta przyczyniła się do postępu badań psychologicznych. Behawioryzm opisuje człowieka jako osobę podporządkowaną wyrokom losu, „pionka” popychanego przez cechy sytuacji. Jest to koncepcja deterministyczna Koncepcja humanistycznaPowstała w opozycji do behawioryzmu. Carl Rogers uważał, że w psychologii nie ma wiedzy wolnej od podmiotowości. Co najmniej jedna ze stron wnosi swoje doświadczenia. Proces badawczy jest procesem komunikacji stąd koncentracja uwagi na relację nadawca – komunikat – odbiorca.6 podstawowych postulatów:- upodmiotowienie sytuacji badawczej,- dialog a nie manipulacja,- komunikacja niezbędna nie tylko w kontakcie z badanym, ale i z odbiorcą,- łączenie psychologii jako nauki z psychologią jako praktyką,- uwzględnienie perspektywy badanego,- odwołanie się do empatii.Koncepcja humanistyczna odrzuca zewnętrzną sterowność człowieka i zakłada wewnętrzny mechanizm sterowania. Każdy człowiek jest wewnątrzsterowny, jeśli nie posiada zewnętrznych blokad hamujących jego zachowanie. Człowiek dąży do samo aktualizacji. Dysponuje do tego takimi narzędziami jak intuicja. W toku rozwoju pojawiają się sprzeczności między wewnętrznymi i zewnętrznymi kryteriami oceny. Wewnętrzne kryteria „sprawdzają” czy dane zachowanie sprzyja rozwojowi a zewnętrzne czy sprzyja akceptacji otoczenia. Kierowanie się kryteriami zew. Często jest destruktywne i hamuje rozwój. Człowiek wewnątrzsterowny jest podmiotem. Abraham Maslow zaproponował teorię potrzeb (piramida Maslowa) i teorię samo aktualizacji. Samoaktualizacja jest specjalnym procesem stawania się tym, kim się jest. Dążeniem do wewnętrznej spójności, jedności z samym sobą. Koncentruje się na czasie teraźniejszym.Psychologia introspekcyjna- przedmiot- stany psychiczne, treści ludzkiej świadomości- narzędzie poznania- analiza własnych stanów psychicznych- treść ludzkiej świadomości jest zarazem podstawowym wyznacznikiem ludzkiej aktywności. Psychoanaliza- Sigmund Freud- austriacki lekarz. - podstawowe założenie psychoanalizy dotyczy relacji między świadomością i zachowaniem człowieka- istotne czynniki regulujące zachowanie (wg Freuda) mają charakter popędowy, afektywny, instynktowny, są więc biologicznie ukształtowanymi, gotowymi strukturami uruchamiającymi określone działania- motywy ludzkich zachowań leżą poza świadomością- zachowanie jest realizacją nieświadomego popędu- kryterium wyróżniania faz rozwojowych była koncentracja na określonej części ciała:∙ oralna- aktywność ust∙ analna- narządy wydalania∙ falliczna- narządy płciowe(∙genitalna)- popęd jest stały, choć w odmienny sposób realizowany w różnych okresach rozwojowych- Freud dopuszcza możliwość zaburzeń w rozwoju, polegających na fiksacji na jakiejś fazie rozwojowej- wg Freuda podstawowym regulatorem zachowania jest nieświadomy popęd seksualny (libido)- rozumiany jako pozytywne doświadczenia z własnym i cudzym ciałem- popęd realizuje się poprzez kontakt człowieka z obiektami zewnętrznymi- kateksja- szczególna funkcja obiektów- redukują napięcie związane z aktywnym libido- osobowość- konstrukcja złożona, składa się ona z trzech instancji pełniących funkcje regulacyjne∙ id- podstawowa, nieświadoma struktura, stanowiąca źródło energii, funkcjonuje wedlezasady przyjemności, doznań hedonistycznych∙ ego- koordynator kontaktów z rzeczywistością, opiera się na zasadzie realności (funkcjonalności), pełni funkcję kontrolną i decyzyjną, jest w opozycji do id ∙ superego- zinternalizowanie reguły postępowania i normy moralnej, kieruje się zasadąmoralności (słuszności), przekształca się w nasze sumienie, pełni funkcje samokontroli,powściąga impulsy pochodzące z id; formą w jakiej się przejawia jest ideał własnego Ja· mimo że wszystkie one są antagonistyczne wobec siebie, to zazwyczaj współdziałają ze sobą i wzajemnie się koordynują· pojawiają się konflikty:∙ zablokowanie popędów przez superego= lęk albo bezsilność i depresja∙ zaspokojenie popędów wbrew wymaganiom moralnym -poczucie winypojawiają się mechanizmy obronne- Jung zakwestionował dwie tezy:∙ teza o seksualności jako najważniejszym mechanizmie zachowania∙ teza o instynktownym, reaktywnym mechanizmie zachowania- Jung zaakceptował założenia o nieświadomych mechanizmach zachowania- wg Junga obok nieświadomości osobowej (tego, co wyparte), istnieje też nieświadomość zbiorowa, czyli dziedziczona pamięć gatunku, na którą składają się archetypy- wg Junga zachowanie nie jest wyłącznie reaktywne, ale także celowe, warunkowane aspiracjami, planami, celami.
