Wymagania zasadnicze i procedura oceny zgodności sprzętu elektrycznego.pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2004

nia CE [4] na maszynie (na elementach

bezpieczeństwa oznakowania tego się nie

umieszcza).

Zgodnie z ustawą z dnia 30 sierpnia

2002 r. o systemie oceny zgodności

(DzU nr 166 poz. 1360 ze zm.), wyroby

dostarczane wyłącznie na rynek polski

do czasu przystąpienia Rzeczypospolitej

Polskiej do UE nie podlegają obowiązko-

wi oznakowania znakiem CE. Do tego

czasu pozostają w mocy obowiązujące

w Polsce przepisy w sprawie znakowa-

nia (znak B).

W niektórych przypadkach maszyny

mogą jednocześnie podlegać innym

dyrektywom, w których przewidziano

oznakowanie znakiem CE. W takiej sy-

tuacji znak CE na maszynie oznacza, że

spełnia ona wszelkie wymagania, które

jej dotyczą, wynikające ze wszystkich

dyrektyw, którym podlega.

Znak CE winien być umieszczony na

każdej maszynie w taki sposób, aby był

widoczny i czytelny przez cały okres jej

użytkowania.

dr inż. MAREK DŹWIAREK

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Państwowy Instytut Badawczy

Wymagania zasadnicze i procedura

oceny zgodności

sprzętu elektrycznego

Autor omówił w artykule główne postanowienia rozporządzenia ministra gospodarki,

pracy i polityki społecznej z dnia 12 marca 2003 r. w sprawie zasadniczych wyma-

gań dla sprzętu elektrycznego, które wdraża do prawa polskiego przepisy dyrektywy

73/23/EWG.

AKTY PRAWNE

[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Ra-

dy 98/37/WE z 22 czerwca 1998 r. w sprawie

ujednolicenia przepisów dotyczących maszyn.

OJ, L 297 23.07.1998. Wersja polska: CIOP,

Warszawa 2001

[2] Dyrektywa Rady 73/23/EWG z 19 lutego1973 r.

w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych

państw członkowskich dotyczących urządzeń

elektrycznych zaprojektowanych do stosowania

w określonych przedziałach napięć. OJ, L 077,

26.03.1975. Wersja polska: CIOP, Warszawa 1992

[3] Dyrektywa 89/336/EWG z 3 maja 1989 r.

o zbliżeniu praw państw członkowskich doty-

czących kompatybilności elektromagnetycznej.

OJ, L 139, 23.05.1989

[4] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy

i Polityki Społecznej z dnia 10 kwietnia 2003 r.

w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn i ele-

mentów bezpieczeństwa. DzU nr 91, poz. 858

[5] Ustawa z dnia 12 grudnia 2003 r. o ogólnym

bezpieczeństwie produktów. DzU nr 229, poz.

2275

[6] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy

i Polityki Społecznej z dnia 12 marca 2003 r.

w sprawie wymagań zasadniczych dla sprzętu

elektrycznego. DzU nr 49, poz. 414

[7] Ustawa z dnia 21 lipca 2000 r. – Prawo teleko-

munikacyjne. DzU nr 73, poz. 852 ze zm.

[8] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury

z dnia 2 kwietnia 2003 r. w sprawie dokonywa-

nia oceny zgodności aparatury z zasadniczymi

wymaganiami dotyczącymi kompatybilności

elektromagnetycznej oraz sposobu jej oznako-

wania. DzU nr 90, poz. 848

[9] Community Legislation on Machinery.

Comments on Directives 98/37/EC. www.ce-

marking.org

Essential requirements and procedure for conformity assessment of electric equipment

The article discusses the main provisions of the decree of the Minister of Economy, Labour

and Social Policy of 12 March 2003 on essential requirements for electric equipment, which

implements into Polish law the regulations from the directive 73/23/EEC.

Dyrektywa tzw. niskonapięciowa 73/23/

EWG z dnia 19 lutego 1973 roku jest jed-

ną z najstarszych dyrektyw zaliczanych

do tzw. nowego podejścia. W 1993 roku

została zmieniona dyrektywą 93/68/EWG.

Zmiana ta dotyczyła dostosowania wy-

magań dyrektywy 73/23/EWG do pro-

cedur oceny zgodności oraz znakowania

wyrobów znakiem CE. Po wprowadzeniu

tej zmiany dyrektywa ta została w pełni

zharmonizowana z zasadami nowego

i globalnego podejścia.

Do prawodawstwa polskiego przepisy

tej dyrektywy zostały wprowadzone roz-

porządzeniem ministra gospodarki, pracy

i polityki społecznej z dnia 12 marca 2003

roku w sprawie zasadniczych wymagań

dla sprzętu elektrycznego, dalej zwanym

„rozporządzeniem”. Rozporządzenie to

wejdzie w życie z dniem uzyskania przez

Rzeczpospolitą Polską członkostwa

w Unii Europejskiej, tj. 1 maja 2004 r.

Odpowiedzialnym za realizację wy-

magań określonych w rozporządzeniu

jest zawsze producent lub jego upoważ-

niony przedstawiciel. W dalszej części

artykułu pod pojęciem „producent”

będziemy rozumieć również jego upo-

ważnionego przedstawiciela.

Zakres rozporządzenia

Rozporządzenie stosuje się do wszyst-

kich urządzeń elektrycznych zdeiniowa-

nych jako urządzenia zaprojektowane do

zasilania prądem:

– zmiennym o napięciu wyższym od

50 V i niższym od 1000 V

– stałym o napięciu wyższym od 75 V

i niższym od 1500 V

Wymienione zakresy dotyczą napięć

występujących na wejściach i wyjściach

urządzenia. Natomiast wewnątrz urzą-

dzeń mogą występować inne napięcia,

także wyższe.

Urządzenia zasilane z baterii lub

akumulatorów o napięciu wykraczają-

cym poza wymienione zakresy nie są

objęte rozporządzeniem, ale ładowarki

do tych akumulatorów oraz zasilacze

będą nim objęte, jeśli zasilane są napię-

ciem z powyższego zakresu. Natomiast

urządzenia zasilane z baterii o napięciu

mieszczącym się w tych zakresach są

objęte rozporządzeniem.

Rozporządzenie nie dotyczy:

1) sprzętu elektrycznego przezna-

czonego do użytkowania w atmosferze

zagrożonej wybuchem,

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2004

2) sprzętu elektrycznego o przezna-

czeniu radiologicznym i medycznym,

3) elektrycznych części dźwigów

osobowych i towarowych,

4) liczników energii elektrycznej,

5) wtyczek i gniazd do użytku do-

mowego,

6) urządzeń sterujących do ogrodzeń

pod napięciem,

7) specjalistycznego sprzętu przezna-

czonego do użytkowania na statkach,

w samolotach lub w taborze kolejowym,

spełniającego wymagania bezpieczeń-

stwa ustalone przez organizacje mię-

dzynarodowe, których Rzeczpospolita

Polska jest członkiem.

Urządzenia wymienione w pkt. 1 – 4

są objęte zakresem innych dyrektyw

i będą oznaczane znakiem CE w celu

potwierdzenia zgodności z tamtymi

dyrektywami. Pozostałe (pkt. 5 – 7) nie

są objęte zakresem innych dyrektyw no-

wego podejścia i w związku z tym nie

są znakowane znakiem CE, a odnoszą

się do nich przepisy dotyczące ogólnego

bezpieczeństwa produktów.

Rozporządzenie nie obejmuje także

zjawisk dotyczących kompatybilności

elektromagnetycznej. Dotyczy nato-

miast wszystkich zagrożeń związanych

z użytkowaniem wyposażenia elektrycz-

nego, uwzględniając nie tylko zagroże-

nia elektryczne, ale także mechaniczne,

chemiczne i wszystkie inne, które mogą

wynikać z oddziaływania prądu elek-

trycznego. Natomiast promieniowanie

elektromagnetyczne jest uwzględnione

tylko w aspekcie jego oddziaływania na

zdrowie ludzi i zwierząt domowych.

1) zagrożenia stwarzane przez

sprzęt,

2) zagrożenia, które mogą powstawać

na skutek oddziaływania czynników ze-

wnętrznych na sprzęt.

Zagrożeniami stwarzanymi przez

sprzęt są:

– zagrożenia wynikające z możliwości

dotyku pośredniego lub bezpośredniego

– temperatura, łuk, lub promienio-

wanie

– zagrożenie o charakterze nieelek-

trycznym, np. poparzenie, otrucie,

zranienie.

Sprzęt powinien być tak zaprojekto-

wany, aby wszystkie możliwe zagroże-

nia były wyeliminowane lub powinny

być zastosowane odpowiednie środki

techniczne zapobiegające ich skutkom,

w szczególności należy stosować izolację

odpowiednią do dających się przewidzieć

warunków użytkowania.

Aby zapobiec zagrożeniom wynika-

jącym z oddziaływania na sprzęt czyn-

ników zewnętrznych, należy przewidzieć

i zastosować środki techniczne, tak aby:

– spełniał on przewidywane wymaga-

nia mechaniczne

– był odporny na wpływy nieme-

chaniczne w dających się przewidzieć

warunkach otoczenia

– nie narażał ludzi, zwierząt domo-

wych oraz mienia na niebezpieczeństwo

związane z możliwymi do przewidzenia

warunkami przeciążenia.

Przy projektowaniu sprzętu spełnia-

jącego te wymagania należy stosować

zasady dobrej praktyki inżynierskiej.

Powstaje pytanie: kiedy możemy stwier-

dzić, że skonstruowany przez nas sprzęt

rzeczywiście spełnia te wymagania.

Podstawową zasadą jest stosowanie

wymagań norm zharmonizowanych,

które należy traktować właśnie jako

zasady dobrej praktyki inżynierskiej.

W przypadku, gdy brak jest norm zhar-

monizowanych, należy stosować normy

IEC. Jeśli także normy IEC nie obejmują

swoim zakresem wytwarzanego sprzę-

tu, wówczas można stosować normy

i przepisy krajowe, które opracowano

z uwzględnieniem przepisów bezpie-

czeństwa Międzynarodowej Komisji do

Spraw Przepisów Zatwierdzania Sprzętu

Elektrycznego.

Aby zapewnić, że sprzęt będzie użyt-

kowany zgodnie z przeznaczeniem, po-

winny być na nim umieszczone wszystkie

informacje, których znajomość i prze-

strzeganie są warunkiem bezpieczeństwa.

Jeśli nie jest możliwe umieszczenie ta-

kich informacji bezpośrednio na sprzęcie,

to podaje się je w instrukcji obsługi lub

karcie gwarancyjnej.

Na sprzęcie powinny się znaleźć tak-

że informacje identyikujące producenta,

a więc nazwa producenta, znak irmowy

lub znak towarowy. Powinny być one

umieszczone także w instrukcji obsługi

i karcie gwarancyjnej. W przypadku, gdy

informacje te nie mogą być zamieszczo-

ne bezpośrednio na sprzęcie, można je

umieścić na opakowaniu.

Procedura

oceny zgodności

Procedura oceny zgodności z wyma-

ganiami rozporządzenia jest najprostszą

procedurą spośród wszystkich przewidzia-

nych w dyrektywach nowego podejścia.

Schematycznie została przedstawiona na

rys. 1. Przewiduje ona jedynie moduł A.

Oceny zgodności dokonuje się na

podstawie wewnętrznej kontroli pro-

dukcji sprzętu. Kontrola ta ma na celu

upewnienie się, że wyprodukowany

sprzęt spełnia wymagania zasadnicze

rozporządzenia (dyrektywy). W tym

celu producent sporządza dokumentację

techniczną, która powinna zawierać

wszystkie informacje niezbędne do po-

twierdzenia, że sprzęt ten spełnia wszyst-

kie wymagania zasadnicze. Powinna ona

zwierać co najmniej:

Zasadnicze wymagania

bezpieczeństwa

Zgodnie z rozporządzeniem, sprzęt

elektryczny może być wprowadzony do

obrotu tylko wówczas, jeżeli po skon-

struowaniu zgodnie z zasadami dobrej

praktyki inżynierskiej w zakresie zasad

bezpieczeństwa nie zagraża bezpieczeń-

stwu ludzi, zwierząt domowych i mieniu,

pod warunkiem jego właściwego zainsta-

lowania, utrzymywania we właściwym

stanie technicznym i użytkowania zgod-

nie z przeznaczeniem.

Zagrożenia, które należy uwzględ-

niać przy projektowaniu i wytwarzania

sprzętu są podzielone w rozporządzeniu

na dwie grupy:

Rys. 1. Procedura oceny zgodności sprzętu elektrycznego

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 3/2004

1) ogólny opis sprzętu,

2) koncepcję konstrukcyjną oraz ry-

sunki wykonawcze i schematy elemen-

tów, podzespołów oraz obwodów,

3) opisy i objaśnienia niezbędne do

zrozumienia rysunków i schematów oraz

działania sprzętu elektrycznego,

4) wykaz zastosowanych w całości

lub częściowo norm oraz, w przypadku

niestosowania norm, opisy rozwiązań

przyjętych w celu spełnienia wymagań

zasadniczych,

5) wyniki przeprowadzonych obliczeń

konstrukcyjnych i sprawdzeń,

6) sprawozdania z badań.

Producent lub jego upoważniony

przedstawiciel przechowuje dokumen-

tację techniczną wg ogólnych zasad

przez okres 10 lat od daty wyproduko-

wania ostatniego egzemplarza sprzętu.

Dokumentacja ta powinna być dostępna

do wglądu dla instytucji upoważnionych

do prowadzenia nadzoru nad rynkiem.

Obowiązkiem producenta jest zapew-

nienie (deklaracja zgodności), że każdy

wyprodukowany egzemplarz sprzętu

jest zgodny z dokumentacją techniczną

i spełnia wymagania rozporządzenia

(dyrektywy).

Po sporządzeniu dokumentacji, prze-

prowadzeniu niezbędnych sprawdzeń

i upewnieniu się, że sprzęt spełnia wyma-

gania zasadnicze, producent sporządza

deklarację zgodności oraz umieszcza na

wyrobie znak CE. Deklarację zgodności

producent przechowuje wraz z doku-

mentacją techniczną wyrobu. Jeśli wy-

rób produkowany jest poza obszarem

UE, a producent nie ma upoważnionego

przedstawiciela, to obowiązek przecho-

wywania dokumentacji, sporządzania de-

klaracji zgodności i znakowania znakiem

CE spoczywa na importerze.

Znak CE powinien być widoczny,

czytelny i trwały. Umieszcza się go

bezpośrednio na wyrobie. Jeśli nie jest

to możliwe, to na jego opakowaniu, in-

strukcji użytkowania lub karcie gwaran-

cyjnej, pod warunkiem, że nie zmniejsza

to jego widoczności i czytelności.

w szczególnych przypadkach, producent

może skorzystać z pomocy jednostek no-

tyikowanych. Ma to miejsce na przykład,

gdy brak jest norm zharmonizowanych.

W takim przypadku producent jest zobo-

wiązany do sporządzenia dokumentacji,

która wskaże rozwiązania techniczne

zastosowane w celu zapewnienia

zgodności wyrobu z rozporządzeniem.

Istotną częścią tej dokumentacji może

być raport z badań przeprowadzonych

w jednostce notyikowanej, aczkolwiek

ich przeprowadzenie nie jest obowiąz-

kowe. Posiadanie takiego raportu może

natomiast znacznie uprościć procedury

postępowania w przypadku wystąpienia

zastrzeżeń, co do zgodności wyrobu

z rozporządzeniem.

Szczególna rola przypada jednostce

notyikowanej w przypadku wyrobów

objętych zakresem kilku dyrektyw. Na

przykład, w przypadku maszyn zasila-

nych energią elektryczną należy stosować

wymagania obu dyrektyw: maszynowej

i niskonapięciowej. Zgodnie z dyrekty-

wą maszynową, maszyny wymienione

w załączniku IV podlegają obowiązkowej

ocenie przez jednostkę notyikowaną. W

procesie tej oceny jednostka notyikowa-

na w zakresie dyrektywy maszynowej

powinna uwzględnić także zagrożenia

związane z oddziaływaniem energii elek-

trycznej. W ramach tej oceny jednostka

notyikowana powinna uwzględnić wy-

niki oceny zgodności zastosowanej do

podzespołów elektrycznych w maszynie.

Ocenie będzie podlegać wówczas jedynie

poprawność połączenia tych podzespołów,

a nie same podzespoły.

Dlatego w odniesieniu do tej grupy

towarów szczególną rolę odgrywają

normy zharmonizowane. W przypadku

dyrektywy niskonapięciowej jest ich za-

pewne najwięcej (obecnie ponad 1500

[4]). Obejmują one większość sprzętu.

Można na pewno powiedzieć, że sprzęt

zaprojektowany oraz wyprodukowany

zgodnie z normami nie napotka na swojej

drodze do rynku europejskiego żadnych

barier formalnych.

AKTY PRAWNE

[1] Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy

i Polityki Społecznej z dnia 12 marca 2003 r.

w sprawie zasadniczych wymagań dla sprzętu

elektrycznego. DzU nr 49, poz. 414

[2] Dyrektywa Rady 73/23/EWG z 19 lutego

1973 r. w sprawie ujednolicenia przepisów

prawnych państw członkowskich dotyczących

urządzeń elektrycznych zaprojektowanych do

stosowania w określonych przedziałach napięć

[3] Dyrektywa Rady 93/68/EWG z 22 lipca

1993 r. zmieniająca dyrektywę 87/404/EWG

(proste zbiorniki ciśnieniowe), 88/378/EWG

(zabawki), 89/106/EWG (wyroby budowlane),

89/336/EWG (kompatybilność elektromagne-

tyczna EMC), 89/392/EWG (maszyny), 89/686/

EWG (środki ochrony indywidualnej), 90/384/

EWG (nieautomatyczne urządzenia wagowe),

90/385/EWG (aktywne implanty medyczne),

90/366/EWG (urządzenia gazowe), 91/263/EWG

(wyposażenie terminali telekomunikacyjnych),

92/42/EWG (sprawność energetyczna kotłów

gazowych) i 73/23/EWG (sprzęt elektryczny

zaprojektowany do stosowania w określonych

przedziałach napięć)

[4] Obwieszczenie Prezesa Polskiego Komitetu

Normalizacyjnego z dnia 19 grudnia 2003 r.

w sprawie wykazów norm zharmonizowanych.

Mon. Pol. z 2004 r., nr 7 poz. 117

Podsumowanie

Sprzęt elektryczny jest obecnie bardzo

rozpowszechniony, zarówno w gospo-

darstwie domowym, jak i w przemyśle.

Dlatego umożliwienie swobodnego prze-

pływu tej grupy towarów ma szczególne

znaczenie. Dyrektywa niskonapięciowa,

obejmująca swoim zakresem bardzo dużą

gamę wyrobów, w sposób istotny usuwa

bariery w obrocie takim sprzętem. Jej wy-

magania nie są zbyt restrykcyjne.

Całość wymagań sprowadza się do zi-

dentyikowania osób odpowiedzialnych

za wyrób, wymagania wykonania wyrobu

zgodnie z „dobrą praktyką inżynierską”’

oraz sporządzenia i przechowywania

jego dokumentacji.

Rola jednostki notyikowanej

Rozporządzenie nie formułuje bezpo-

średnich wymagań odnośnie udziału jed-

nostki notyikowanej w procesie oceny

zgodności sprzętu elektrycznego. Jednak,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: