Deficyt i nadwyżka budżetowa
Budżet państwa---> zestawienie dochodów i wydatków na różne cele publiczne ( czyli jakie dobra i usługi rząd chce kupić w danym roku, jakich chce dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić)
Głównym źródłem dochodu fiskalnego są :
- podatki bezpośrednie od zysków przedsiębiorstw
- podatki bezpośrednie od indywidualnych dochodów obywateli = T
- podatki pośrednie płacone w cenie nabywanych towarów
Główne pozycje wydatków budżetu ( Rz) są :
- nakłady na obronę narodową
- nakłady na oświatę, kulturę, służbę zdrowia, itp.
- wypłaty z funduszu ubezpieczeń społecznych (emerytury, zasiłki dla bezrobotnych)
- odsetki płacone od długu wewnętrzenego i zadłużenia zewnętrznego
Stan finansów publicznych - określany jest przez 3 wielkości :
1. stopę podatkową mierzoną udziałem różnego rodzaju podatków w dochodzie narodowym T\Y = h
2. wielkość wydatków budżetu państwa Rz
3. poziom wytwarzanego dochodu narodowego w kraju Y=PKB
Ilustracja deficytu, równowagi i nadwyżki budżetu państwa
Punkt E---> równowaga budżetu w tym punkcie zostanie osiągnięta przy poziomie dochodu narodowego 800, gdyż wtedy Rz= h * Y, czyli 200= 0,25 *800 ---> Poniżej tego poziomu występuje deficyt. Przy wyższym dochodzie narodowym pojawią się nadwyżka.
Nadwyżka budżetowa jest zjawiskiem rzadkim, natomiast w przeważającej większości krajów świata występuje zjawisko deficytu budżetowego.
Deficyt budżetowy może wynikać z :
- nadmiernych wydatków budżetowych (inwestycje publiczne, transfery, militaryzacja gospodarki etc. )
- ze zbyt niskich dochodów (które mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, bądź z mało skutecznego systemu ściągania podatków lub ze spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego)
- (we współczesnym świecie) z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując częśc konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych)
- ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym ( w parlamentach reprezentowane są różne siły społeczne zainteresowane z jednej strony w minimalizacji podatków, z drugiej zaś w maksymalizacji wydatków. Jedno wskazują, że wysokie podatki zagrażają wzrostowi gospodarczemu, inni zaś, że są ogromne niezaspokojone potrzeby społeczne w zakresie kultury, oświaty, ochrony zdrowia. W zrównoważeniu dochodów z wydatkami nikt nie jest zainteresowany. W momencie uchwalania budżet wygląda na względnie zrównoważony, ale w trakcie jego realizacji szybko ujawnia się jego deficyt)
aaa deficyt jest z reguły większy w okresie recesji gospodarczej i mniejszy w okresie ożywienia gospodarczego, kiedy dochód narodowy wykazuje znaczny wzrost
Czy równoważenie budżetu centralnego zawsze należy traktować jako warunek zdrowej gospodarki i tym samym jako jedno z głównych zadań polityki finansowej państwa?
Ekonomia neoklasyczna reprezentuje pogląd, że budżet państwa, podobnie jak budżet gospodarstwa domowego, powinien być zrównoważony. W zdrowej gospodarce nie należy wydawać więcej niż wynoszą dochody danego podmiotu gospodarczego.
Zasadę równoważenia budżetu centralnego podważył w latach 30-tych J.M. Keynes. Wyszedł on z realistycznego założenia, że w rozwiniętej gospodarce rynkowej występuje zjawisko niedostatecznego popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego w stosunku do dużych możliwości podaży dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych. W tych warunkach deficyt budżetowy, finansowany długiem publicznym, może być źródłem dodatkowego popytu wpływającego korzystnie na wzrost dochodu narodowego.
Dolowa