2.PROCESY POZNAWCZE.
3 podstawowe procesy pamięciowe: zapamiętywanie– jest procesem gromadzenia wiedzy i umiejętności człowieka; pamiętanie– w czasie pamiętania występują dwa istotne procesy: zapominanie (jest procesem naturalnym, polega na zmniejszeniu się pod wpływem czasu materiału pamięciowego); zniekształcanie- jest procesem wyłącznie negatywnym i polega na powstawaniu różnorodnych zmian w przechowywanym materiale);odtwarzanie- polega na przypominaniu lub rozpoznawaniu. Myślenie- To aktywny proces poznawczy odzwierciedlający ogólne cechy i stosunki między różnymi elementami rzeczywistości, zmierzający do rozwiązywania określonych problemów (zadań, zagadnień).Procesy myślenia: analiza, synteza, uogólnianie, abstrahowanie, porównywanie, klasyfikowanie, wnioskowanie. 3.PSYCHOLOGIA POSTACI. Powstała ona w 2 dekadzie naszego wieku i opierała się na założeniu, że zjawiska psychiczne można zrozumieć tylko jako zorganizowane całości a nie w rozbiciu na proste elementy percepcyjne. Kierunek ten rzucił wyzwanie podejściu atomistycznemu w psychologii, proponowanemu przez strukturalistów i behawiorystów, dowodząc, że całość jest czymś więcej niż sumą swych części. Na przykład poszczególne melodie są spostrzegane jako całości, mimo że składają się z odrębnych nut. Psychologowie postaci twierdzili, że spostrzegamy świat przedmiotów w kategoriach kompletnych całości, ponieważ kora mózgowa jest ukształtowana do funkcjonowania w ten sposób- koordynuje nadchodzące bodźce, które podlegają działaniu złożonych sił pola. Głównymi przedstawicielami psychologii postaci byli: Kurt Koffka, Wolfgang Köhler, Max Wertheimer.
4.PROCESY UWAGI. Uwaga to nasz zdolność do wybiórczego skupiania się na części wejściowego materiału sensorycznego. Zależy od niej przetrwanie- musimy umieć radzić sobie z napływającymi bodźcami, które są dla nas ważne i znaczące. Przetwarzanie mimowolne jest to wczesna faza przetwarzania materiału percepcyjnego na wejściu bez skupienia uwagi. Przetwarzanie mimowolne wydaje się ograniczone do rejestracji prostych cech elementarnych jak np. barwy. Właściwa kombinacjach cech spostrzeganych elementów wymaga skupienia uwagi. Złudne związki to błędy percepcyjne polegające na niewłaściwym połączeniu przez system wzrokowy podstawowych cech obiektów jak np. barwa czy kształt. Uwaga może pełnić funkcje: syntezy prostych cech percepcyjnych w całości spostrzeżeniowe, procesu właściwego wyboru reakcji, kontroli dostępu świadomości do informacji sensorycznych i percepcyjnych. Uwagę w teoriach wstępnej selekcji bodźców uznawano za warunek konieczny właściwej syntezy informacji sensorycznych i pełnego przetwarzania semantycznego materiału wejściowego. Informacje, na które nie zwracamy uwagi mogą być w pełni przetwarzane, ale uwaga niezbędna jest w dostosowaniu reakcji do właściwego bodźca. Uwaga spełnia te funkcje albo poprzez hamowanie przetwarzania, reagowania lub dostępu świadomości do materiału nie będącego przedmiotem uwagi, albo przez ułatwienie przetwarzania, reagowania lub dostępu świadomości do bodźców stanowiących przedmiot uwagi. Kontrola wolicjonalna nad uwagą umożliwia kierowanie jej na dowolne zjawisko percepcyjne, lecz pewne fizyczne właściwości obiektu, jak np. jasność czy nagły ruch, przykuwają naszą uwagę automatycznie. Uwaga jest także pomocna przy rozdziale naszych ograniczonych zasobów przetwarzania.
5. PROCESY ORGANIZUJĄCE PERCEPCJE. Doznania zmysłowe, nim je sobie uświadomimy, przechodzą przez grupę "filtrów", którymi są: nasza osobowość, posiadany system wartości, nasze wierzenia (od systemu wartości różni je to, że są racjonalne), odruchowe predyspozycje do działania, przyswojone opinie.Percepcja jest to organizacja i interpretacja wrażeń zmysłowych, w celu zrozumienia otoczenia. Możemy wyróżnić dwa rodzaje struktur poznawczych: 1. związana z naszą wyobraźnią. Odbierane przez nią wrażenia zmysłowe zazwyczaj są deformowane przez nasze oczekiwania, potrzeby, uczucia i mechanizmy obronne, uruchamiane przez podświadomość. 2. związana z naszą inteligencją. Koryguje ona doznania zarejestrowane w naszej wyobraźni. Można powiedzieć, że percepcja to umiejętność, która rozwija się wraz z rozwojem naszej inteligencji.
7.WARUNKOWANIE SPRAWCZE. Warunkowanie oparte na konsekwencjach danego zachowania badał jako
pierwszy E. L. Thorndike na głodnych kotach zamykanych w skrzynkach
problemowych. W tym wypadku zachowanie ma charakter |instrumentalny, to
znaczy |służy |do |osiągnięcia |celu; jest ono |wytwarzane (emitowane)
przez organizm, a nie |wywoływane przez bodziec, a wzmocnienie podaje się
tylko wtedy, jeśli zostanie wykonana określona reakcja. Dla wyjaśnienia
warunkowania instrumentalnego Thorndike postulował wprowadzenie |zmiennych
|pośredniczących, takich jak |stany popędowe, |hierarchie |reakcji i
|sygnały, a także zaproponował |prawo efektu, zgodnie z którym poczucie
zadowolenia, pojawiające się po skutecznej reakcji, sprawia, iż za następnym razem wykonanie tej reakcji jest bardziej prawdopodobne.
B. F. Skinner, pionier w dziedzinie |eksperymentalnej |analizy
|zachowania, oraz jego zwolennicy utrzymują, że uczenie się można i należy
opisywać wyłącznie w kategoriach dającego się obserwować zachowania.
Prowadzą oni badania nad |warunkowaniem |sprawczym, również opartym na
konsekwencjach, w którym mierzy się |tempo reagowania, a nie występowanie
nowych reakcji. Reakcją w tym kontekście może być pojedynczy akt
behawioralny lub określona liczba aktów behawioralnych wzmacnianych jako
grupa (np. 100 naciśnięć dźwigni). |Czynnik |wzmacniający definiuje się
operacyjnie jako każde zdarzenie bodźcowe, po którym wystąpienie reakcji
staje się bardziej prawdopodobne.
|Bodziec |dyskryminacyjny (S) jest to bodziec, który sygnalizuje
dostępność czynnika wzmacniającego; w jego obecności tempo reagowania
wzrasta. |Negatywny |bodziec |dyskryminacyjny (S) powoduje obniżenie tempa
reagowania. Bodziec dyskryminacyjny sam może stać się wzmocnieniem; mówi
się wówczas, że |jest |on |warunkowym |lub |wtórnym |czynnikiem
|wzmacniającym.
Między reakcją a czynnikiem wzmacniającym może występować pięć rodzajów
zależności. Tempo reagowania |wzrasta, gdy po reakcji następuje |pozytywny
bodziec wzmacniający, gdy możliwa jest |ucieczka od bodźca awersyjnego lub
jego |uniknięcie, tempo to maleje, gdy po reakcji następuje bodziec
awersyjny (|kara) lub brak bodźca (wygaszanie).
|Kara jest to podanie bodźca awersyjnego, który |zmniejsza
prawdopodobieństwo wystąpienia reakcji. Chociaż kara może być skuteczna w
pewnych okolicznościach, trzeba ją stosować ostrożnie, jeśli |nie ma
pociągnąć za sobą niepożądanych konsekwencji. Powinno się dać wyraźnie do
zrozumienia, że karze się reakcję, a nie osobę.
Tempo reagowania rejestruje się na urządzeniu do kumulatywnego
rejestrowania: im szybsze tempo, tym bardziej stroma będzie |kumulatywna
|krzywa |reakcji. Gdy reakcja została już wyuczona, można ją podtrzymywać
za pomocą |wzmocnienia sporadycznego. Cztery główne rodzaje rozkładów
wzmacniania sporadycznego to rozkład według |stałych |proporcji, |zmiennych
proporcji, rozkłady o |stałych |odstępach |czasowych i |zmiennych
|odstępach |czasowych; każdy z nich prowadzi do charakterystycznego wzorca
reagowania. Im szybciej podawane i bardziej konkretne jest wzmocnienie, tym
skuteczniej zwiększa ono tempo reagowania. 6.WARUNKOWANIE KLASYCZNE.
Uczenie się we właściwym sensie tego słowa odnosi się do tych form zachowania, które są zaprogramowane w wyniku uczenia się. Prototypem elementarnego uczenia się, które jeszcze w znacznym stopniu wykorzystuje reakcje wrodzone, jest warunkowanie klasyczne, tzw. pawłowowskie. Najprostszą formą uczenia się nowych reakcji jest warunkowanie instrumentalne. Bardziej złożone formy uczenia się, jak nabywanie różnych umiejętności, uczenie się znajdowania drogi w labiryncie, orientacji przestrzennej itp., oparte są zarówno na prawidłowościach warunkowania klasycznego, jak i warunkowania instrumentalnego. Odrębnym rodzajem jest uczenie się przez rozwiązywanie problemów, tzw. poznawcze. Występuje ono w różnych formach, od uczenia się przez próby i błędy, do uczenia się metodą wglądu i wyboru odpowiednich metod czy strategii rozwiązania. U człowieka uczenie się poznawcze w sposób decydujący dominuje nad innymi bardziej elementarnymi rodzajami uczenia się. Może ono przybierać formę świadomego, zamierzonego uczenia się.
Warunkowanie klasyczneEksperymenty nad warunkowaniem przeprowadził jako pierwszy l. P. Pawłow. Stwierdził on, że podanie psu pokarmu do pyska wywołuje u niego wydzielanie śliny. Reakcję tę Pawłow nazwał odruchem lub reakcją bezwarunkową, ponieważ występuje ona bez uczenia się, w sposób niezmienny, utrwalony dziedzicznie; pokarm zaś jest bezwarunkowym bodźcem dla tej reakcji.Następnie zaobserwował, że jeśli bezpośrednio przed podaniem psu pokarmu zadzwoni dzwonek, to po kilku próbach na sam dźwięk dzwonka pies zaczyna wydzielać ślinę. Przed eksperymentem dzwonek nigdy nie wywoływał reakcji ślinienia u psa, a więc nauczył się on, że bodziec, który zawsze pojawia się przed jedzeniem, jest jego sygnałem. Tego typu bodziec Pawłow nazwał bodźcem warunkowym, a wydzielanie śliny na dzwonek — reakcją warunkową lub odruchem warunkowym. Odruch taki wytwarza się dzięki wielokrotnemu łączeniu się dźwięku dzwonka z pokarmem, co Pawłow określił jako wzmocnienie bodźca warunkowego.
