8. J. Kubiak, A. Fiszer-Nowacka - Techniki mediacyjne - narzedzie sluzace rozwiazywaniu konflikt.pdf - Konferencja CBT - majaremi

Wojciech Jezienicki (mediator)

Anna Fiszer-Nowacka (mediatorka)

MEDIACJA – CZYLI JAK WSPOMAGAĆ ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW BEZ

AGRESJI

Jak się zachować, gdy w szkole ma miejsce zachowanie agresywne. Co robić, jeżeli

skutkiem takiego zachowania są nie tylko zranione uczucia, lęk wywołany u ofiary, ale

również uszkodzenie ciała, zniszczone mienie. Wychowawca i dyrekcja szkoły stają przed

mogą wyciszyć sprawę lub przykładnie ukarać winnego. Co nam dają takie strategie

reagowania na konflikty. W pierwszym przypadku ofiara czuje się jeszcze bardziej

pokrzywdzona, nie uzyskuje ani przeprosin, ani zadośćuczynienia, jej lęk przed sprawcą

wzrasta; sprawca natomiast czuje się bezkarny, następnym razem zaatakuje bez

zastanowienia. Jeśli „wyciszymy sprawę”, nie będziemy rozmawiać o aktach agresji, która

mają miejsce na terenie szkoły temat ten stanie się tabu. Z każdym przypadkiem będzie

trudniej to tabu przełamać i stworzyć klimat do wspólnego wypracowania strategii

niwelowania zachowań agresywnych. W drugim przypadku szkodę i krzywdę wyrządzoną

ofierze równoważy się krzywdą wyrządzoną sprawcy 1 , co może dać satysfakcję, jednak nie

prowadzi do naprawy szkody; ukarany sprawca często czuje się pokrzywdzony i zaczyna w

nim kiełkować chęć zemsty na ofierze. To powoduje lęk ofiary przed sprawcą, strach przed

ponownym atakiem. Jak w takim razie postępować?

Efektywnym sposobem rozwiązywania konfliktów jest mediacja. Sprawcy agresji

pozwala wziąć odpowiedzialność za własne czyny i zrozumieć wyrządzoną krzywdę,

ofierze daje szanse na wysłuchanie, przełamanie bariery lęku przed sprawcą, uzyskanie

zadośćuczynienia. Nie ma tu nastawienia na karę, ale na naprawienie wyrządzonej szkody.

W mediacji spotykają się strony konfliktu i mediator po to, by wspólnie rozwiązać problem,

porozmawiać o jego przyczynach i wypracować model relacji, który pozwoli, żeby w

przyszłości akty agresji się nie powtarzały.

Nieprzypadkowo historia wprowadzania mediacji do systemu prawnego w Polsce

rozpoczęła się od pracy z nieletnimi - od eksperymentalnego programu realizowanego przez

Zespół ds. Wprowadzania Mediacji w Polsce, który był realizowany w latach 1996-1999 w 8

1 Praktyczne aspekty sprawiedliwości naprawczej , dr Janina Waluk, „Powrót do domu. Zastosowanie

sprawiedliwości naprawczej w integracji społecznej nieletnich sprawców czynu karalnego”, str. 8, PCM 2006

sądach rodzinnych na terenie całego kraju. W programie tym przeprowadzono kilkaset

mediacji. W 90% podpisane ugody zostały zrealizowane 2 . Wzięcie udziału w mediacji

powodowało, że większość nieletnich sprawców czynu karalnego nie wracała do

przestępstwa. Inną, stosowaną w Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii i w innych krajach

Europy metodą pracy z młodzieżą są sesje sprawiedliwości naprawczej. Podczas, gdy w

mediacji biorą udział strony konfliktu (ewentualnie z rodzicami w przypadku nieletnich) i

mediatorzy, w sesjach sprawiedliwości naprawczej uczestniczą członkowie społeczności

lokalnej, zainteresowanych instytucji i inne osoby, których akt przemocy w różny sposób

dotknął. Sesja sprawiedliwości naprawczej to nie sąd nad sprawcą, ale platforma do

wspólnej dyskusji nad tym, jak naprawić szkodę i sprawić, żeby sytuacja się nie powtórzyła.

MEDIACJA – to dobrowolne i poufne porozumiewanie się stron w obecności bezstronnego i

neutralnego mediatora w celu rozwiązania sporu (osiągnięcia ugody/pojednania)

1. Po pierwsze dobrowolność

Dobrowolność mediacji stanowi jej pierwszą, sztandarową zasadę. Oczywiście często

strony są przymuszone okolicznościami do wzięcia udziału w mediacji. Jednak zasada

dobrowolności zakłada, że strony mogą wycofać się z mediacji na każdym jej etapie. To

bardzo ważne, gdyż dobrowolność zwiększa prawdopodobieństwo przestrzegania zasad

przyjętych w ugodzie, daje stronom poczucie, że są to „ich własne” ustalenia. Bez tego

mediacja nie ma sensu.

2. Rozwiązywanie to nie rozstrzyganie. Czyli nie załatwiajmy spraw za uczniów

Ten element jest w przypadku pracy z dziećmi i młodzieżą najtrudniejszy, ale i

najbardziej wartościowy. Oczywiście najprostszym wyjściem w przypadku konfliktu

szkolnego jest rozstrzygnięcie go na mocy autorytetu nauczyciela. Taka metoda ma

oczywiście wiele zalet: przede wszystkim jest najmniej czasochłonna. Jednak strony

konfliktu nie mają tu zazwyczaj szans na gruntowne wysłuchanie (przez nauczyciela -

„sędziego”), nie mają możliwości wyrażenia emocji w bezpiecznych warunkach, nie mają też

wpływu na rozstrzygnięcie (ono zapada poza nimi). Przedstawiciele pewnych zawodów są

2 Mediacja w polskim prawie karnym i prawie nieletnich , prof. dr hab. Dobrochna Wójcik, kwartalnik Mediator,

Numer 33 (2/2005), str. 11

predestynowani lub (mniej górnolotnie) po prostu przyzwyczajeni do rozstrzygania

konfliktów. Zupełnie oczywistym przykładem są tu sędziowie, ale nauczyciele też należą do

tej grupy. Mówię tu o pewnym naszym odruchu, który podpowiada, że powinniśmy po

prostu zadecydować. Ale tego się właśnie od nas oczekuje. I uczniowie chcą, żeby nauczyciel

załatwił sprawę za nich i zdjął z nich odpowiedzialność.

Jednak w mediacji to nie mediator decyduje, jaki kształt przyjmie ugoda, czyli jak

załatwić sprawę tak, żeby naprawić szkodę lub przykrość. Neutralność to jedna z

podstawowych zasad mediacji. I znaczy ona właśnie to, że mediator nie podsuwa rozwiązań

stronom. To poszkodowany wie, czy chce otrzymać odszkodowanie, pomoc w nauce, jakąś

rzecz, czy po prostu usłyszeć „przepraszam, głupio mi”. Z kolei sprawca powinien

zdecydować, czy jest się w stanie zobowiązać do wypełnienia punktów ugody. Cały proces

dochodzenia do ugody mediator stymuluje zdawaniem odpowiednich pytań,

doprecyzowuje, przedstawia wypowiedzianą przez stronę kwestię własnymi słowami,

rozładowuje napięcie, czyli stosuje cały arsenał technik, które mają na celu doprowadzenie

do porozumienia. Jednak nie załatwia sprawy za strony i musi być bardzo konsekwentny,

jeśli o to chodzi. Bo właśnie fakt, że ugoda została wypracowana samodzielnie przez

skonfliktowane osoby (w naszym przypadku uczniów) powoduje, że konflikt nie powróci i

że punkty ugody nie zostaną złamane. A łamanie ugody samo w sobie może być zarzewiem

konfliktów. Strony w mediacji biorą odpowiedzialność za to, co się stało (mam tu na myśli w

szczególności sprawcę) i biorą swój konflikt w swoje ręce.

3. Ugoda. Bądźmy formalistami.

Ugoda to dokument, który jest efektem pozytywnie zakończonej mediacji. Spisuje się

w niej szczegółowo uzgodnienia wypracowane podczas sesji mediacyjnych (w przypadku

sesji sprawiedliwości naprawczej jest to kontrakt). Z naszej praktyki wynika, że niezależnie

od sytuacji, w jakiej prowadzimy mediację warto jest podejść do spisywania i podpisywania

ugody bardzo poważnie. Ugoda powinna być przepisana na komputerze i przygotowana w

tylu kopiach, żeby otrzymał ją każdy uczestnik mediacji (również mediator).

4. Ale jak to się robi?

a) Mediacja

Mediacje to temat bardzo teraz na czasie, jednak wcale nie dla wszystkich jest takie

oczywiste, jak mediacja wygląda. Standard w myśl którego my mediujemy (i mamy głębokie

przekonanie co do jego skuteczności) wymaga by mediator (a najlepiej dwoje mediatorów)

najpierw spotkali się oddzielnie z jedną i drugą stroną konfliktu, przeprowadzając z nią

spotkanie wstępne . Jeśli obie osoby wyrażają zgodę na mediację, umawiane jest spotkanie

wspólne (sesja wspólna), w którym biorą udział mediatorzy i obie strony. Spotkania wstępne

zwykle są krótsze. Podczas takiego spotkania informujemy stronę o zasadach mediacji, oraz

wysłuchujemy tego, co chce nam ona powiedzieć. Sesja wspólna to dyskusja obu stron

konfliktu odbywająca się w bezpiecznych warunkach. Takie sesje trwają parę godzin

(zazwyczaj 2 godziny) i ich elementem mogą być rozmowy na osobności podczas których

jeden mediator rozmawia ze stroną. Podczas takich rozmów możemy użyć argumentów,

które wypowiedziane na forum osłabiłyby pozycje strony lub byłyby krępujące. Już na

spotkaniu wstępnym dopytujemy i doprecyzowujemy przedstawianą wersję. Dbamy o to,

żeby „nie dać się przeciągnąć”, „urobić” i mimo woli nie stać się adwokatem jednej ze stron.

Dbamy o bezstronność. W utrzymaniu bezstronności niezwykle sprzyja prowadzenie

mediacji w parach. Partner zawsze będzie miał własne spojrzenie na sprawę, wychwyci

naszą nieobiektywność.

W mediacje prowadzone w szkole mediator może włączyć rodziców uczniów. Jest to

konieczne, jeśli doszło do poważnej szkody, czy uszkodzenia ciała i w podczas sesji dyskusja

będzie dotyczyć zobowiązań natury finansowej. Mediator powinien jednak dbać o to, by

obecność rodziców nie zaburzyła równowagi stron mediacji (np. ofiara przyjdzie z

rodzicami krytykującymi, a sprawca ze wspierającymi trzeba będzie całą energię włożyć we

wspieranie ofiary). O tej naczelnej zasadzie należy pamiętać dobierając skład spotkania

mediacyjnego. Ilość sesji wspólnych zależy od potrzeb stron. Jednak do wypracowania

dobrej ugody wystarczy nawet jedna sprawnie poprowadzona sesja.

b) Sesje sprawiedliwości naprawczej

Bardzo interesującą metodą wykorzystywaną w pracy z nieletnimi, która wymaga

jednak od mediatora sporego doświadczenia jest sesja sprawiedliwości naprawczej.

Metoda ta polega na zorganizowaniu spotkania, w którym biorą udział wszystkie osoby,

które są zaangażowane w sprawę, które akt przemocy w jakiś sposób dotknął. Spotkanie

organizuje (dobiera skład grupy) i prowadzi koordynator . Osoby, które zawsze biorą udział

w takim spotkaniu, to ofiara i grupa ją wspierająca (rodzice, rodzeństwo, przyjaciele), oraz

sprawca z grupą wspierającą. Poza tym w szkole mogą to być psycholog, czy pedagog,

dyrektor, katecheta itd. Koordynator musi tu sporządzić sobie scenariusz spotkania i mieć

na nie bardzo jasno sformułowany pomysł. Weźmie w nim udział wiele zantagonizowanych

osób i niełatwo jest opanować taką grupę. Koordynator sesji sprawiedliwości naprawczej nie

musi być zupełnie neutralny. Ma prawo do wygłaszania sądów , poddawania propozycji,

tylko on może udzielać głosu uczestnikom spotkania. Produktem pracy, podobnie jak w

przypadku mediacji jest dokument – ugoda lub kontrakt. Zapisy ugody mają na celu

naprawienie szkody, a nie tylko ukaranie sprawcy.

Ta metoda pochodzi z tradycji maoryskiej i została wprowadzona do prawodawstwa

Nowej Zelandii zapisami „Ustawy o dzieciach i młodzieży i ich rodzinach z1989 r”. W myśl

jej przepisów każdy nieletni sprawca czynu karalnego najpierw bierze udział w sesji

sprawiedliwości, a dopiero jeśli ten sposób przywrócenia ładu społecznego zawiedzie,

sprawa trafia do sądu. Polityk ta okazała się bardzo skuteczna. Obecnie tylko 2% (sic!)

młodocianych przestępców zostaje skazanych na kary pozbawienia wolności. 3 Również

bardzo obniżył się procent osób powracających do przestępstwa.

5. Dlaczego warto mediować?

Prowadzenie mediacji w szkole ma głęboki sens i wiele zalet. Jest to metoda, która

pozwala przełamać tabu komunikacyjne związane z agresją. Daje narzędzia, które pozwalają

w bezpiecznych warunkach dotrzeć do korzeni konfliktu, omówić je. Daje ofierze poczucie,

że jej krzywda to dla społeczności, której jest częścią nie jest drobny epizod bez znaczenia.

Podjęcie mediacji pokazuje, że jednak coś się stało, że jest o czym mówić, nad czym się

zastanawiać. Mediacja niweluje lęk ofiary przed sprawcą. Jest to szczególnie ważne, gdy obie

te osoby uczęszczają do jednej szkoły, jednej klasy i siłą rzeczy muszą się spotykać. Ale

nawet jeśli sprawca aktu przemocy zostałby relegowany ze szkoły, w ofierze pozostałby lęk

przed zemstą. Mediacja pozwala podjąć próbę naprawy wyrządzonej szkody, oczyszczenia

atmosfery. Z punktu widzenia sprawcy mediacja jest postępowaniem bardzo pouczającym.

3 Jim Consendine. Sprawiedliwość naprawcza .Przywrócenie ładu społecznego. Polskie Stowarzyszenie

Edukacji Prawnej, Warszawa 2004, str. 119

8. J. Kubiak, A. Fiszer-Nowacka - Techniki mediacyjne - narzedzie sluzace rozwiazywaniu konflikt.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: