Metody+badań+pedagogicznych.doc

Metody badań pedagogicznych – kolokwium

UWAGA- PROSZĘ UZUPEŁNIĆ PUNKT XVI

I.                   Metoda eksperymentalna.

1.      Co to jest?

"Eksperyment jest metodą naukowego badania określonego wycinka rzeczy­wistości (wychowawczej), polegającą na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem" (W. Zaczyński 1968).

2.      Co bada?

- zbiorowości społeczne, zespół zdarzeń, zjawiska lub procesy, zachodzące w badanej zbiorowości

3.      Czemu służy?

- Celem eksperymentu jest wykrycie związków przyczynowo-skut­kowych między zmienną niezależną a elementami badanego układu.

4.      Techniki- czynności

- obserwacje

- ankiety,

- wywiady

- badanie dokumentów

5.      Narzędzia- przedmioty

- dokumentacja szkolna

- arkusze ankiet, wywiadów

- dzienniki obserwacji

- notatnik 

- kamera wideo, dyktafon

II.                Metoda monograficzna.

1.      Co to jest?

„Monografia to metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowaw­cze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowaw­czej, lub jednorodne zjawiska społeczne, prowadząca do gruntownego rozpo­znania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz opracowania koncepcji ulepszeń prognoz rozwojowych.”

2.      Co bada?

- Swoistym przedmiotem badań dla monografii jest instytucja wychowawcza lub inna instytucja dla celów wychowawczych bada­na. Chodzi tu zarówno o instytucje w rozumieniu placówki (dom kultury, pogotowie opiekuńcze), ale także o instytucjonalne formy działalności wychowawczej (spółdzielnia uczniowska, drużyna harcerska), oraz określone zjawiska wychowawcze.

- Wedle sugestii A. Kamińskiego za monografię na gruncie pedagogiki przyjąć należy taką metodę postępowania, która prowadzi do opisu insty­tucji wychowawczych, rozumiejąc pod pojęciem instytucji wychowawczej "struktury sformalizowane" takie jak: Towarzystwo Przyjaciół Dzieci, Uniwersytet dla Rodziców, szkoła, spółdzielnia mieszkaniowa.

3.      Czemu służy?

- Najbardziej wyróżniającą cechą badań monograficznych w sensie for­malnym jest ich ścisła lokalizacja instytucjonalna lub organizacyjna. Pod względem merytorycznym metoda monograficzna prowadzi do rozpozna­nia struktury i efektywności działań wychowawczych, do postawienia dia­gnozy określonych niedomogów i opracowania koncepcji ewentualnych ulepszeń. Wszystko w odniesieniu do badanej instytucji.

- Nadaje się do systematycznej weryfikacji funkcji założonych danej instytucji, planowania ulepszeń i kon­troli ich funkcjonowania. Przy badaniu podobnych instytucji pozwala na ostrożne porównywanie struktur, zasad funkcjonowania i ocenę przyjętych w tych instytucjach rozwiązań problemów wychowawczych.

4.      Techniki

- badanie dokumentacji

- obserwacja uczestnicząca

- ankiety

- wywiady

- elementy eksperymentu wychowawczego

5.      Narzędzia

- dokumentacja

- arkusze ankiet, długopis

- arkusze wywiadów

- magnetofon, dyktafon

- notatki z obserwacji

III.             Metoda indywidualnych przypadków.

1.            Co to jest?

„Metoda indywidualnych przypadków jest sposobem ba­dań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich uwikła­nych w określone sytuacje wychowawcze, lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych bio­grafii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działa terapeutycznych.”

2.      Co bada?

- jednostkowe losy ludzkie

Przykładowe tematy badań:

- trudności dydaktyczne i wychowawcze a sytuacja rodzinna dziecka,

- adaptacja społeczna wychowan­ków domu dziecka,

- funkcjonowanie rodzin zastępczych i opiekuńczych.

3.      Czemu służy?

- Służy analizie jednostkowych losów ludzkich uwikła­nych w określone sytuacje wychowawcze, lub analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych bio­grafii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działa terapeutycznych.

4.      Techniki.

- wywiad

- obserwacja

- analiza dokumentów osobistych

- techniki projekcyjne

- testy

5.      Narzędzia.

- arkusz wywiadu

- magnetofon, dyktafon, kamera wideo

- dokumenty do badania

- arkusze testów

IV.             Sondaż pedagogiczny (diagnostyczny).

1.      Co to jest?

„Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem groma­dzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych - osiadających znaczenie wychowaw­cze - w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację gene­ralną, w której badane zjawisko występuje.”

2.      Co bada?

- badania sondażowe obejmują wszelkiego typu zjawiska społeczne o znaczeniu istotnym dla wychowa­nia, ponadto stany świadomości społecznej, opinii i poglądów określonych zbiorowości, narastania badanych zjawi k, ich tendencji i nasilenia. Cho­dzi tu więc o wszystkie zjawiska, które nie posiadają instytucjonalnej lo­kalizacji, a wręcz odwrotnie są jakby rozproszone w społeczeństwie.

3.      Czemu służy?

- ba­dania sondażowe mają na celu wykrycie istnienia wszelkiego typu zjawisk społecznych oraz ukazanie wszystkich atrybutów strukturalnych i funkcjonalnych.

4.      Techniki.

- wywiad

- ankieta

- analiza dokumentów osobistych

- techniki statystyczne i inne

5.      Narzędzia.

- arkusz ankiety

- arkusz wywiadu

- magnetofon, dyktafon, kamera wideo

- dokumenty źródłowe

V.                 Metoda biograficzna.

1.      Co to jest?

„Metoda biograficzna jest swoistym konglomeratem różnych metod badawczych łącznie z ich technikami, obejmującym zwłaszcza analizę dokumentów, obserwację, metodę sondażu i metodę dialogową.”

2.      Co bada?

a)      metoda monograficzna:

- instytucje oświatowo –wychowawcze- w tym:

Ø      placówki kulturalno- oświatowe,

Ø      placówki opiekuńczo- wychowawcze,

Ø      przedszkola,

Ø      szkoły,

Ø      rodzina,

Ø      dom kultury,

Ø      instytucje socjalne np., filantropijne, towarzyskie i instytucje religijne

Ø      instytucjonalne formy działalności wychowawczej: drużyny harcerskie, spółdzielnia uczniowska, zespoły amatorskie, koła zainteresowań, świetlice itp.

b)     metoda indywidualnych przypadków

- przebieg życia poszczególnych (pojedynczych) osób

3.      Czemu służy?

a)      metoda monograficzna

Traktuje układ społeczny jako pewna całość i dąży do zanalizowania układu relacji miedzy częściami tej całości, zasad jej funkcjonowania i dynamiki. Ma na celu nie tylko poznanie sposobów funkcjonowania badanej instytucji, lecz także ukazanie jej dotychczasowych osiągnięć lub niepowodzeń łącznie ze społeczno- kulturalnym ich kontekstem. Szczególna uwagę przywiązuje się do opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych.

Przykładowe tematy badań:

- różne uwarunkowania środowiskowe,

- wpływ rodziny, szkoły na wychowanie i nauczanie dzieci i młodzieży,

- rzeczywiste lub domniemane przyczyny sprawiania przez nich trudności wychowawczych

- pedagogiczne i psychologiczne funkcjonowanie danej instytucji lub instytucjonalnej formy działalności wychowawczej

b)     metoda indywidualnych przypadków

Zbieranie danych o rozwoju i życiu fizycznym, psychicznym i społecznym badanej osoby służy do usprawnienia działań terapeutycznych czy psychoterapeutycznych i wychowawczych dzieci i młodzieży. Toteż badaniem tym obejmuje się zwłaszcza osoby o zaburzonym rozwoju i nie poddające się zwykłym oddziaływaniom wychowawczym. Ma ona na celu postawienie diagnozy różnego rodzaju zaburzeń oraz ukazanie ich przyczyn i szerszego kontekstu środowiskowego czy kulturowego.

4.      Techniki.

a)      metoda monograficzna

- obserwacja uczestnicząca,

- analiza autobiografii,

- badanie dzienników, pamiętników, listów,

- techniki socjometryczne,

- techniki eksperymentalne,

- ankiety,

- wywiady,

- badanie dokumentów

b)     metoda indywidualnych przypadków

- rozmowa i wywiad,

- analiza treściowa i formalna dokumentów,

- analiza wytworów,

- obserwacja uczestnicząca,

- testy psychologiczne,

- techniki projekcyjne,

- analiza danych z  teczki biograficznej ucznia

- relacje pisemne i ustne składane przez nauczycieli

- badanie zeszytów, pamiętników, notatek, wypracowań

- analiza wyników badań lekarskich i psychologicznych

5.      Narzędzia.

a)      metoda monograficzna

- arkusz ankiety, wywiadu,

- dokumenty źródłowe- pamiętniki, notatki, listy,

- magnetofon, dyktafon, kamera wideo

b)     metoda indywidualnych przypadków

- arkusz ankiety, wywiadu,

- dokumenty źródłowe: teczka biograficzna, pamiętniki, notatki, wypracowania, wyniki badań lekarskich i psychologicznych

- notes (notowanie spostrzeżeń z obserwacji)

Tabela 1 Metoda biograficzna