8. CZYM JEST PAMIĘĆ? Pamięć to zdolność umysłu do przechowywania, a później przypominania sobie lub rozpoznawania zdarzeń, których uprzednio się doświadczyło. Dla większości psychologów poznawczych pamięć jest aktywnym systemem umysłowym, który odbiera, koduje, modyfikuje i wyszukuje informację. Na to, co się pamięta, ma wpływ wiele czynników: niektóre działają w czasie pierwotnego zdarzenia , inne- kiedy przechowuje się informacje do późniejszego użytku, a pozostałe- kiedy przypominamy sobie pierwotną informację. 10.BADANIA EBBINGHAUSA. Herman Ebbinghaus był pionierem badań eksperymentalnych nad pamięcią werbalną u ludzi. Posługiwał się sylabami bezsensownymi- pozbawionymi znaczenia trzyliterowymi jednostkami, składającymi się z 2 spółgłosek i umieszczonej między nimi samogłoski np. CEG. Zaczynał eksperyment od dokładnego prześledzenia listy bezsensownych sylab. Czytał je jedną po drugiej, dopóki nie skończył listy. Później czytał od nowa tyle razy, aż w końcu potrafił powtórzyć wszystkie sylaby we właściwym porządku- osiągał tzw. kryterium wyuczenia. Potem, aby przeszkodzić sobie w powtarzaniu tej listy w myśli, uczył się wielu innych list. Następnie, zamiast starać się przypomnieć sobie wszystkie sylaby z pierwszej listy, Ebbinghaus mierzył swoją pamięć, sprawdzając ile prób będzie potrzebował, aby nauczyć się ponownie tej listy. Jeśli ponowne wyuczenie się tej listy wymagało mniej prób, niż było potrzebnych za pierwszym razem, to można przyjąć, że oszczędził on część informacji uzyskanej w trakcie pierwotnego uczenia się. Np. Jeśli Ebbinghaus potrzebował 12 prób, aby nauczyć się jakiejś listy, a 9 prób, żeby nauczyć się jej ponownie po kilku dniach, to wskaźnik oszczędności takiego upływu czasu wynosił 25%. Posługując się tą metodą zaoszczędzania, Ebbinghaus rejestrował, w jakim stopniu ilość przechowywanej w pamięci informacji zmniejszała się w miarę upływu czasu.
9. TYPY PAMIĘCI PAMIĘĆ SENSORYCZNA (ultra krótkotrwała) Ten TYP pamięci odkrył w 1960 r. G. Sperling, po raz pierwszy opisując ją w artykule The information available in brief visual presentations (1960). W czasie badań pamięci krótkotrwałej, do których używano plansz z szeregami wypisanych znaków (cyfr bądź liter), zauważył on, że poddawani temu eksperymentowi ochotnicy wykazywali niezwykłe właściwości zapamiętywania poprawnie 5 pierwszych znaków, niezależnie ile znaków szereg liczył. W ten sposób zauważył, że niezależnie od ilości prezentowanej informacji człowiek jest zdolny do zapamiętania pięciu pojedynczych porcji informacji zaledwie przy użyciu jednego "rzutu oka". PAMIĘĆ KRÓTKOTRWAŁA (krótkoterminowa) I MODEL 7±2 Pamięcią krótkotrwałą (albo krótkoterminową) posługujemy się w czasie zapamiętywania np. numeru telefonu, gdy do kogoś dzwonimy. Kiedy tak kiedyś rozmyślałem nad pamięcią krótkotrwałą – jadąc w taksówce – zdałem sobie sprawę, że najlepszym przykładem działania tego rodzaju pamięci jest właśnie taksówkarz, który musi zapamiętać adres, pod który ma nas podwieźć. W 1956 r. G. Miller na przełomowej dla CS konferencji w MIT, przedstawił swój model pamięci krótkotrwałej 7±2, gdzie cyfry oznaczają liczbę elementów (albo kęsów), które człowiek jest w stanie pomieścić naraz. Model ten został przedstawiony szerzej w jego artykule The magical number seven, plus or minus two: Some limits on our capacity for processing information (1956). PAMIĘĆ TRWAŁA (długotrwała; długoterminowa) Pierwszy, który zwrócił uwagę na ten typ pamięci – najbliższej rozumieniu potocznemu – był William James. W swojej książce The principles of psychology (1890), nazwał ją pamięcią wtórną. Sądzi się, że pamięć długoterminowa - w przeciwieństwie do poprzednich typów – jest nieograniczona, chociaż gdzie niegdzie wspomina się, iż posiada ona wartość krytyczną w wysokości 1 mln różnych informacji (dla przeciętnego człowieka).
11. PAMIĘTANIE JAKO PROCES WYTWÓRCZY.
Pamiętanie jest procesem konstruktywnym wytwórczym. Kiedy informacja, której nam pierwotnie dostarczono, jest niekompletna lub nie w pełni zrozumiała, często dodajemy coś do niej, wyciągamy wnioski i przyjmujemy założenia, dzięki którym możemy przechowywać w pamięci materiał bardziej kompletny i lepiej zorganizowany. Zmienianie informacji w taki sposób, by dopasować ją do wiedzy już znajdującej się w pamięci, jest procesem powodującym zniekształcenie zapamiętywanego materiału. Gdy nowa idea lub doświadczenie są nie do pogodzenia z naszymi wartościami, przekonaniami lub silnie odczuwalnymi emocjami, wówczas można je zmienić tak, żeby były zgodne z naszym światopoglądem. Dokonuje się rekonstrukcji swych wspomnień w taki sposób, by dostosować je do aktualnego stanu emocjonalnego czy nastroju. Według Bowena- ludzie przygnębieni na ogół pamiętają więcej smutnych wydarzeń z przeszłości niż ludzie szczęśliwi. Podobnie ludzie szczęśliwi pamiętają więcej przeżyć radosnych niż smutnych. Tendencja ta po części wynika z zasady specyficzności kodowania. Kiedy jesteśmy szczęśliwi czy radośni, nastrój służy jako wskazówka dla radosnej informacji, a to ukierunkowuje przypomnienie pozytywnych informacji. Zniekształcenie może nastąpić w stadium kodowania ( kiedy materiał jest przetwarzany po raz pierwszy) w stadium wydobywania a być może nawet między pierwszym a drugim stadium podczas przechowywania. Według Bartletta- skupił się na tych rodzajach wytwarzania, które mają miejsce wtedy, gdy ludzie starają się zapamiętać nie znany im materiał. Stosował dwie procedury w celu zbadania w jaki sposób osoby badane przekształcały podane opowiadanie w historię, która miała dla nich sens. 1. odtwarzanie szeregowe- jedna osoba czyta opowiadanie i odtwarza je z pamięci druga/ 2.odtwarzanie wielokrotne- osoba powtarza to opowiadanie na posiedzeniach. W obydwu sytuacjach pamięć była niedokładna. Stwierdził, że pomiędzy wejściem a wyjściem zachodziły procesy wytwórcze. Badani nieświadomie zmieniali szczegóły dopasowując je do własnych schematów. Zniekształcenia wynikały z trzech rodzajów procesów wytwórczych: a) wyrównywanie- upraszczanie; b) wyostrzenie- uwypuklenie i nadmierne podkreślanie niektórych szczegółów; c) asymilowanie- zmienianie szczegółów, aby lepiej pasowały do doświadczeń lub wiedzy osoby.
12. DLACZEGO ZAPOMINAMY?
Istnieją cztery poglądy na zapominanie, na niemożność wydobycia nawet dobrze wyuczonych informacji ( wyjaśnienie tego, co dzieje się z przechowywaną w pamięci informacją, kiedy nie możemy jej sobie przypomnieć). A. ZANIKANIE- przechowywana informacja zostaje z czasem utracona, ponieważ według badań: - między pierwotnym uczeniem się a przypominaniem nie występuje żadna aktywność umysłowa, która mogłaby zmienić lub zakłócić informację przechowywaną w pamięci. – informacja, która ulega zanikowi, rzeczywiście nie znajduje się w mózgu, a nie tylko jest niedostępna z jakiegoś powodu. Zanikanie jest ważnym czynnikiem w utracie informacji z pamięci sensorycznej i krótkotrwałej, kiedy całkowicie niemożliwe jest powtarzanie podtrzymujące.
B. INTERFERENCJA- przechowywana informacja jest zablokowana przez analogowe bodźce wejściowe. Interferencje czyli zakłócenia ze strony innych doświadczeń, oddziaływają zarówno na uczenie się jaki na przechowywanie nowego materiału. a) interferencja proaktywna- ( działająca od przodu) zjawisko, kiedy informacja, której uczyliśmy się wczoraj, przeszkadza w nauczeniu się dzisiejszej informacji .b) interferencja retroaktywna- ( działająca wstecz) kiedy informacja, której uczyliśmy się dzisiaj przeszkadza w przypomnieniu wczorajszej. TRZY ZASADY RZĄDZĄCE INTERFERENCJĄ:
~ im większe podobieństwo między dwoma zbiorami materiałów, tym większa interferencja między nimi.
~ materiał bezsensowny jest bardziej wrażliwy na interferencję niż materiał mający znaczenie.
~ im trudniejsze zadanie odwracające uwagę, wykonywane między uczeniem się a przypominaniem, tym bardziej będzie ono interferowało z pamiętaniem materiału wyuczonego wcześniej.
Przypominanie będzie najlepsze wtedy, gdy informacja nie jest zakłócona przez nowy materiał. C. NIESKUTECZNE WYDOBYWANIE- przechowywana informacja nie daje się zlokalizować. Nawet najlepsze wskazówki nie pomogą w przypomnieniu, jeśli dana osoba nie przechowuje materiału w sposób właściwy. Niemożność przypomnienia wynika również z mocnego kodowania lub nieodpowiednich wskazówek. D. MOTYWOWANE ZAPOMINANIE- przechowywana informacja zostaje z jakiegoś powodu ukryta przed świadomością. Czasami zapominamy dlatego, że nie chcemy pamiętać pewnych wspomnień, które są dla nas przerażające, bolesne lub upokarzające. Według Freuda – proces dzięki któremu chronimy się przed niemożliwymi do zaakceptowania lub przykrymi wspomnieniami, wypychając je ze świadomości to WYPARCIE.
13. POJĘCIE I TWORZENIE POJĘĆ
Jesteśmy obdarzeni zdolnością reagowania na bodźce jako na przykłady kategorii, które utworzyliśmy sobie w toku doświadczenia. Zdolność do kategoryzowania doświadczeń jednostkowych do podejmowania względem nich tego samego działania lub nadawania im tej samej nazwy uważana jest za jedną z najbardziej podstawowych zdolności organizmów myślących.
Kategorie, które tworzymy, stanowiące umysłowe reprezentacje powiązanych ze sobą zjawisk pogrupowanych w pewien sposób, zwiemy pojęciami. Pozwalają one nam organizować wiedzę w sposób schematyczny. Pojęcia mogą reprezentować przedmioty, czynności lub organizmy żywe. Mogą reprezentować właściwości takie jak czerwony lub duży, abstrakcje takie jak miłość oraz relacje takiej jak zdolniejszy niż, które mówią o różnicy pomiędzy dwoma obiektami, ale nie mówią nic o żadnej z porównywanych jednostek. Pojęcia jako struktury umysłowe trzeba odkrywać w badaniach lub wymyślać w teoriach psychologicznych. Podstawowym zadaniem myślenia jest uczenie się lub tworzenie pojęć – wyodrębnianie tych właściwości bodźców, które są wspólne jakiejś klasie przedmiotów lub idei. Nieustannie wydobywamy ze zdarzeń informacje pozwalające na łączenie ich w coraz mniejsze i prostsze zbiory, które jesteśmy w stanie opanować umysłowo. Umysł rządzi się zasadą ekonomii poznawczej, minimalizując ilość czasu i wysiłku koniecznego do przetworzenia informacji. Uczymy się nie tylko cech, które tworzą pojęcia, ale i reguł pojęciowych, za pomocą których cechy te są ze sobą powiązane.
14. SCHEMATY I SKRYPTY.
Znaczna część tego co wiemy jest przechowywana w postaci schematów- ogólnych struktur pojęciowych czy układów świadomości i wyobrażeń dotyczących pewnych przedmiotów, ludzi i sytuacji. Są one stosowane do interpretowania zdarzeń i służą jako źródło oczekiwań, gdy uczymy się czegoś nowego. Pomagają także w przypominaniu informacji, dostarczając układu odniesienia, którym posługujemy się przy ocenianiu nowych doświadczeń. Wiele uzupełnień i zniekształceń występujących przy zapamiętywaniu nowej informacji, jest wynikiem jej interpretowania w świetle oczekiwań, które utworzyliśmy na podstawie istniejących schematów. Schematy zawierają oczekiwania co do tego, jakie atrybuty i skutki są typowe dla poszczególnych pojęć lub kategorii. Nowa informacja często niepełna lub wieloznaczna, staje się bardziej zrozumiała, jeżeli możemy ją odnieść do istniejących przechowywanych w naszej pamięci schematów. Schematy pełnią funkcję kodowania nowych informacji i wpływu na pamięć uprzednich informacji. Są schematy nie tylko przedmiotów, ale również schematy osób, ról i samych siebie. Schematy osób zawierają informacje o konkretnych ludziach i ich cechach, a także poglądy na temat przyczyn ich takich a nie innych zachowań. Schemat zdarzenia- czyli skrypt- to związka informacji o sekwencjach powiązanych wzajemnie specyficznych zdarzeń i działań, których pojawienia się oczekujemy w określonych sytuacjach społecznych np. wizyty w r...
kasienka842