Byron G. G. - Giaur.pdf - G. G. Byron - garnett5

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Giaur

George Gordon Byron

Przekład: Adam Mickiewicz

Tower Press 2000

PRZEDMOWA TŁUMACZA

O wpływie Byrona na całą tegoczesną literaturę przekonywają się co dzień

czytelnicy, bo widzą na wszystkich utworach późniejszych barwę i piętno tego wielkiego

poety. O zaletach i wadach dzieł jego tyle ksiąg napisano, że z nich można by ułożyć

małą bibliotekę; nie myślimy poruszać tej pleśni krytyczno-panegirycznej, głęboko już

zasypanej innymi, ważniejszymi polemikami.

Ale tłumacz czuł się obowiązanym powiedzieć zdanie swoje o dziełach autora pod

jednym przynajmniej względem – pod względem moralnego ich charakteru i dążenia.

Wiadomo, iż Byrona oskarżano o bezbożność i antysocjalizm; zarzucano mu, że

występnych ludzi wybierając na bohatyrów swoich pieśni, robił niejako apoteozę

zbrodni; Fryderyk Szlegel nazwał go emisariuszem szatana, a wszyscy zgodzili się, że

był apostołem sceptycyzmu.

Wszakże, jeśli sądząc dzieła pod względem sztuki, krytycy zwykli je odnosić do

wieku, w którym wzięły początek, porównywać z dziełami spółczesnymi i późniejszymi,

należałoby równą zachować metodę oceniając moralny charakter autorów.

Byron był dzieckiem przeszłego wieku; wszedł na świat w epoce moralnej

najnieszczęśliwszej dla człowieka, dla poety. Właśnie wtenczas spadała zasłona po

pierwszym akcie rewolucji. Straszna walka piśmienna i słowna przecięta została

giliotynami i zagłuszona grzmotem wojny europejskiej. Stronnictwa osłabione

wzajemnym mordem ustąpiły z placu boju; niedobitków Napoleon rozbroił i wziął na

kagańce. Wszystko ucichło. Był to czas dziwnego otrętwienia; o tych wielkich pytaniach,

które świat zaburzyły, lękano się już mówić, zaprzestano myślić. Dzieła wszystkie

ówczesne noszą cechę trwogi umysłowej i moralnego upadku. Są to niby rozmowy

winowajców zamkniętych w więzieniu, którzy wstydzą się wspominać przeszłość – bo

haniebna, boją się pomyśleć o przyszłości – bo okropna, i – bawią się gawędką o

pogodzie i deszczu.

Dusza Byrona nie mogła żyć śród takiej literatury, gwałtem wyrywała się za jej sferę.

Młody autor, prześladowany od krytyków, ścigał ich wzajem, a z krytyków sądząc o

czytelnikach, zaczął lekceważyć całą publiczność. Po tej kłótni autorskiej z literatami

nastąpił rozbrat moralny z ludźmi, którego szczegóły należą do biografii.

Zalśniony gniewem, złorzecząc obłudzie,

Choć znał, zapomniał, że są lepsi ludzie.

Korsarz

Odtąd zdało się Byronowi, że człowiek z sercem nie może żyć w towarzystwie, że

musi uciec od świata lub mścić się nad nim. Odtąd bohatyrów swoich, dzieci duszy

swojej, wychowywał na pustyni lub w jaskiniach łotrów.

Ale dzieci Byrona nie są to pospolici zbrodniarze, nie zimni egoiści albo szaleni

fanatycy zakochani w swojej przewrotności i głupstwie. Poeta zostawia im jedną

przynajmniej cnotę, jedno szlachetne uczucie, które ich mimowolnie z rodzajem ludzkim

wiąże, które nie pozwala im pogrążyć się w zupełną moralną ciemność i, świecąc na

dnie sumnienia, tym wyraźniej daje widzieć wszystkie jego szczerby i plamy. Ludzie

Byrona mają sumnienie. I tu jest główna różnica między naszym autorem i pisarzami

przeszłego wieku. Przeszły wiek był sofistą, a więc nie znał różnicy złego i dobrego,

ćwiczył się tylko w rozumkowaniu i za cel sobie położył: ze wszystkiego wytłumaczyć

się, a raczej wygadać. Typem przeszłego wieku jest Panglos 1 Woltera. Ten Panglos,

francuski Hiob, w największym spodleniu moralnym nie traci dobrego humoru; walając

się w śmieciach i wypluwając zęby, zawsze pyszni się i cieszy się, że był i jest filozofem.

1 Po polsku: Wszystkomowny albo Najjęzyczliwszy[przyp. Mickiewicza]

Ludzie Byrona gardzą taką sofisterią, czują, że są winni, cierpią; duma tylko nie dozwala

im błagać przebaczenia, a czytelnik czuje, że do poprawy brak im tylko – czasu, bo

wszyscy zbyt rychło giną. Czytelnik pewny jest, że Giaur ani Korsarz, ani nawet Don

Juan nie skończyliby jak Panglos albo Foblas.

I sceptycyzm Byrona różny jest od tej obojętności na wszystko, co jest wysokie i

piękne, od tej zwierzęcej nieczułości, którą sofiści ochrzcili sceptycyzmem, a która jest

tylko dobrowolną głucho-ślepotą. Cała filozofia przeszłego wieku dążyła do tego, ażeby

ludzi już pochlebstwem odwieść, już groźbą i śmiechem odstraszyć od poszukiwania

prawd wyższych i zasadniczych, ażeby wmówić, że te prawdy albo są do pojęcia

niepodobne, albo niewarte dochodzenia. Byron pierwszy z poetów nie dał się zaspokoić

taką sofistyczną kondemnatą myślenia i uczucia. Wielka zagadka świata, zagadka

przeznaczeń rodu ludzkiego, przyszłego życia, stała mu zawsze przed oczyma. Poruszył

on wszystkie zasadnicze pytania moralne i filozoficzne, pasował się ze wszystkimi

trudnościami dogmatów i tradycyj, klął i dąsał się jak tytan Prometeusz, którego cień tak

często lubił wywoływać. Nie rozwiązał sobie zagadnienia, nie uspokoił duszy; ależ mu

brakło, równie jak jego bohatyrom – czasu! Może dlatego tylko nie sprawdziła się

przepowiednia Walter-Skota.

Nie był tedy Byron kontynuatorem przeszłego wieku; owszem, powiedzieć można, że

ruch umysłowy, dążący ku sofisterii, on jeden na drodze literatury zatrzymał i wstecz

zawrócił. Odgłos powszechny nazwał Byrona Napoleonem poetów, również Napoleona

uznano za jedynego poetę Francji. Wiele wieków minie, nim się znajdzie ręka, która by

jedno z tych bereł dźwignąć mogła.

Uważano, że w dwojakim sposobie sceptycyzm ukazuje się na świecie: raz jako mrok

wilgotny i zimny, wróżący noc długą; drugi raz jako te chwilowe ściemnienie

porankowe, połączone z powiewem orzeźwiającym, które zapowiada dzień. Byron

wyobraża tą drugą epokę sceptyków, niepewnych w swoim dążeniu, ale pełnych ducha i

rzeźwości.

Byron G. G. - Giaur.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: