London Jack - Martin Eden.pdf - Regał 012 - kubolina12310

Jack London

Martin Eden

Przełożył Zygmunt Glinka

Niechaj mi życie wulkanem wybucha

I winem perli się jak pełny kruż-

Byłem nie widział, jak przybytek ducha

W próchna upiorny rozwiewa się kurz…

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Pierwszy z idących przekręcił klucz w zamku, otworzył drzwi i wszedł do domu,

wprowadzając za sobą młodego chłopaka, który niezgrabnie zdjął czapkę. Miał on na

sobie pospolitą odzież przesyconą zapachem morza i raził swą obecnością w

przestronnym przedpokoju, w którym się znalazł. Nie wiedział, co ma zrobić z czapką, i

już miał wepchnąć ją do kieszeni kurtki, gdy odebrał mu ją towarzysz. Zrobił to spokojnie

I naturalnie, za co młody niezdara był mu bardzo wdzięczny. Rozumie — pomyślał sobie.

— Dopomoże mi przebrnąć jakoś przez to wszystko.

Kroczył tuż za swym przewodnikiem, kołysząc ramionami i bezwiednie rozstawiając

szeroko nogi, jak gdyby równa posadzka wznosiła się i opadała w takt poruszeń morskiej

fali. Obszerne pokoje zdawały się zbyt wąskie jak na jego zataczający się chód, w głębi

duszy zaś odczuwał lęk, by jego barczyste ramiona nie zderzyły się z obramowaniem

drzwi lub nie zmiotły na ziemię drobiazgów rozstawionych na niskiej półeczce nad

kominkiem. Rzucał się to w jedną, to w drugą stronę pośród najróżniejszych

przedmiotów, mnożąc niebezpieczeństwa, które w rzeczywistości istniały jedynie w jego

wyobraźni Pomiędzy wielkim fortepianem a stojącym pośrodku pokoju stołem, na którym

piętrzyły się stosy książek, miejsca było dosyć dla pół tuzina idących obok siebie osób,

mimo to jednak on wkroczył tam z trwogą. Jego ciężkie

ramiona. zwisały luźno wzdłuż ciała. Nie wiedział, co z nimi zrobić, kiedy zaś w

podnieceniu przywidziało mu się, że jedno z ramion może zwalić książki leżące na stole,

odskoczył w bok jak spłoszony koń, o mało nie wpadając na krzesełko przy fortepianie.

Spoglądając na swobodną postawę idącego przed nim towarzysza, po raz pierwszy zdał

sobie sprawę, że porusza się inaczej niż przeciętni ludzie. Świadomość własnej

niezręczności przyprawiła go o wstyd. Pot w drobnych kropelkach wystąpił mu na czoło.

Zatrzymał się więc i chustką wy- tarł ogorzałą twarz.

— Poczekaj no, Arturze, mój kochany — rzekł, usiłując ukryć niepokój pod

niefrasobliwym tonem. — Nieco tego za wiele dla twego uniżonego sługi. Pozwól mi

ochłonąć. Wiesz dobrze, że nie chciałem tu przyjść, a z pewnością twoja rodzina też się

nie pali do mnie.

— Ależ wszystko w porządku — brzmiała uspokajająca odpowiedź. — Nie powinieneś

się nas obawiać. Jesteśmy skromnymi ludźmi. O, list do mnie.

Zawrócił do stołu, rozdarł kopertę i zaczął czytać, dając gościowi czas na odzyskanie

równowagi. Gość zrozumiał to i ocenił należycie. Miał dar podzielania uczuć innych ludzi

i życzliwego ich rozumienia; pod powierzchownym zakłopotaniem ten kojący proces

toczył się nieprzerwanie. Obtarł do sucha zroszone czoło i rozejrzał się dookoła z

opanowaną twarzą, choć w oczach tkwił wyraz właściwy dzikim zwierzętom, które lękają

się wpadnięcia w potrzask. Otoczony był nieznanym, odczuwał obawę przed tym, co

może się zdarzyć, nie wiedział, co mu wypada czynić, a uświadamiając sobie

niezgrabność swego chodu i zachowania, bał się, że i pod innymi względami okaże się

równie niezręczny. Był niesłychanie wrażliwy, beznadziejnie zmieszany, ubarwione zaś

spojrzenie, jakie tamten rzucił nań nieznacznie sponad listu, odczuł niczym pchnięcie

sztyletem. Widział to spojrzenie, lecz nie dał tego poznać po sobie, jako iż jedną z

rzeczy, których zdążyło nauczyć go życie, było utrzymywanie w karbach własnych

odruchów. Tym bardziej sztylet ten godził w jego dumę. Przekimał

sam siebie za to, że dał się tu zwabić, a jednocześnie postanowił, że skoro już przyszedł,

wytrwa do końca. Rysy jego twarzy stwardniały, w oczach ukazał się błysk przekory.

Rozejrzał się już bardziej swobodnie, przypatrując się bacznie wszystkiemu I notując w

pamięci każdy szczegół wytwornego wnętrza. Oczy jego, szeroko rozwarte, chciały

widzieć wszystko; kiedy tak chłonęły roztaczające się przed nimi piękno, zaczepne iskry

powoli w nich gasły, ustępując miejsca ciepłemu blaskowi. Czuły był na piękno, a tu nie

brakło rzeczy pięknych.

Jedno malowidło olejne przyciągnęło jego uwagę na dłużej. Gwałtowna fala biła o

wysuniętą skalę, oblewając- ją pianą; nisko zwisające chmury deszczowe pokrywały

niebo; za wałem pian, na tle wróżącego burzę zachodu słońca, widać było zmagający się

z wiatrem szkuner, tak przechylony, że można było dostrzec każdy szczegół pokładu.

Było w tym piękno, które przyciągało go nieodparcie. Zapomniał o swym niezdarnym

chodzie i przybliżył się do samego obrazu. Piękno uleciało z płótna. Na twarzy chłopca

odbiło się zakłopotanie. Rzucił okiem na to, co wydawało się teraz bezdusznym

zestawieniem farb; po chwili cofnął się nieco. Całe piękno napłynęło z powrotem na

płótno. Jakaś sprytna sztuczka — pomyślał zwracając z kolei uwagę na inne przedmioty,

chociaż wśród różnorodnych wrażeń znalazł dość czasu, by oburzyć się, iż tyle piękna

zużyto w służbie tak niepoważnej sprawy. Nie znal się na malarstwie. Smak jego urabiał

się na oleodrukach i litografiach, które z bliska czy z daleka — przedstawiały się zawsze

jednakowo wyraźnie. Widywał wprawdzie i olejne obrazy na wystawach sklepów, lecz

szyby okien nie pozwalały zbytnio zbliżać się jego ciekawym oczom.

Obejrzał się na przyjaciela czytającego list i dostrzegł książki na stole. W jego oczach

natychmiast pojawił się wyraz takiej tęsknoty, jak w oczach człowieka głodnego na widok

pożywienia. Gwałtownym ruchem zbliżył się do stołu, ramiona zakołysały mu się raz w

prawą, raz w lewą stronę, po czym jął z nabożeństwem przerzucać książki. Przeglądał

tytuły dzieł I nazwiska ich autorów, odczytywał urywki tekstu, pieszcząc

tomy wzrokiem I dotykiem, a raz natknął się nawet na książkę, którą kiedyś przeczytał

Poza tym były to obce książki, nie znanych mu autorów. Wreszcie natrafił na tom

Swinburne”a

i począł go czytać uważnie, z zapłonioną twarzą, niepomny, gdzie się znajduje.

Dwukrotnie — przytrzymując czytaną stronę wskazującym palcem — zamykał książkę,

by się upewnić, jak brzmi nazwisko jej autora. Swinburne! Zapamięta sobie to nazwisko.

Ten chłop miał oczy co się zowie i umiał patrzeć na barwy i grę świateł. Ale kimże był

Swinburne? Czy umarł przed stu laty, jak większość poetów? czy też żyje jeszcze I pisze

nadal? Znów spojrzał na tytułową stronę. A więc autor napisał także i inne książki. Zaraz

jutro trzeba będzie pójść do bezpłatnej czytelni i postarać się o jakieś dzieła

Swinburne”a. Pogrążył się znów w czytaniu, tracąc poczucie rzeczy- rzeczywistości. Nie

zauważył, że do pokoju weszła młoda kobieta. Dowiedział się o tym dopiero, gdy usłyszał

słowa Artura:

— Ruth, to jest pan Eden.

Zamknął książkę na wskazującym palcu, ale zanim zdążył się odwrócić, przeszyło go

nowe wrażenie, związane nie tyle Z ukazaniem się panny, co ze słowami

wypowiedzianymi przez jej brata. W tym muskularnym ciele kryła się przeczulona

wrażliwość. Za najlżejszym zetknięciem świata zewnętrznego Z jego świadomością —

myśli, uczucia i wzruszenia wypełzały zeń, pląsając niby chybotliwy płomień na wietrze.

Był niezwykle wrażliwy i czuły, a jego bujna wyobraźnia zajęta była nieustannie

chwytaniem istniejących pomiędzy zjawiskami podobieństw i różnic. Pan Eden oto co go

wprawiło W podniecenie, jako że dotąd nazywano go zawsze Eden, Martin Eden lub

wprost tylko Martin. Aż tu nagle p a n. — A więc czynimy postępy — rzekł w duchu. W

jego urny- śle utworzyła się znienacka niby jakaś wielka camera obscura, na tle której

począł się przesuwać nieskończony szereg obrazów Z jego życia: kotłownia, przednie

kasztele na statkach,

obozy i morskie wybrzeża, więzienia i spelunki, szpitale zakaźne i nędzne zaułki

miejskie. Nicią kojarzącą te obrazy był sposób, w jaki się do niego zwracano w tych

różnorodnych okolicznościach.

Wreszcie odwrócił się i ujrzał dziewczynę. Na ten widok gra skojarzeń znikła z jego

mózgu. Stała przed nim blada zwiewna istota, O wielkich, uduchowionych, niebieskich

oczach i wspaniałej obfitości złocistych włosów. Nie zdawał sobie sprawy, jak jest ubrana,

czul jednak, że jej szaty są nie mniej cudowne od niej samej. Przyrównywał ją do

bladozłotego kwiatu na smukłej łodydze. Nie, ona musiała być duchem, boginią — tak

wysubtelniona uroda nie mogła należeć do tego świata. A może zresztą książki miały

słuszność i wiele tego rodzaju istot przebywa na wyższych szczeblach społecznych. Ją

właśnie opiewać mógł taki Swinburne. Może miał na myśli kogoś podobnego do niej,

kiedy malował dziewiczą postać Izoldy w tej książce leżącej na stole? Całe to mnóstwo

wrażeń wzrokowych, uczuć i myśli ogarnęło Martina w mgnieniu oka. Ale sytuacja nie

pozwalała na dalsze rozmyślania. Dojrzał rękę panny wyciągniętą ku jego dłoni;

ściskając ją szczerze i po męsku, Ruth patrzyła mu prosto w oczy. Kobiety, które znał, nie

podawały ręki w ten sposób. Co prawda, większość ich w ogóle nie podawała ręki. Przez

mózg jego przepłynął, grożąc zalaniem, wezbrany potok skojarzeń i wspomnień, W jaki

sposób poznawał różne kobiety. Strząsnął jednak Z siebie te wspomnienia i spojrzał na

nią. Nigdy nie widział podobnej kobiety. Ach, te jego dotychczasowe znajome. W jednej

chwili po obu stronach Ruth pojawiły się szeregi znanych mu kobiet. Przez sekundę,

długą jak wieczność, znalazł się jakby W galerii obrazów, gdzie Ruth zajmowała miejsce

środkowe, otoczona portretami wielu kobiet, a każda z nich musiała przejść przez chwilę

oceny, dla której miernikiem porównawczym była sama tylko Ruth. Ujrzał wynędzniałe,

chorowite twarze młodych robotnic fabrycznych i głupie, wyzywające uśmiechy dziewcząt

z południowej części ulicy Targowej. Były tam poganiaczki bydła z farm hodowlanych i

smagłolice

kobiety ze Starego Meksyku, z nieodłącznym papierosem w ustach. Z kolei ustąpiły one

miejsca drobnym jak lalki Japoneczkom, stąpającym z wdziękiem w drewnianych

chodakach. Dalej przed jego oczyma przesunęły się delikatne rysy kobiet eurazyjskich,

naznaczone piętnem degeneracji, oraz bujne ciała kobiet z wysp na morzach

południowych, ogorzałe i uwieńczone kwiatami. Wszystkie one wyparte zostały wreszcie

przez ponury i niesamowity majak nocny: korowód ulicznic z dzielnicy White Chapel,

ziejące wódką wiedźmy z zakazanych nor i cały orszak, harpii z piekła rodem, o

niechlujnym wyglądzie i plugawej mowie. Pod postacią samic o potwornych kształtach

czyhają na marynarzy — istne szumowiny ludzkiej nędzy, pozbierane z portowych

zaułków.

— Niechże pan spocznie, panie Eden — rzekła dziewczyna. — Od czasu gdy Artur

opowiedział nam o swej przygodzie, pragnęłam pana poznać. Zachował się pan tak

dzielnie.

Machnął ręką lekceważąco i mruknął, że nie ma o czym mówić, bo przecież każdy na

jego miejscu postąpiłby tak samo. Zauważyła, że ręka, którą jej podał, pokryta była

świeżymi, gojącymi się dopiero rankami, a rzut oka na drugą, luźno zwisającą rękę

przekonał ją, że I ta też jest pokaleczona. Szybkie, badawcze spojrzenie ukazało jej

bliznę na policzku, drugą, wyglądającą spod włosów zaczesanych na czoło, i trzecią,

kryjącą się na szyi pod sztywno nakrochmalonym kołnierzykiem. Z trudem powstrzymała

uśmiech na widok czerwonej pręgi znaczącej miejsce zetknięcia się kołnierzyka z

opaloną skórą szyi. Widać było, że nie nawyki do noszenia twardych kołnierzyków.

Równocześnie kobiecym okiem ogarnęła jego ubranie, tanie i źle skrojone,

pomarszczone u ramion, z mnóstwem fałd na, rękawach, które świadczyły o kryjących

się tam potężnych bicepsach.

Protestując gestem i słowem przeciw nie zasłużonym pochwałom, starał się

jednocześnie uczynić zadość wezwaniu panny I usiąść. Podziwiał swobodny wdzięk, z

jakim usiadła, sam zaś pragnął usadowić się naprzeciwko niej, lecz nie mógł uwolnić się

od świadomości, jak bardzo niezgrabnie to robi.

Byto to dla niego nowe doznanie. Przez całe dotychczasowe życie nie istniało dlań

zagadnienie, czy zachowuje się zręcznie czy też niezręcznie. Podobne myśli o samym

sobie nigdy mu nie przychodziły do głowy. Usiadł z przesadną starannością na brzegu

fotela, wielce zakłopotany własnymi rękami. Gdziekolwiek je umieścił, zawsze zawadzały.

Artur wyszedł z pokoju i Martin Eden odprowadził go tęsknym spojrzeniem. czuł się

zagubiony i osamotniony, pozostawszy oko W oko z ową bladą zjawą kobiecą. Nie było

tu barmana, który by podał Coś do picia, ani też chłopca, którego można by posłać po

kufel piwa, ułatwiając sobie tym sposobem nawiązanie pierwszych nici przyjaźni.

— Cóż to za szramę ma pan na szyi, panie Eden? — zagadnęła dziewczyna. — Jak się

to stało? Musiała pana spotkać jakaś przygoda.

— Pewien Meksykanin zrobił to nożem, proszę pani — odrzekł zwilżając zaschnięte

wargi i odchrząkując. — Zwyczajna sobie bitka. Kiedy odebrałem mu nóż, chciał mi

jeszcze odgryźć nos.

Choć powiedział to tak po prostu, przed oczyma jego roztoczy1a się bogata wizja owej

gorącej nocy gwiaździstej .W Salina Cruz: biały pasek wybrzeża, światła na statkach

stojących w parcie z ładunkiem trzciny cukrowej, głosy pijanych marynarzy dochodzące z

daleka, tłoczący się tragarze, płomień namiętności w twarzy Meksykanina, błysk jego

zwierzęcych oczu w świetle gwiazd, ukłucie stali w szyję, wytrysk krwi, tłum, okrzyki, dwa

ciała splecione w walce, przetaczając się i wznoszące tumany piasku — I skądś z oddali

napływający słodki brzęk gitary Tak przedstawiał się obraz, na. którego wspomnienie

Martin zadrżał z podniecenia, zapytując sam siebie, czy zdołałby go odtworzyć ów

malarz, co namalował ten szkuner wiszący na ścianie .Pomyślał, ze białe

gwiazdy i światła na „statkach handlowych sprawiałyby Wspaniale wrażenie w

zestawieniu z widoczną na bliższym planie ciemną grupą postaci, otaczającą

zapaśników. Nóż W tym obrazie zajmowałby ważne miejsce i wyglądałby

efektownie, błyskając ostrzem w świetle gwiazd. Ale nawet ślad tego wszystkiego nie

przeniknął do jego słów.

— Chciał mi jeszcze odgryźć nos — zakończył.

Och! — szepnęła panna słabym, zgaszonym głosem, a na jej wrażliwej twarzy dał się

zauważyć wyraźny niesmak.

On sam też poczuł się nieswojo i na jego ogorzałe policzki wypłynął ledwie widoczny

rumieniec zakłopotania, choć wy- dawało mu się, że płonie takim żarem, jakby nachylił

się nad otwartym paleniskiem okrętu. Tak ordynarne sprawy jak bójki na noże

najwidoczniej nie były właściwym tematem rozmowy z damą. Sądząc z książek, ludzie z

jej sfery nie mówili o podobnych rzeczach, a może nawet zgoła nie wiedzieli o ich

istnieniu.

W pogawędce nastąpiła krótka przerwa. Po chwili panna zapytała od niechcenia o

b1iznę na policzku. Słysząc te słowa Martin zdał sobie sprawę, że stara się W ten

sposób dostosować do jego poziomu umysłowego. Zaraz też postanowił z tym skończyć

i skierować rozmowę na interesujące ją tematy.

Był to zwykły wypadek — rzekł dotykając ręką policzka. Pewnej nocy podczas ciszy, gdy

fala była bardzo silna, oderwała się główna lina do podnoszenia bomu wraz z częścią.

takelunku. Lina była stalowa i wiła się dookoła jak wąż, smagając wszystko, co

napotykała po drodze. Cała wachta starała się ją pochwycić, ja też podleciałem i dostało

mi się.

London Jack - Martin Eden.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: