TERRORYZM I PRAWO DOTYCZĄCE CUDZOZIEMCÓW.pdf

INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH

TERRORYZM

I PRAWO DOTYCZÑCE

CUDZOZIEMCÓW –

- z perspektywy Unii Europejskiej

i Wielkiej Brytanii

John Handoll

Warszawa 2004

INSTYTUT SPRAW PUBLICZNYCH

Publikacja zosta∏a opublikowana dzi´ki pomocy finansowej

Przedruk materia∏ów Instytutu Spraw Publicznych w ca∏oÊci lub cz´Êci

mo˝liwy jest wy∏àcznie za zgodà Instytutu. Cytowanie oraz wykorzystywanie

danych empirycznych dozwolone jest z podaniem êród∏a.

Wydawca:

Instytut Spraw Publicznych

00-031 Warszawa, ul. Szpitalna 5 lok. 22

tel.: (48 22) 55 64 260

fax.: (48 22) 55 64 262

e-mail: isp@isp.org.pl

opracowanie graficzne: Agnieszka Kamiƒska (awkaminska@poczta.onet.pl)

Terroryzm i prawo dotyczÑce cudzoziemców

I . W S T ¢ P

Istniejà wydarzenia, które w nieodwracal-

ny sposób zmieniajà naszà rzeczywistoÊç.

Wielu Êwiadków zamachów terrorystycz-

nych z 11 wrzeÊnia 2001 roku, mia∏o zapew-

ne takie w∏aÊnie odczucie. W przypadku

wielu Europejczyków umocni∏o si´ ono

jeszcze przez ataki w pociàgu podmiejskim

w Madrycie 11 marca bie˝àcego roku.

obecne by∏y w obszarze polityki zagranicz-

nej i prawa karnego, ale kwestia zagro˝enie

terroryzmem pojawi∏a si´ równie˝ w takich

obszarach jak us∏ugi finansowe, ochrona da-

nych, obrona cywilna i prawo o obcokrajow-

cach.

Zagro˝enie mi´dzynarodowym terrory-

zmem nie by∏o, w rzeczy samej, czymÊ co

nagle pojawi∏o si´ 11 wrzeÊnia 2001 r. Jed-

nak˝e w pe∏ni zasadne jest twierdzenie, ˝e

wydarzenia 11 wrzeÊnia wywar∏y ogromny

wp∏yw na kraje demokratyczne.

W tym czasie – wed∏ug Staff Statement,

podsumowujàcego zakoƒczone ostatnio

przez Krajowà Komisj´ ds. Ataków Terrory-

stycznych na Stany Zjednoczone (the Natio-

nal Commission on Terrorist Attacks upon

the United States) 1 przes∏uchania – amery-

kaƒska ochrona powietrzna, jak równie˝ lot-

nictwo cywilne, nie by∏y przygotowane na

ataki podobne do tych, wymierzonych

w USA: ludzie „walczyli w trudnych warun-

kach, organizujàc prowizorycznà obron´ cy-

wilnà do walki z zagro˝eniem, z którym ni-

gdy wczeÊniej nie mieli do czynienia i do

którego nie byli przygotowywani. ' Zawsze

∏atwiej byç màdrym po szkodzie. Skutki ata-

ków da∏y si´ odczuç na wielu p∏aszczyznach

politycznych. Oczywiste jest, ˝e najcz´Êciej

1 National Commission on Terrorist Attacks upon the United States, Staff Statement No 17: ‘Improving a

Homeland Defense’ (www.9-11commission.gov)

Warszawa 2004

Terroryzm i prawo dotyczÑce cudzoziemców

To w∏aÊnie prawo

dot. cudzoziemców jest

tematem naszych rozwa˝aƒ.

Kilka krótkich uwag odnoÊnie

terminologii i postaw wobec

omawianej kwestii:

Zale˝noÊci pomi´dzy 'mi´dzynarodowym

terroryzmem' i szeroko definiowanym 'pra-

wem o obcokrajowcach' sà nader skompliko-

wane. W pierwszym odruchu, mi´dzynaro-

dowy terroryzm rodzi strach i wrogoÊç wo-

bec 'obcego' (bez wzgl´du na to, czy 'obcy'

jest cudzoziemcem, cz∏onkiem mniejszoÊci,

czy te˝ nie). Prawo migracyjne i azylowe

mo˝e zostaç zaostrzone lub te˝ byç stosowa-

ne w bardziej rygorystyczny sposób. Podej-

Êcie do integrowania 'obcego' ze spo∏eczno-

Êcià przyjmujàcà mo˝e ulec zmianie. Kontro-

le graniczne mogà zostaç wzmo˝one, a tym

samym podró˝e pomi´dzy poszczególnymi

krajami – utrudnione. Tam, gdzie nie mo˝na

zastosowaç prawa karnego i gdzie wydalenie

nie jest mo˝liwe, obcokrajowcy mogà zostaç

uwi´zieni (osobliwa i kontrowersyjna decy-

zja podj´ta przez w∏adze Wielkiej Brytanii).

zjawisko 'terroryzmu', 'mi´dzynarodowe-

go' czy te˝ okreÊlanego w inny sposób, zo-

sta∏o na przestrzeni lat zdefiniowane na

wiele ró˝nych sposobów, przez wiele ró˝-

nych organizacji, w tym: ONZ, Rad´ Eu-

ropy, Uni´ Europejskà oraz poszczególne

kraje. Poni˝sza praca skupia swojà uwag´

na reakcji wobec mi´dzynarodowego ter-

roryzmu, dzia∏aƒ Al-Kaidy i powiàzanych

z nià ugrupowaƒ. Im bardziej wyszukane

i zró˝nicowane zagro˝enie pojawia si´ ze

strony tych, którzy rozpocz´li zamachy

terrorystyczne, tym bardziej wyszukane

i wieloaspektowe odpowiedzi nale˝y na

nie przygotowaç – bez wzgl´du na to, czy

mamy tu na myÊli kryteria definiowania

wykroczeƒ pope∏nianych przez terrory-

stów (obejmujàce akty terroryzmu, dzia-

∏ania z nimi powiàzane i udzia∏ w grupach

terrorystycznych), czy te˝ sposoby walki

ze zjawiskiem prania brudnych pieni´dzy,

czy te˝ takie kroki, jak zamra˝anie Êrod-

ków finansowych oraz zezwalanie na

sprawowanie nadzoru (a nawet uwi´zie-

nie) osób podejrzanych o terroryzm.

Wzrost finezji dzia∏aƒ widoczny jest

w wielu przedsi´wzi´ciach, wystarczy wy-

mieniç tylko niektóre z nich: Decyzj´ Ra-

mowà Rady z 2002 r. w sprawie walki

z terroryzmem, 2 Rozporzàdzenie Rady

z 2001 r., wprowadzajàce niektóre szcze-

gólne Êrodki ograniczajàce, skierowane

przeciwko pewnym osobom i podmiotom

z zamiarem zwalczania terroryzmu, 3 bry-

tyjskà ustaw´ 'Terrorism Act' z 2000 r.

oraz ustaw´ 'Anti-Terrorism, Crime and

Security Act' z roku 2001.

2 DU 2002 L164/3. Zobacz wydany niedawno Raport Komisji w sprawie Êrodków (lub ich braku)

przedsi´branych przez Paƒstwa Cz∏onkowskie w celu dostosowania si´ do tego instrumentu (COM(2004)

409 final i SEC (2004) 688).

3 DU 2001 L344/70

Terroryzm i prawo dotyczÑce cudzoziemców

Termin 'prawo o obcokrajowcach\cudzo-

ziemcach' w sposób naturalny obejmuje

zarówno prawo imigracyjne (dotyczàce

wjazdu, pobytu i sposobu traktowania

ró˝nych grup cudzoziemców, jako nie b´-

dàcych obywatelami kraju goszczàcego)

oraz prawo o uchodêcach (powo∏ujàce

si´ g∏ównie na Konwencj´ Genewskà

i dotyczàce tych, którzy starajà si´ o sta-

tus uchodêcy lub podobny, zapewniajàcy

im ochron´). PoÊwi´ci∏em tym zagadnie-

niom du˝o miejsca w tej pracy, uwzgl´d-

niajàc równie˝ zagadnienie kontroli gra-

nicznych i bezpieczeƒstwa dokumentów.

równowagi pomi´dzy bezpieczeƒstwem

a wolnoÊcià w otwartym spo∏eczeƒstwie

musi zostaç okreÊlony nie tylko poprzez

ustawodawstwo krajowe, ale równie˝ po-

przez ustawodawstwo regionalne i mi´dzy-

narodowe, które z jednej strony uznaje pra-

wo paƒstwa do chronienia swoich obywate-

li i systemu demokracji, ale równoczeÊnie

w pewien sposób ogranicza stosowanie te-

go prawa.

Debata odbywajàca si´ w Wielkiej Bryta-

nii, Unii Europejskiej, Radzie Europy, ONZ

iwinnych miejscach zwraca uwag´ na wie-

le kwestii. Tylko kilka z nich mo˝e zostaç tu

poruszonych. W tym, z koniecznoÊci, krót-

kim wystàpieniu chcia∏bym przyjrzeç si´

nast´pujàcym zagadnieniom:

Ca∏kowicie logiczne, prawne rozró˝nie-

nie pomi´dzy systemem prawa karnego

(majàcego na celu ukaranie tych, którzy

skazani zostali za dopuszczenie si´ ak-

tów terroryzmu), a systemem deportacji

niepo˝àdanych obcokrajowców, mo˝e

w pewien sposób zostaç zatarte jeÊli, jak

ma to miejsce w przypadku Wielkiej Bry-

tanii – dopuszczalne jest d∏ugotrwa∏e za-

trzymanie, cz´sto w wi´zieniach, osób,

które majà zostaç deportowane. Fakt, ˝e

koncentruj´ si´ na elementach prawnych

nie oznacza wcale, i˝ podoba mi si´ taki

w∏aÊnie brak rozgraniczenia. Widmo in-

ternowania bez procesu jest dalece nie-

pokojàce. Jednak˝e, wa˝ne jest, by rze-

czywiste ramy prawne zosta∏y w∏aÊciwie

zrozumiane, zanim z∏o˝ona zostanie pro-

pozycja zmian w oparciu o zasady praw-

ne lub osàdy natury moralnej.

aspektom 'bezpieczeƒstwa' i 'wolnoÊci'

w prawie o cudzoziemcach – postrzeganych

wkontekÊcie mi´dzynarodowego terrory-

zmu – z perspektywy Unii Europejskiej;

reakcji Wielkiej Brytanii na wydarzenia

z 11 wrzeÊnia 2001 r., z uwzgl´dnieniem

wysoce kontrowersyjnych innowacji za-

wartych w ustawie 'Anti-Terrorism, Cri-

me and Security Act' z 2001r., oznaczajà-

cych derogacje od Artyku∏u 5 (1) Europej-

skiej Konwencji Praw Cz∏owieka (regulu-

jàcego kwesti´ pozbawienia wolnoÊci).

W dalszej cz´Êci tej pracy, g∏ównie we

fragmencie poÊwi´conym dzia∏aniom

przedsi´wzi´tym w Wielkiej Brytanii, stanie

si´ jasne, ˝e nie zajmujemy si´ po prostu za-

le˝noÊcià pomi´dzy Êrodkami anty-terrory-

stycznymi i prawem o cudzoziemcach, ale

równie˝ kwestià przestrzegania (lub te˝ nie)

zasad podstawowych praw cz∏owieka w legi-

slacji regulujàcej kwesti´ cudzoziemców po-

dejrzanych u udzia∏ w terroryzmie, którzy

nie zostali skazani za akt terrorystyczny.

Jako cz∏onkowie spo∏ecznoÊci mi´dzyna-

rodowej, uczestnicy europejskiego systemu

ochrony praw cz∏owieka i podstawowych

wolnoÊci oraz jako cz∏onkowie Unii Euro-

pejskiej, paƒstwa cz∏onkowskie (w tym

Wielka Brytania) nie mogà i nie utrzymujà

autarktycznej legislacji w obszarze terrory-

zmu i prawa o obcokrajowcach. Charakter

Warszawa 2004

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: