HORMONY – różnorodne pod względem chemicznym związki organiczne, które produkowane są przez pojedyncze komórki (hormony tkankowe) lub przez grupę komórek skupionych razem w postaci gruczołu (hormony gruczołowe). Hormony regulują i koordynują procesy biochemiczne zachodzące w komórkach i tkankach, a pośrednio wszystkie procesy fizjologiczne.
Reguluje podstawowe procesy życiowe organizmu:
• wpływa na reakcje biochemiczne
• kontroluje aktywność enzymów
• wywołuje następstwa morfologiczne, biochemiczne i czynnościowe w tkankach docelowych
• modyfikuje (wzmacnia lub hamuje) czynności komórek ale ich nie rozpoczyna
Komórki endokrynowe – komórki, których główną rolą jest wydzielanie hormonów
Podział hormonów wg rodzaju działania
Hormony oddziaływują na organizm na trzy sposoby:
· autokrynne – komórka syntetyzuje hormon, który działa na nią samą
· parakrynne - syntetyzowany hormon działa lokalnie na sąsiadujące komórki
· endokrynne - hormon wydzielany jest do krwi i oddziaływuje na odległe narządy w organizmie
Transport hormonów na zewnątrz komórek
• Hormony polipeptydowe – wydzielane za pośrednictwem pęcherzyków
• Steroidy (glukokortykoidy, androgeny, estrogeny, mineralokortykoidy) i eikozanoidy (prostoglandyny) – wydzielane bezpośrednio (dyfuzja, transportery)
Receptory hormonów
Hormony aminokwasowe, peptydowe, białkowe Hormony steroidowe
Receptory błonowe
jonotropowe enzymatyczne (katalityczne) metabotropowe – związane z
białkiem G
Receptory enzymatyczne (katalityczne)
Receptor dla insuliny
(aktywność kinazy tyrozynowej)
Domena wiążąca insulinę
Domena wiążąca ATP posiadająca aktywność kinazy tyrozynowej
Związanie liganda powoduje dimeryzację receptora i aktywację części efektorowej receptora
Kinaza tyrozynowa
Insulina dimeryzacja receptora autofosforylacja Fosforylacja białek
Receptory metabotropowe – związane z białkiem G
Receptory cytoplazmatyczne (dla sterydów)
Hormony sterydowe występują w osoczu w postaci związnej z globulinami:
• glikokortykosterydy i aldosteron z CBG
• testosteron i progesteron z PBG
• estrogeny z EBG
Jeżeli wewnątrz komórki znajdują się wolne receptory to hormony odszczepiają się od białek i na zasadzie gradientu stężeń dyfundują przez błonę komórkową.
Wiązanie receptor wewnątrzkomórkowy-hormon lipofilowy
• w cytoplazmie lub w jądrze
• w przypadku wiązania w cytoplazmie – przemieszczenie kompleksu receptor-hormon do jądra
Ogólny schemat działania progesteronu na komórkę docelową
Piętrowość układu hormonalnego i jego związek z układem nerwowym
Podwzgórze
• to część podkorowa mózgowia zaliczana do międzymózgowia, która nadzoruje reakcje bezwiedne organizmu.
• Od podwzgórza zależy homeostaza organizmu.
• Jest to ośrodek podkorowy autonomicznego układu nerwowego.
• Jego masa w mózgu człowieka wynosi około 4,5 g(co stanowi około 1/300 masy mózgu).
PODWZGÓRZE łączy się z:
• przednim płatem przysadki za pośrednictwem naczyń krwionośnych,
• płatem tylnym przez aksony, których ciała komórkowe znajdują się w podwzgórzu.
Przysadka
Przysadka złożona jest z dwóch płatów:
• przedniego, zwanego częścią gruczołową
• tylnego zwanego częścią nerwową
Przysadka mózgowa (płat przedni, część gruczołowa)
hormon wzrostu (somatotropina,GH) prolaktyna hormony tropowe:
tyreotropowy (TSH)
adrenokortykotropowy (ACTH)
gonadotropowe (folikulotropow -
wzrost i metabolizm produkcja progesteronu i mleka
Somatotropina
• polipeptydowy hormon produkowany przez komórki somatotropowe przedniego płata przysadki mózgowej.
• W ciągu doby wydzielany do krwioobiegu w ilości ok. 0,5 mg
Głównym działaniem jest pobudzanie wzrostu masy ciała i wzrost.
Prolaktyna (laktotropina, PRL)
• zbudowana z 198 aminokwasów.
• Pobudza wzrost gruczołów piersiowych w ciąży i wywołuje laktację.
• Działa także na gonady, komórki limfoidalne i wątrobę (narządy te mają swoiste receptory).
• U kobiet karmiących piersią prolaktyna hamuje wydzielanie hormonu folikulotropowego (FSH) i luteinizującego (LH), blokując owulację i menstruację.
Wydzielanie prolaktyny regulują hormony produkowane przez podwzgórze – prolaktostatyna (dopamina), która hamuje wydzielanie PRL, działanie pobudzające wykazuje prolaktoliberyna.
HORMONY TROPOWE
Hormon adrenokortykotropowy, ACTH
• ACTH jest zbudowany z pojedynczego łańcucha polipeptydowego zawierającego 39 aa. Aktywność biologiczna jest zależna od 20 N-końcowych aminokwasów.
• Powstaje z propiomelanokortyny (POMC, 285 aa).
• Komórki zasadochłonne przedniego płata przysadki wytwarzają POMC, z którego na drodze enzymatycznej powstają:
●hormon adrenokortykotropowy(ACTH)
●hormon β-lipotropowy (LPH)
●β-endorfina
●hormony melanotropowe(MSH)
Funkcje ACTH
· ...
kot_fredek