ogrod_2005-06-14.pdf

Ogrd Ð

Ð sama radoæ

sama radoæ!

to tym bardziej konieczne, gdy zamierzamy gdzieæ wyjecha. Zbieramy wi«c wszystko, co jest juý

dojrza¸e i gotowe do zbioru, usuwamy przekwit¸e kwiaty, chyba ýe zaleýy nam na ich nasionach.

Podlewamy, podpieramy, podwizujemy, usuwamy chore roæliny, spulchniamy pod¸oýe. Przede wszystkim

jednak odchwaszczamy. Podczas naszej nieobecnoæci chwasty nie b«d wypoczywa, lecz Ð korzystajc ze

swoich 5 minut Ð rozpanosz si« bezceremonialnie w uprawach. Dobrze by¸oby, gdyby ktoæ uczynny

dojrza¸ czasem naszych roælin, przynajmniej podlewajc je w razie braku opadw i koszc trawnik.

Podczas zabiegw piel«gnacyjnych zachowajmy ostroýnoæ, poniewaý wi«kszoæ korzeni roælin

znajduje si« tuý pod powierzchni gleby. Spulchniamy wi«c pod¸oýe i ostroýnie, i p¸ytko.

Proponujemy dziæ zapoznanie si« z niektrymi krzewami kwitncymi w¸aænie teraz, na pocztku lata. To

pi«knie pachnce ýarnowce i wiciokrzewy. Czyý nie by¸oby dobrze mie roæliny rozsiewajcej takie wonie?

Praca w ogrodzie kosztuje nas jednak sporo trudu, pewnych nak¸adw. Nie zawsze jesteæmy ze

swoich osigni« zadowoleni i bardzo dobrze, gdyý to pobudza nas do szukania nowych rozwizaÄ i

metod, krtko mwic Ð do rozwoju. Niech jako przyk¸ad pos¸uýy nam sylwetka Brata Stefana

Franczaka, jezuity z Warszawy, ktry mimo skromnych ærodkw osign¸ tak wiele. Jest s¸awnym w

æwiecie i uznanym hodowc wielu cennych odmian powojnikw i liliowcw. Ogrd przyklasztorny,

ktrym zajmuje si« od 1952 r., cho okrojony wskutek budowy sanktuarium æw. Andrzeja Boboli, to

radoæ dla mi¸oænikw pi«knych roælin.

W kwietniowym i majowym dodat-

ku ãOgrd Ð sama radoæ!Ò mieli-

æmy okazj« dowiedzie si« o niekt-

rych odmianach powojnikw ho-

dowli Brata Stefana Franczaka, je-

zuity z Warszawy. By moýe niekt-

rzy z naszych Czytelnikw, zauro-

czeni ich pi«knem, szykuj miejsce

do jesiennego sadzenia. Tymcza-

sem juý dziæ poznajmy sylwetk«

twrcy tych roælin, ktrego imi«

znane jest doskonale w ærodowisku

ogrodnikw i hodowcw roælin

ozdobnych w Polsce i w ca¸ym æwie-

cie. O swoim wsp¸bracie w zakonie

opowie o. Felicjan Paluszkiewicz SJ.

Wielkie dzie¸o z ma¸ych ærodkw

Brat Stefan urodzi¸ si« w 1917 r., na

pocztku odradzajcej si« paÄstwowoæci

polskiej, kiedy to zajaænia¸a najwi«ksza

operatywnoæ ca¸ego spo¸eczeÄstwa po

odzyskaniu niepodleg¸oæci. Powsta¸o

wtedy wiele szk¸ przysposobienia rolni-

czego lub zawodowego ijedn znich on

ukoÄczy¸. Nie tylko przekazywano wnich

wiedz«, lecz takýe zwracano uwag« na

wychowanie patriotyczne i bardzo silnie

podkreælano prawd«, ýe b«dziemy mie

tylko tyle, ile sami wypracujemy, aosi-

gniemy wiele, nawet zaczynajc znicze-

go. Elementem zasadniczym wprocesie

wychowawczym by¸a idea s¸uýby spo¸e-

czeÄstwu, s¸uýby Ojczynie, wedle s¸w

modlitwy ks. Piotra Skargi: ã...Wszech-

mogcy wieczny Boýe, daj nam szerok

ig¸«bok mi¸oæ ku braciom inajmilszej

Matce, Ojczynie naszej, byæmy jej i lu-

dowi Twemu, swoich poýytkw zapo-

mniawszy, mogli s¸uýy uczciwieÒ.

Poæwi«cenie dla Ojczyzny, przelewa-

nie krwi na barykadach nie wzi«¸o si«

wi«c z niczego Ð myæmy od najm¸od-

szych lat wiedzieli, ýe trzeba zdrobnego

grosza kieszonkowego oddawa coæ na

PCK, na inne cele spo¸eczne, wiedzieli-

æmy, ýe trzeba angaýowa si« do prac

spo¸ecznych wszkole. Brat wtym klima-

cie wyrs¸ i to mu pozosta¸o do dzisiaj

Ð s¸uýba spo¸ecznoæci, s¸uýba blinim,

s¸uýba Bogu iOjczynie.

Wtakim klimacie powstawa¸a Gdy-

nia, miasto zbudowane zniczego. îw

wielki wysi¸ek Narodu rzutowa¸ na ca-

¸e pokolenie Brata Stefana Franczaka.

Ci ludzie potrafili si« odnale potem

w ýyciu i wykorzysta kaýd sytuacj«

do osigni«cia zamierzonego celu.

Nie mieli nastawienia, ýe coæ samo

przyjdzie z zewntrz, ale wiedzieli, ýe

wszystko musz wypracowa sami.

Wtakiej atmosferze wielkiej aktywno-

æci, przy pos¸ugiwaniu si« prostymi

ærodkami iodczuwaniu potrzeby dania

czegoæ z siebie, wzrasta¸ Brat Stefan.

To pniej zaowocowa¸o wjego dzia-

¸alnoæci pod postaci imponujcych

osigni« pomimo ubogich ærodkw.

W1938 r. ukoÄczy¸ szko¸« rolnicz,

ale nie poprzesta¸ na tym i w tym sa-

Brat Stefan Franczak pochodzi z zie-

mi wieluÄskiej, ze wsi Jeziorna. Urodzi¸

si« 3 sierpnia 1917 r. w rodzinie rolni-

czej jako dwunaste spoærd czterna-

æciorga dzieci. Kszta¸ci¸ si« w Szkole Rol-

niczej w K«pnie oraz Szkole Hodowla-

nej w Liskowie k. Kalisza...

Kosace hodowli Brata Stefana (oraz odmiany amerykaÄskie) moýna podzi-

wia i zamawia w przyklasztornym ogrodzie Ojcw Jezuitw w Warszawie

Ð Mwic oBracie Stefanie Francza-

ku, trzeba zwrci uwag« na kontekst

historyczny, poniewaý on wsposb istot-

ny oddzia¸uje na cz¸owieka, jego dyna-

mizm irozwj.

mym roku rozpocz¸ Szko¸« Hodowla-

n wLiskowie k. Kalisza Ð ws¸awnym

Liskowie ks. Wac¸awa BliziÄskiego, wsi

wzorcowej wPolsce. Po roku wybuch¸a

wojna. Uczniowie, majc g¸«boko

wpojone poczucie odpowiedzialnoæci

za dobro spo¸eczne, nie czekali, aý

ktoæ im coæ nakaýe, tylko sami si« zor-

ganizowali, by nie zmarnowa dorob-

ku wypracowanego przez pokolenie

dwudziestolecia.

DokoÄczenie na s. 10

Woda w zasi«gu r«ki

ûarnowiec, czyli szczodrzeniec

ûarnowce naleý do grupy krzeww o ¸adnie pachncych kwiatach, ktre g«sto pokrywaj ich

ciemnozielone, wiotkie, ¸ukowato zwisajce lub wyprostowane p«dy. Czasem spotykamy je dziko

rosnce na leænych polanach lub obrzeýach lasw iglastych, np. przy liniach kolejowych.

W uprawie roælin obok æwiat¸a s¸oneczne-

go i sk¸adnikw pokarmowych woda jest

nieodzownym czynnikiem. åwiat¸o s¸oÄca

mamy za darmo, nawozy organiczne

rwnieý Ð pod warunkiem, ýe hodujemy

drb domowy, za¸oýyliæmy pryzm« kom-

postow lub zbieramy pokrzywy i sporz-

dzamy z nich gnojwk«. Wody z kolei mo-

g nam dostarczy... chmury. Nawadnia-

nie tego typu nie wystarcza w lata upalne

i suche, a takie podobno nas czeka w tym

roku. Warto wi«c pomyæle o nawadnia-

niu roælin. To kosztowny wydatek, ale tyl-

ko w okolicy uprzemys¸owionej. W rejo-

nach o czystszym powie-

trzu moýemy wykorzysta

deszczwk«. Juý teraz

powinniæmy zadba

o zgromadzenie jak naj-

wi«kszej jej iloæci.

W tym celu moýe trzeba

b«dzie nieco przerobi rury

spustowe rynien na domu,

by da¸o si« ustawi pod ni-

mi wi«ksze pojemniki na

wod«. Oczywiæcie to za

ma¸o jak na potrzeby na-

szych roælin, zatem posta-

rajmy si« o przenoæne

zbiorniki, np. butle po wo-

dzie oraz plastikowe wia-

derka po rybach, ktre s

do dostania w sklepach

rybnych, cz«sto z przykryw-

kami. Po starannym umyciu

i wyp¸ukaniu pos¸uý nam

spokojnie przez kilka sezo-

nw. Butle z wod przecho-

wujemy w miejscach zacie-

nionych, gdzie nie docho-

dzi æwiat¸o s¸oneczne.

W¸aænie takie stanowisko Ð ciep¸e, s¸oneczne lub lekko

ocienione i zaciszne Ð jest wymarzonym miejscem do

uprawy w ogrodzie ýarnowca miotlastego (Cytisus scopa-

rius). Wymaga on takýe lekkiej, piaszczystej, przepusz-

czalnej i ubogiej gleby o kwaænym odczynie. Nie sadzimy

go na glebach wapiennych i podmok¸ych. Naleýy do ro-

dziny motylkowych, dzi«ki symbiozie z bakteriami bro-

dawkowymi ma wi«c zdolnoæ wizania azotu atmosfe-

rycznego z powietrza. Jako nie w pe¸ni mrozoodporny

moýe wymarza w czasie ostrych zim, toteý po pierw-

szych przymrozkach naleýy okry dolne partie krzewu.

Na przemarzni«cie naraýone s p«dy, gdyý system korze-

niowy jest g¸«boki. ûarnowiec ma bardzo drobne liæcie,

a kwiaty charakterystyczne dla motylkowatych. Ukazuj

si« one g¸wnie w maju, ale u cz«æci odmian rwnieý

w czerwcu i lipcu. Odmiany ogrodowe kwitn w rýnych

odcieniach ý¸ci (Allgold, Dukaat, Luna), rubinowoczer-

wono (Boscoop Ruby), rýowoliliowo (Hollandia), purpu-

rowoczerwono (Burkwoodii) i dwukolorowo Ð ý¸to z br-

zowoczerwonymi skrzyde¸kami ze z¸ot obwdk (Firefly)

oraz ciemnoz¸oto z jaskrawoczerwonymi skrzyde¸kami

(Lena). Owocem ýarnowca jest strk.

ûarnowiec nie osiga duýych rozmiarw Ð roczne

przyrosty licz ærednio 10 cm, przy czym silniej rosn

odmiany Lena i Firefly (15 i 20 cm). 10-letnia roælina

dorasta przewaýnie do 1,5-2 m wysokoæci i szerokoæci

1 m. Zasadniczo nie wymaga silnego ci«cia, jednak co

roku naleýy przyci przekwit¸e p«dy (o 2/3, ponad ni-

ýej po¸oýonymi p«dami bocznymi) oraz nieco skrci

wierzcho¸ki zbyt d¸ugich p«dw bocznych. W razie po-

trzeby przycinamy takýe przemarzni«te p«dy. Ci«cia

nie wymagaj odmiany kar¸owe.

Roæliny sadzimy pojedynczo lub w grupach. Bardzo

dobrze sprawdzaj si« w ogrodach na terenach przy-

leænych, gdzie znajduj warunki mocno zbliýone do ty-

powych miejsc naturalnego wyst«powania. Przez leæni-

kw stosowane s do nasadzeÄ w lasach jako roæliny

pokarmowe zwierzyny ¸ownej, a takýe do rekultywacji

gruntw. Z ¸yka ýarnowca miotlastego uzyskuje si«

w¸kno tekstylne.

Gatunek pokrewny, ýarnowiec p¸oýcy (C. decum-

bens), dorasta do 20 cm wysokoæci i 80 cm szerokoæci. Sa-

dzimy go jako roælin« okrywow, w ogrodach skalnych,

na skarpach lub wrzosowiskach, rwnieý na stanowisku

s¸onecznym. Kwitnie bardzo obficie i jest mrozoodporny.

Do rodziny motylkowatych zaliczamy takýe janowiec

barwierski (Genista tinctoria). Jedna z jego odmian,

Royal Gold, zakwita w czerwcu z¸otoý¸to, a po skrce-

niu przekwit¸ych p«dw Ð ponownie w sierpniu. Jano-

wiec nie jest wraýliwy na susz«, natomiast w odrýnie-

niu od ýarnowca wymaga pod¸oýa wapiennego. Zim

wskazane jest os¸oni«cie jego dolnych partii przed

przemarzni«ciem. Zabezpieczenie przed mrozem jest

konieczne rwnieý w uprawie janowca bu¸garskiego

(G. lydia). Termin jego kwitnienia to prze¸om maja

i czerwca. Roænie do 40 cm wysokoæci i zajmuje do

1 m szerokoæci. Ten gatunek lubi kwaæne pod¸oýe.

Zobacz s. 11

Ogrd

T ak jak samych siebie, rwnieý ogrd i uprawiane w nim roæliny musimy przygotowa do wakacji. Jest

10 Nasz Dziennik Wtorek, 14 czerwca 2005

OGRîD Ð SAMA RADOå!

Wielkie dzie¸o z ma¸ych ærodkw

ry z Jego darw oraz uszlachetniania

ikontynuowania dzie¸a stworzenia, kt-

re zacz¸ Bg. Krzyýwki kwiatw iinne

osigni«cia Brata Stefana nie s bo-

wiem niczym innym jak realizacj s¸w:

ãCzyÄcie sobie ziemi« poddanÒ. îw

nakaz Boýy zKsi«gi Rodzaju sta¸ si« dla

Brata ponagleniem, ýeby wtym kierun-

ku dýy, aby spe¸ni izrealizowa swo-

je powo¸anie. Toteý praca w ogrodzie,

ktra zacz«¸a si« w1952 r., rozwija¸a si«

w¸aænie wkierunku kreatywnoæci.

W pewnym momencie Brat Stefan

zrozumia¸, ýe swoj wiedz«, zdobyt

dzi«ki doæwiadczeniu iwieloletniej pracy

nad rýnymi roælinami, musi przekaza

nast«pnym pokoleniom. Dlatego od

1980 r. zacz¸ pisa ipublikowa wcza-

sopiæmie ãOgrodnictwoÒ.

Trzeba wiedzie, ýe uznanie wyhodo-

wanej odmiany przez jakæ instytucj« mi«-

dzynarodow wymaga ogromnej pracy

Ð nie tylko ãgrzebaniaÒ wziemi, lecz tak-

ýe skrz«tnego zapisywania: co, kiedy (nie-

mal o ktrej godzinie) si« sta¸o ijak ten

proces przebiega¸, bo gdyby tego zabra-

k¸o, ýadnego kwiatu nie uznano by za no-

w odmian«. Naleýa¸o wi«c przygotowa

ca¸ dokumentacj«. Do tej ýmudnej pra-

cy Brat Stefan by¸ juý wdroýony. Jak wspo-

mnia¸em, wyszed¸ zrodziny wielodzietnej,

toteý od samego pocztku musia¸ uczy

si« samodzielnoæci. Mia¸ wielk determi-

nacj« i przygotowanie, aýeby osign

coæ w ýyciu, by zosta¸ po nim jakiæ ælad.

DzieÄ do dnia wklasztorze jest podobny:

Msza æw., modlitwa, potem praca

wogrodzie, wieczorem rachunek sumie-

nia, spoczynek iznowu od samego rana

modlitwa. To wszystko uBrata by¸o upo-

rzdkowane is¸uýy¸o szczeg¸owemu ce-

lowi, nie tylko oglnemu szukaniu wi«k-

szej chwa¸y Boýej. Przetwarza¸o si« na

konkret w¸aænie wogrodnictwie.

Nazwy, ktre nadawa¸ nowym odmia-

nom kwiatw, by¸y imionami jego przyja-

ci¸ (np. Jadwiga Teresa), wielkich posta-

ci (Kardyna¸ WyszyÄski, Jan Pawe¸ II,Fry-

deryk Chopin), miejsc waýnych dla Pola-

DokoÄczenie ze s. 9

Widzc, ýe Niemcy zbliýaj si« do Li-

skowa, za¸adowali na dwie furmanki

naleýcy do szko¸y sprz«t do mierzenia

zawartoæci t¸uszczu wmleku, szeæ krw

oraz jednego buhaja i uciekali na

wschd Polski. Daleko z krowami nie

zaszli, zostawili je u jakiegoæ so¸tysa,

asami przesiedli si« na jedn furmank«

icign«li tak daleko na wschd, aý spo-

tkali Armi« Czerwon, a wtedy czym

pr«dzej zawrcili do Liskowa.

Brat Stefan zacz¸ gospodarowa na

17-hektarowym gospodarstwie rodzi-

cw. Przetrwa¸ wojn«, apo jej zakoÄcze-

niu, gdy tylko reaktywowano Szko¸« Ho-

dowlan, zapisa¸ si« do niej.

W latach 1946-1948 pracowa¸ jako

nauczyciel w szkole rolniczej, prowadzi¸

kursy przysposobienia rolniczego.

W 1948 r. wstpi¸ do nowicjatu w Kali-

szu, gdzie dwa lata pniej z¸oýy¸ æluby

jako brat zakonny.

osigni«cia celu wwarunkach, wjakich

si« ýyje. Brat Stefan wiedzia¸, ýe na prze-

kr wszystkiemu trzeba dýy, by coæ

wýyciu osign; ta wiedza, przekazana

przez mistrza nowicjuszy, zosta¸a mu do

dnia dzisiejszego. Chociaý wnowicjacie

by¸ najstarszy, potrafi¸ tak samo jak

m¸odsi realizowa program wiczeÄ du-

chownych iýycia wsplnotowego. Oby-

dwaj w tym samym roku wstpiliæmy

iwjednym roku sk¸adaliæmy æluby.

takýe hodowl nowych odmian powoj-

nikw i liliowcw. Mimo skromnych wa-

runkw, dysponujc ubogimi ærodkami,

moýe poszczyci si« imponujcym do-

robkiem Ð m.in. oko¸o 100 zarejestro-

wanych odmian liliowcw oraz ponad

60 powojnikw (nazwanych odmian

jest przesz¸o 80). Wiele z nich zosta¸o

uhonorowanych mi«dzynarodowymi

nagrodami i wyrýnieniami, a przy tym

Ð dzi«ki swej popularnoæci i wzi«ciu

Ð rozs¸awiaj w æwiecie imi« Polski. Sam

zakonnik, skromny i niezwykle pracowi-

ty, jest autorem wielu publikacji oraz

ksiýki o powojnikach, cz¸onkiem rze-

czywistym British Clematis Society

Praca nad uzyskaniem nowej od-

miany trwa latami i jest ýmudna,

ale efekt cz«sto bywa olæniewajcy

Ð tak jak u Warszawskiej Nike

W 1952 r. Brata Stefana przeniesio-

no do Warszawy, gdzie mia¸ zaj si«

ogrodem klasztornym, przekszta¸cajc

go z uýytkowego w ozdobny, otwarty

kw (Monte Cassino, Westerplatte),

æwi«tych (Matka Urszula Ledchowska,

Andrzej Bobola). Wærd nich jest grupa

powojnikw nazwanych imionami dzie-

wi«ciu jezuitw, m«czennikw zokresu

II wojny æwiatowej, s¸ug Boýych, ktrych

proces beatyfikacyjny jest w toku. Brat

chcia¸, aby wraz zkwiatami rozchodzi¸a

si« s¸awa ich m«czeÄstwa. Kaýdy, kto

kupowa¸ taki kwiat lub interesowa¸ si«

nim, przy okazji dowiadywa¸ si«, kim by¸

cz¸owiek, ktrego imi« on nosi.

Teraz, mimo ýe zdrowie Bratu juý nie

s¸uýy isi¸ uby¸o, majc silne poczucie od-

powiedzialnoæci, cigle pracuje istara si«

na bieýco prowadzi dokumentacj«.

Ð Wida, ýe ta szko¸a da¸a bratu wie-

le, skoro od razu po jej ukoÄczeniu

w1946 r. podj¸ nauczanie innych oraz

organizowanie kursw agrotechnicznych.

By¸a wtedy wludziach potrzeba dawania

spo¸eczeÄstwu czegoæ z siebie. Jak ca¸e

pokolenie mi«dzywojenne wielodzietna

rodzina Brata Franczaka wiedzia¸a, ýe

cz¸owiek musi sk¸ada ofiar« Bogu zJego

darw, wi«c przynajmniej jedno zdzieci

naleýy poæwi«ci Stwrcy. Brat Stefan wy-

bra¸ to powo¸anie zpoczucia konieczno-

æci s¸uýenia isk¸adania Bogu ofiary.

W 1948 r. wstpi¸ do nowicjatu,

w1950 r. z¸oýy¸ æluby. By¸ to okres wiel-

kiego napi«cia. Nie wiedzieliæmy, czy

dokoÄczymy nowicjat, poniewaý cigle

grozi¸o rozwizanie zakonw w Polsce,

podobnie jak przedtem wCzechos¸owa-

cji lub na Litwie. Jednak to nie przeszka-

dza¸o w pracy ani nie blokowa¸o wizji

Brat Stefan Franczak SJ, uznany w æwiecie hodowca wielu cennych

odmian powojnikw i liliowcw, swoje sukcesy osign¸ wytrwa¸ prac

W przyklasztornym ogrodzie Ojcw

Jezuitw w Warszawie przy ul. Rako-

wieckiej 61 moýna nadal podziwia ko-

lekcj« odmian Brata Stefana Franczaka

Ð powojnikw, liliowcw oraz irysw.

Moýna takýe zamawia liliowce, kosa-

ce i piwonie drzewiaste, osobiæcie lub te-

lefonicznie pod numerem (22) 542 87

49, w godzinach 8.00-15.00. Nato-

miast pod adresem internetowym:

www.clematis.com.pl uzyskamy infor-

macje o moýliwoæci zakupu odmian po-

wojnikw Brata Stefana Franczaka

w konkretnym regionie Polski.

dla zwiedzajcych, z ciekaw kolekcj

roælin. Tylko w taki sposb Ojcowie Je-

zuici mogli odsun grob« utraty ogro-

du, na ktry zakusy mia¸y komunistycz-

ne w¸adze. Brat Stefan z zadania wy-

wiza¸ si« znakomicie. Ogrd sta¸ si«

i pi«kny, i s¸awny, a on sam zaj¸ si«

i American Hemerocallis Society, a od

2000 r. cz¸onkiem honorowym Interna-

tional Clematis Society.

Ð Rwnieý ca¸a jego pniejsza dzia-

¸alnoæ ogrodnicza by¸a wyrazem we-

wn«trznej potrzeby sk¸adania Bogu ofia-

Nie ma jak w ogrodzie!

Gdy nastanie letnia pogoda, cz«æciej i ch«tniej odwiedzamy ogrd przydomo-

wy. Spotyka si« w nim ca¸a rodzina, od najstarszych do najm¸odszych. Wiele tu

pracy i codziennej krztaniny wok¸ uprawianych roælin, wiele takýe okazji do

uczenia dzieci wsp¸pracy z doros¸ymi, obowizkowoæci i wytrwa¸oæci. Najm¸odsi

mog wyr«cza starszych w czynnoæciach wymagajcych schylania si«, swoimi

drobnymi, zr«cznymi paluszkami æwietnie radz sobie z pracami wymagajcymi

precyzji, jak przerywanie zbyt g«stych wschodw, pikowanie, uszczykiwanie.

Mimochodem poznaj bogaty æwiat przyrody, ýycie i zwyczaje ptakw ogro-

dowych. W wolnych chwilach, ktrych u progu wakacji coraz wi«cej, oddaj

si« zabawom. Te najmilsze s w¸aænie wærd zieleni, w dzieci«cym ogrodowym

kciku zabaw. Jak to dobrze, gdy tata zatroszczy¸ si« o zrobienie dla dzieci

bezpiecznej huætawki. Harmonijne po¸czenie pracy z zabaw i poznawaniem

otaczajcego æwiata, rwnieý tego ogrodowego mikrokosmosu, to dobry wy-

poczynek po ca¸orocznych trudach szkolnych.

Zdj«cia Ewa SzabraÄska

REKLAMA

tel./fax (33) 817 88 11,

603 339 165

www.ogro-gust.pl,

e-mail: ogrogust@ogro-gust.pl,

ogrogust@op.pl

Projektowanie, zak¸adanie i

utrzymywanie terenw zielonych

Szk¸ka bylin i krzewinek

OGRîD Ð SAMA RADOå!

Wtorek, 14 czerwca 2005 Nasz Dziennik 11

Romantyczne kapryfolium

Obok pncej rýy, dzikiego wina oraz powojnikw wiciokrzewy,

zwane teý kapryfolium, naleý do tradycyjnych pnczy, ktre

spotyka¸o si« na ogrodowych altankach, na ganeczkach dworkw

w dawnej Polsce i... w literaturze (ãQuo vadisÒ, ãNad NiemnemÒ,

ãStraszny dziadunioÒ). S pnczem o wijcych si«, spltanych p«-

dach i liæciach opadajcych na zim«.

kwita w maju i czerwcu, czasem

takýe powtarza kwitnienie w ærod-

ku lata. W miar« rozwoju kwiaty

zmieniaj barw«: w pkach s r-

ýowe, rozwini«te Ð kremowobia¸e

i nieco zarýowione, natomiast pod-

czas przekwitania zwykle kremo-

woý¸te. Od innych gatunkw ten

wiciokrzew odrýnia charaktery-

styczna budowa szczytowych liæci.

Dwie lub trzy ich pary s ze sob

zroæni«te, tworzc jakby ko¸nierzyk

otaczajcy p«d. Kuliste, koralowo-

czerwone owoce kapryfolium doj-

rzewaj we wrzeæniu.

Silniej i szybciej od poprzednich

gatunkw roænie wiciokrzew Tell-

mana (L. x tellmaniana). Dorasta

do 7 m, a po przyci«ciu moýe da-

wa przyrosty nawet 5-metrowe.

Odznacza si« rwnieý wi«ksz wy-

trzyma¸oæci na mrz. Kwiaty wi-

ciokrzewu Tellmana s wi«ksze,

z¸otopomaraÄczowe, czasem z r-

ýowym uýy¸kowaniem, i ukazuj si«

od maja do koÄca czerwca. Nie-

przerwanie od czerwca do jesieni

kwitnie wiciokrzew Browna (L.

brownii), dajcy pomaraÄczowo-

czerwone kwiaty. Roænie on szybko,

ale tylko do 3 metrw. Podobny

wzrost osiga wiciokrzew Heckrotta

(L. x heckrottii) i kwitnie obficie

w tym samym terminie. Jego kwia-

ty pocztkowo s czerwone, na-

st«pnie staj si« czerwonoý¸te.

Ich popularnoæ tak ca¸kiem nie

przemin«¸a, tym bardziej ýe handel

oferuje coraz to nowe odmiany, juý

nie tylko o pastelowych, lecz takýe

o ýywszych barwach. Te pncza

ogrodowe uýywane s do obsadza-

nia altan, pergoli, æcian niewiel-

kich budynkw lub innych podpr

Ð starych drzew, krat. Dorastaj do

3-6 m, przy czym ich roczne przy-

rosty si«gaj 1-2 m d¸ugoæci. Nie

maj specjalnych wymagaÄ co do

pod¸oýa, jednak nieodpowiednie

s dla nich gleby suche i bardzo

ubogie. Starajmy si« je sadzi na

glebie zasobnej w prchnic«

i sk¸adniki pokarmowe, umiarko-

ginalne rurkowate kwiaty maj

zwykle barwy pastelowe Ð z¸otawo-

bia¸e, kremowobia¸e, bia¸orýowe,

pomaraÄczowoý¸te, pomaraÄczowo-

czerwone, rýowobia¸e z czerwona-

wymi obrzeýeniami, ciemnopurpu-

rowe, wewntrz ý¸te. Obdarzone

s pi«knym zapachem. Tak pi«k-

nym, ýe w s¸onecznej Prowansji

zbiera si« je, by w po¸czeniu z in-

nymi komponentami zapachowymi

uýy do wyrobu eleganckich i wy-

twornych perfum. Od lipca do pa-

dziernika roæliny zdobi drobne,

kuliste owoce, zaleýnie od odmia-

ny pomaraÄczowe, szkar¸atne lub

fioletowe. Mog stanowi poýywie-

Niezwykle oryginalne, rurkowate kwiaty wiciokrzewu pomorskiego,

popularnie zwanego rý jerychoÄsk, przepi«knie pachn

w p¸nocno-zachodniej Polsce oraz

na ziemi lubuskiej i Dolnym ålsku,

na s¸onecznych polanach w lasach

mieszanych i dbrowach. Jest ga-

tunkiem chronionym. Wymaga ýy-

znego i wilgotnego pod¸oýa o odczy-

nie lekko kwaænym oraz doæ nas¸o-

necznionego stanowiska. Jego dora-

stajce do 6 metrw p«dy wij si«

lewoskr«tnie, a jajowate, zaostrzone

na koÄcach i doæ grube liæcie nie s

ze sob zroæni«te. Od maja do

czerwca, rzadziej do koÄca sierpnia,

ukazuj si« ý¸tawe lub bia¸orýowe,

wonne kwiaty wiciokrzewu pomor-

skiego. S one skupione po mniej

wi«cej 20 w kwiatostanach umiesz-

czonych na szczycie p«dw. Pniej,

aý do mrozw, zdobi go czerwone

owoce, niestety trujce. Jest gatun-

kiem d¸ugowiecznym, spotyka si«

okazy nawet 50-letnie.

Kapryfolium, czyli wiciokrzew

przewiercieÄ (L. caprifolium), za-

REKLAMA

Wiciokrzewy to popularne pncza ogrodowe, ktrym obsadzamy altany,

pergole lub inne podpory

wanie wilgotnej, gliniastej i prze-

puszczalnej, ciep¸ej, o odczynie

oboj«tnym lub lekko zasadowym.

Dobrze znosz zanieczyszczenia

miejskie. Cho ¸adniej i obficiej

kwitn oraz lepiej prezentuj si«

na stanowisku s¸onecznym, wybie-

ramy dla nich miejsce lekko ocie-

nione, gdyý tam mniej s atakowa-

ne przez mszyce, ktre pojawiaj

si« juý w maju. Stanowisko dla wi-

ciokrzeww powinno by takýe

os¸oni«te od silnych wiatrw.

W okres kwitnienia roæliny wcho-

dz w 2.-4. roku po posadzeniu.

Rýne gatunki wiciokrzewu i od-

miany uprawne zakwitaj od maja

do padziernika. Ich niezwykle ory-

nie ptakw, jednak dla cz¸owieka

s trujce.

Sadzimy wiciokrzewy jesieni,

w szpalerze co 2-5 metrw. Po po-

sadzeniu usuwamy wierzcho¸ki zbyt

d¸ugich p«dw, by uzyska rozkrze-

wienie roæliny. Na przedwioæniu wy-

konujemy niezb«dne ci«cie, usuwa-

jc p«dy suche, a uszkodzone skra-

cajc nad 2.-3. oczkiem, ewentual-

nie wycinamy takýe p«dy nadmier-

nie zag«szczajce krzew. W surow-

sze zimy roæliny mog co prawda

przemarza, ale po przyci«ciu wy-

daj nowe p«dy.

Wiciokrzew pomorski (Lonicera

periclymenum), zwany teý rý jery-

choÄsk, wyst«puje w stanie dzikim

ûarnowiec kwitnie w rýnych odcieniach koloru ý¸tego, ale takýe np.

rubinowoczerwono lub dwukolorowo

12 Nasz Dziennik Wtorek, 14 czerwca 2005

OGRîD Ð SAMA RADOå!

motyczk na grzdki

O posadzonych czy wysianych roælinach nie wolno nam zapomnie.

Zaniedbanie ich piel«gnacji moýe odbi si« niekorzystnie na plonach,

sprawiajc nam duýy zawd. Umiej«tna piel«gnacja jest sztuk,

w ktrej wykorzystujemy wiedz« o wymaganiach roælin, czasem nieco

korygujc zabiegi w zaleýnoæci od pogody i warunkw glebowych.

g¸«boko si« korzenicych. Inny rodzaj

gleb ci«ýkich, r«dziny, dobrze si« kru-

sz wy¸cznie wtedy, gdy maj opty-

maln wilgotnoæ. Po opadach desz-

czu natomiast p«czniej, maý si«,

oblepiaj narz«dzia, a ze struktury

gruze¸kowatej nic nie zostaje. üatwo

powstajce bry¸y szybko zasychaj

i nie daj si« pokruszy. Prowadzc

upraw« na takich glebach, staramy

si« nie dopuszcza do powstawania

pustnych si«ga 1,2-1,5 m w g¸b

pod¸oýa i jest na ca¸ej d¸ugoæci roz-

ga¸«ziony. Wyjtkiem jest kalarepa,

ktrej korzenie roz¸oýone s w glebie

p¸ycej i mniej silnie. Kapusta bia¸a

wymaga gleby spulchnionej, ale tylko

do g¸«bokoæci 2 cm.

G¸«bokiego spulchniania gleby nie

lubi selery. Przy wzruszaniu mi«dzy-

rz«dzi uwaýamy teý, by nie obsypa

ziemi wierzcho¸ka wzrostu, gdyý

niowy, ktrego wi«kszoæ znajduje

si« w warstwie nieprzekraczajcej

20 cm. W odrýnieniu od cebuli sa-

dzimy go g¸«boko i podczas wegeta-

cji 2-3-krotnie obsypujemy, by uzy-

ska d¸ugie, bia¸e ¸odygi.

U sa¸aty system korzeniowy sk¸ada

si« z rozga¸«zionego korzenia palo-

wego i wyrastajcych z niego pod k-

tem ostrym korzeni bocznych. Moýe

si«ga nawet do mniej wi«cej 100 cm

w g¸b, ale obejmuje niewielk mas«

pod¸oýa. Mi«dzyrz«dzia w uprawie

sa¸aty spulchniamy p¸ytko (do 2 cm),

a po rozroæni«ciu si« roælin ograni-

czamy si« do r«cznego wyrywania

chwastw, by nie uszkodzi liæci.

Do ok. 1 m si«gaj korzenie fasoli,

mocno rozga¸«zione na g¸«bokoæci

gleby do 25 cm i si«gajce 30-60 cm

na szerokoæ. To roælina wymagaj-

ca szczeglnej ostroýnoæci podczas

zabiegw piel«gnacyjnych, gdyý jej

korzenie s bardzo wraýliwe na

uszkodzenie i nie maj zdolnoæci

regeneracji. Dlatego nie spulchnia-

my g¸«biej niý na 3-5 cm, zwykle

2-3 razy co 3-4 tygodnie. Podobnie

silnie rozga¸«ziony i g¸«boki jest sys-

tem korzeniowy bobu. U grochu ko-

rzenie rozprzestrzeniaj si« 10-50 cm

na szerokoæ i do 1 m na g¸«bokoæ.

Podczas wegetacji do 2 razy spulch-

niamy pod¸oýe wok¸ roælin i pieli-

my, w okresie pniejszym zaæ tylko

r«cznie wyrywamy chwasty. Z zasko-

rupieniem gleby walczymy przed

wschodami grochu; pniej nie jest

to konieczne.

Korzenie pomidora znajduj si«

w promieniu ok. 60 cm i rosn do

90 cm w g¸b pod¸oýa. Z zag¸«bionej

w ziemi ¸odygi ¸atwo wyrastaj ko-

rzenie przybyszowe, wzmacniajce

system korzeniowy. W rz«dach roælin

chwasty usuwamy r«cznie, a pod¸oýe

spulchniamy p¸ytko. Rwnie p¸ytko

spulchniamy ziemi« wok¸ papryki,

ktrej wi«kszoæ korzeni rozwija si«

w grnej warstwie gleby.

Bardzo p¸ytki i silnie rozga¸«ziony

jest system korzeniowy ogrka: osi-

ga do 2 m ærednicy. Mimo to regular-

nie, bardzo p¸ytko i ostroýnie spulch-

niamy mi«dzyrz«dzia po kaýdym ob-

fitszym deszczu lub podlewaniu. Za-

biegi te koÄczymy przed rozpocz«-

ciem owocowania, ograniczajc si«

pniej do r«cznego usuwania chwa-

stw, i to wy¸cznie kwitncych, by

nie dopuæci do ich wysiewu. Jeszcze

g¸«bszy (do 2 m) i bardziej rozga¸«-

ziony (2-4 m od szyjki korzeniowej,

g¸wnie na g¸«bokoæci do 30 cm) sys-

tem korzeniowy wytwarza dynia.

Pod¸oýe wok¸ niej rwnieý spulch-

niamy ostroýnie.

Juý od wiosny, od momentu posadze-

nia rozsady bd ukazania si« pierw-

szych wschodw, przez ca¸e lato nie

rozstajemy si« w ogrodzie z kopaczk,

pazurkami lub innym narz«dziem do

spulchniania gleby. W tej pracy nie-

zmiernie waýna jest systematycznoæ.

Co daje

spulchnianie gleby?

nienia pod¸oýa jest takýe niszczenie

siewek i m¸odych roælin chwastw.

W odpowiednim

momencie

Zasadniczo do spulchnienia pod¸oýa

przyst«pujemy kaýdorazowo po desz-

czu oraz podlewaniu, kiedy tworzy

si« skorupa. Aby jednak zabieg wp¸y-

n¸ korzystnie na struktur« gleby, wy-

konujemy go w odpowiednim mo-

mencie. Spulchnienie gleby zbyt mo-

krej powoduje rozmazywanie si«

gruze¸ek i tworzenie si« szklistej po-

wierzchni, ktra po zaschni«ciu za-

skorupia si«, utrudniajc wymian«

gazow. Z kolei zabiegi uprawowe

na glebach wysuszonych skutkuj jej

rozpyleniem, czyli rwnieý zniszcze-

niem struktury gruze¸kowatej.

Sposb wykonania oraz cz«stotli-

woæ zabiegw uprawowych modyfi-

kujemy w zaleýnoæci od rodzaju gle-

by. Na glebach lekkich staramy si«

unika nadmiernej iloæci uprawek, by

nie dopuæci do jej rozpylenia i do-

datkowego przesuszenia. Ze wzgl«du

na niewielk zawartoæ prchnicy

dýymy do zwi«kszenia miýszoæci

warstwy uprawnej poprzez nawoýe-

nie (wy¸cznie jesienne) obornikiem.

Corocznie kontrolujemy odczyn pod-

¸oýa, poniewaý naturalnym proce-

sem wyst«pujcym na glebach lek-

kich jest ich zakwaszenie, ktre

zmniejsza dost«pnoæ dla roælin nie-

ktrych sk¸adnikw pokarmowych.

Chwasty na takich glebach zwalcza-

my na bieýco, rwnieý r«cznie, by

unikn niepotrzebnego przesusza-

nia pod¸oýa podczas usuwania oka-

za¸ych chwastw o silnie rozwini«tym

systemie korzeniowym. Spulchniania

oraz uýywania narz«dzi spulchniaj-

cych powinniæmy unika na glebach

lekkich, rwnieý ¸atwo ulegajcych

rozpyleniu. U niektrych gleb ærednio

zwi«z¸ych jest tendencja do tworze-

nia zamiast struktury gruze¸kowatej

Ð blaszkowatej. Staj si« one zlewne

i zasychajce, a powierzchnia si« za-

skorupia. W tym przypadku rozwaýne

spulchnianie pomoýe odzyska w¸a-

æciw struktur«. W glebach ci«ýkich

sta¸ym problemem jest brak powie-

trza, toteý wymagaj takich zabie-

gw uprawowych, ktre spowoduj

zwi«kszenie przewiewnoæci i pulch-

noæci jak najg¸«bszych ich warstw.

Zalecana jest na nich uprawa roælin

Przede wszystkim Ð w odrýnieniu od

jesiennej orki Ð spulchnianie podczas

wegetacji roælin moýe by wy¸cznie

p¸ytkie. Nazywane jest takýe wzru-

szaniem powierzchni gleby, wierzch-

niej cz«æci warstwy uprawnej, w kt-

rej znajduje si« i pracuje wi«kszoæ

drobnych korzeni roælin. Ich zada-

niem jest pobieranie wody i sk¸adni-

kw pokarmowych. Aby przebiega¸o

to sprawnie, konieczna jest wymiana

gazowa z atmosfer, oddychanie

gleby, poniewaý korzenie zuýywaj

tlen znajdujcy si« w niej. W¸aænie

takie p¸ytkie spulchnienie gleby po-

woduje powstanie w wierzchniej

warstwie pod¸oýa duýej iloæci prze-

stworw wype¸nionych powietrzem,

a wi«c zapewnia odpowiedni jej

miýszoæ. Oczywiæcie z czasem gle-

ba osiada, std niezb«dne jest po-

wtarzanie zabiegu co jakiæ czas.

Za pomoc narz«dzi spulchniaj-

cych niszczymy rwnieý skorup« lub

nie dopuszczamy do tworzenia si« jej

na powierzchni gleby. Skorupa nie

tylko utrudnia wymian« gazow, lecz

takýe zwi«ksza straty wody. Poprzez

spulchnienie ograniczymy straty wo-

dy z gleby wynik¸e z bezuýytecznego

jej parowania, a co za tym idzie

Ð straty ciep¸a, do jakich dochodzi

w¸aænie w procesie parowania.

Spulchniona gleba nie jest dobrym

przewodnikiem ciep¸a, wskutek cze-

go w dzieÄ wolniej si« nagrzewa, na-

tomiast w nocy rwnieý wolno traci

ciep¸o. Mniejsze rýnice temperatur

pod¸oýa mi«dzy dniem i noc s ko-

rzystne dla uprawianych roælin.

Uregulowane stosunki wodno-po-

wietrzne oraz cieplne gleby oddzia¸uj

rwnieý na zachodzce w pod¸oýu pro-

cesy biofizykochemiczne oraz na mi-

kroorganizmy glebowe. Po spulchnie-

niu gleby zwi«ksza si« aktywnoæ ýyj-

cych w niej bakterii nitryfikacyjnych,

ktre wytwarzaj wykorzystywane

przez roæliny azotany. Efektem spulch-

bry¸. Gdy jest konieczne wykonanie

jakiegoæ zabiegu uprawowego,

przedtem obficie podlewamy grzd-

k«, by rozmi«kczy powsta¸e bry¸y

ziemi i zwilýy gleb« do g¸«bokoæci

zamierzonej uprawki. Spulchniajc

gleb« ci«ýk i rozdrabniajc bry¸y,

dýymy do uzyskania grudek wielko-

æci orzecha w¸oskiego lub laskowego,

nie mniejszych. W latach suchych

unikamy g¸«bokiego spulchniania

pod¸oýa i zawsze wzruszamy jego

wierzchni warstw«, by zapobiec

nadmiernemu parowaniu wody.

Uwaga na system

korzeniowy

Spulchnianie gleby podczas wegetacji

roælin jest jednym z zabiegw upra-

wowych majcych na celu zapewnie-

nie roælinom jak najlepszych warun-

kw wzrostu i rozwoju. Jednak pene-

trujc narz«dziami wierzchni war-

stw« gleby, pami«tajmy, ýe tuý obok

znajduj si« korzenie. Ich uszkodze-

nie os¸abi roælin«, a wraýliwsz moýe

uszkodzi nawet nieodwracalnie.

Dlatego nim zag¸«bimy w ziemi na-

rz«dzie, uæwiadommy sobie, gdzie s

korzenie uprawianych roælin.

System korzeniowy warzyw ka-

mog¸oby to zahamowa wzrost roæli-

ny lub spowodowa niepoýdane

wyrastanie korzeni bocznych.

Wi«kszoæ warzyw cebulowych ma

bardzo p¸ytki system korzeniowy, kt-

rego g¸wna masa nie wykracza po-

za warstw« orn. Jedynie pory mog

w sprzyjajcych warunkach wytwo-

rzy korzenie si«gajce 70-80 cm

w g¸b. Przewaýajca cz«æ korzeni

cebuli, g¸wnie korzenie w¸oænikowe,

rozmieszczona jest na g¸«bokoæci

5 cm i w promieniu ok. 15 cm. Nie-

ktre tylko si«gaj do 20 cm w g¸b,

niekiedy do 30-50 cm. Warto jednak

pami«ta, ýe na glebach luniejszych

i pulchniejszych rosn g¸«biej niý na

zwi«z¸ych i ¸atwo si« zaskorupiaj-

cych. Cho cebula lubi spulchnione

pod¸oýe, zabiegu tego nie wykonuje-

my nadmiernie cz«sto, staramy si«

przy tym nie przekroczy g¸«bokoæci

2-3 cm. W okresie pniejszym, tzn.

po rozroæni«ciu si« szczypioru, za-

przestajemy zwalczania chwastw za

pomoc narz«dzi mechanicznych

(mog¸yby uszkodzi korzenie, znisz-

czy szczypior i doprowadzi do

przedwczesnego dojrzewania cebuli

oraz obniýenia plonu), a jedynie wy-

rywamy je r«cznie. Por wytwarza

bardzo silny, wizkowy system korze-

Po opadzie æwi«tojaÄskim Ð jeæli

jest to konieczne Ð przyst«pujemy do

przerzedzania zawizkw jab¸ek

i gruszek. Wybieramy najwi«kszy,

najwyýej po¸oýony na krtkop«dzie

i zdrowy zawizek, a s¸abe, uszko-

dzone, drobne odcinamy samymi pa-

znokciami, pozostawiajc ich szypu¸-

ki. Poprawiamy ci«ýarki na formowa-

nych p«dach jab¸oni, by uzyska ich

u¸oýenie poziome.

owocw w pierwszym gronie potrze-

by wodne roæliny si« zwi«kszaj. Od-

td pomidory podlewamy nie za cz«-

sto, ale duýymi dawkami.

u rý zapotrzebowanie na wod«. Je-

ýeli wi«c wystpi niedobr opadw,

2-3 razy w tygodniu podlewamy rýe

duýymi dawkami, by gleba nasik¸a

wod do ok. 50 cm. Przekwitajce

kwiaty na bieýco usuwamy.

W pierwszej po¸owie miesica

siejemy na rozsadniku jarmuý oraz

kalarep« na zbir jesienny. Do

15 czerwca sadzimy do gruntu pne

odmiany kapusty, a w drugiej po¸o-

wie miesica kapust« brukselsk.

W koÄcu czerwca zaczynamy zbiory

kapusty wczesnej. Wycinamy g¸wki,

ktre osign«¸y odpowiedni wiel-

koæ i twardoæ. W miar« dorastania

zgrubieÄ zbieramy takýe kalarep«.

Zbierajc truskawki, na bieýco

usuwamy owoce poraýone przez sza-

r pleæÄ. Usuwamy p«dy nieowocu-

jce winoroæli, skracamy pasierby

nad 1.-3. listkiem, a p«dy owocujce

og¸awiamy, usuwajc wierzcho¸ek

nad 6. liæciem powyýej drugiego gro-

na. W miar« wzrostu p«dw przywi-

zujemy je do podpr.

WIOSNA 2005

Zapraszamy

w godz. 8.00-18.00

sobota 8.00-15.00

Lublin

Lublin , al. Kraænicka 33

P.P.H.U. ã OGRODNIK

OGRODNIK Ò

W pocztkowym okresie rozwoju

pomidorw pewien niedobr wody

w grnych warstwach pod¸oýa nie

wp¸ywa szkodliwie, cho jest czynni-

kiem ograniczajcym wzrost zielonej

masy. Dzi«ki temu natomiast przy-

spiesza kwitnienie i owocowanie.

Jednak od momentu zawizania

W czerwcu zasilamy rýe mie-

szank nawozw mineralnych: po

rozsypaniu wok¸ krzeww mieszamy

z wierzchni warstw pod¸oýa. Na

prze¸omie czerwca i lipca wzrasta

rona

tel. (81) 444 62 82/3

Sklep internetowy

www

www .ogrodnik.net.pl

Dodatek przygotowa¸a Maria KaliÄska.

Z motyczk na grzdki

REKLAMA

Nowoæci cebulowe i roælinne

WIOSNA 2005

Krzysztof W rona

Krzysztof W

.ogrodnik.net.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: