Kryteria oceny zagrożenia nielaserowym promieniowaniem optycznym.pdf

BEZPIECZEİSTWO PRACY 3/2003

poliuretanowej, przez 24 godziny z prħd-

koĻciĢ 0,65 Î 0,75 m 3 /min. W prbkach

pobranych w tunelu, zidentyfikowano 9-

nitroantracen i 1-nitropiren oraz w fazie

gazowej 1- i 2-nitronaftaleny. Natomiast

w powietrzu atmosferycznym w tych

dwch miastach stwierdzono wystħpowa-

nie 1- i 2-nitronaftalenw, 9-nitroantrace-

nu, 1-nitropirenu, 2-nitrofluorantenu oraz

7-nitrobenzo[a]antracenu. Nitronaftaleny

oznaczono w fazie gazowej, natomiast 9-

nitroantracen wystħpowaþ w dwu fazach

Î gazowej i zaadsorbowany na czĢstkach

staþych. Pozostaþe nitrowe pochodne

WWA byþy oznaczone na czĢstkach sta-

þych pyþu. StħŇenie np. 1-nitropirenu w tu-

nelu byþo w zakresie 0,44 Ô 0,69 ng/m 3 ,

natomiast w powietrzu atmosferycznym

dwch badanych miast stħŇenia byþy porw-

nywalne, w zakresie 0,019 Ô 0,204 ng/m 3

oraz 0,035 Ô 0,387 ng/m 3 .

MacGrehan i wspþautorzy [8] badali

nitro-WWA w powietrzu atmosferycznym

oraz w spalinach silnika Diesla stosujĢc

wysoko sprawnĢ chromatografiħ cie-

czowĢ z dwoma rŇnymi detektorami:

elektrochemicznym i fluoroscencyjnym.

Wykorzystanie zjawiska fluorescencji

byþo moŇliwie dziħki zastosowaniu ko-

lumny redukcyjnej, ktra przeksztaþcaþa

nitro-WWA do ich aminopochodnych.

Otrzymane amino-WWA wykazujĢ silnĢ

fluorescencjħ, co umoŇliwiþo zastosowa-

nie do ich oznaczania detektora fluore-

scencyjnego. 1-Nitropiren byþ oznaczo-

ny we wzorcu czĢstek staþych spalin Die-

sla oraz w prbkach powietrza atmosfe-

rycznego na obydwch detektorach Î

elektrochemicznym na poziomie stħŇeı

60 ng/ml, oraz fluorescencyjnym Î 10 ng/

ml. Na czĢstkach staþych oznaczono rw-

nieŇ 2-nitrofluoren, 9-nitroantracen, 7-

nitrobenzo[a]antracen oraz 6-nitroben-

zo[a]piren. NajlepszĢ oznaczalnoĻę tych

zwiĢzkw uzyskiwano rwnieŇ na detek-

torze fluorescencyjnym.

W kraju zostaþa wykonana jedna pra-

ca badawcza, ktra dotyczyþa identyfika-

cji i iloĻciowego oznaczania nitro-WWA

w powietrzu atmosferycznym Grnego

ĺlĢska [9]. Autor zastosowaþ w tej pracy

chromatografiħ kolumnowĢ na kwasie

krzemowym do wyodrħbnienia nitro-

WWA, a nastħpne przeksztaþcenie w pen-

tafluoropropyloamidy, co umoŇliwiþo

oddzielenie tych zwiĢzkw od WWA. Do

ich identyfikacji autor zastosowaþ chro-

matografiħ gazowĢ (GC) z detektorem

masowym (MSD), natomiast do iloĻcio-

wego oznaczania chromatografiħ gazowĢ

z detektorem pþomieniowo-jonizacyjnym

(FID). W badanych prbkach zidentyfi-

kowano i oznaczono 2-nitrofluoren, 1-

nitropiren oraz 3-nitrofluoranten. StħŇe-

nia tych zwiĢzkw byþy w zakresie 0,032

Ô 0,35 ng/m 3 .

Ze wzglħdu na dziaþanie rakotwrcze

i mutagenne nitro-WWA koniecznie jest

wyjaĻnienie zagadnienia naraŇenia zawo-

dowego na te zwiĢzki. Przypuszcza siħ,

Ňe substancje te wystħpujĢ w Ļrodowisku

pracy wszħdzie tam, gdzie eksploatowa-

ne sĢ maszyny i inne urzĢdzenia z silni-

kami spalinowymi, gþwnie Diesla.

Badania bħdĢ prowadzone w Central-

nym Instytucie Ochrony Pracy Î Paıstwo-

wym Instytucie Badawczym w ramach

pracy badawczej pt.: Identyfikacja i ozna-

czanie wielopierļcieniowych wĨglowo-

dorw aromatycznych i ich nitropochod-

nych w procesach termo- i fotodestruk-

cji produktw ropopochodnych .

rozporzĢdzeniu ministra pra-

cy i polityki spoþecznej z dnia

29 listopada 2002 r. w spra-

wie najwyŇszych dopuszczalnych stħŇeı

i natħŇeı czynnikw szkodliwych dla

zdrowia w Ļrodowisku pracy [1] zostaþy

zawarte nowe kryteria oceny zagroŇenia

nielaserowym promieniowaniem optycz-

nym w Ļrodowisku pracy. WejdĢ one

w Ňycie 19 czerwca 2003 r. BezpoĻred-

niĢ konsekwencjĢ tego faktu bħdzie obo-

wiĢzek dokonywania oceny zagroŇenia

tym promieniowaniem wedþug tych kry-

teriw. Prezentowany artykuþ ma na celu

przedstawienie rŇnic miħdzy obecnymi

a nowymi kryteriami oraz wyjaĻnienie

niektrych kwestii, ktre mogĢ wyniknĢę

na tle interpretacji nowych kryteriw.

Promieniowanie optyczne, obejmujĢ-

ce promieniowanie nadfioletowe (UV),

widzialne (VIS) oraz podczerwone (IR)

jest zarwno naturalnym skþadnikiem

promieniowania sþonecznego jak i wytwa-

rzane jest sztucznie w celu wykorzysty-

wania go w procesach technologicznych,

medycynie czy kosmetyce. Jest ono rw-

nieŇ produktem ubocznym dziaþalnoĻci

zawodowej czþowieka. Zwykle obszar

promieniowania nadfioletowego i pod-

czerwonego dzieli siħ na pasma A (bliskie),

B (Ļrednie) i C (dalekie). Zgodnie z PolskĢ

NormĢ PN-64/E-01005 [2] pasma te

w przypadku nadfioletu obejmujĢ nastħ-

pujĢce dþugoĻci fal:

UV-A: 315 Ô 400 nm

UV-B: 280 Ô 315 nm

UV-C: 100 Ô 280 nm

a w przypadku podczerwieni:

IRA: 780 Ô 1400 nm

IRB: 1400 Ô 3000 nm

IRC: 3000 Ô 1 mm.

NajczħĻciej przyjmuje siħ, Ňe zakres

promieniowania widzialnego zawiera siħ

w przedziale 400 Ô 780 nm i nie jest on

juŇ dzielony na podzakresy.

Promieniowanie optyczne jest waŇ-

nym czynnikiem Ļrodowiska o duŇej ak-

tywnoĻci biologicznej, niezbħdnym do

PIĺMIENNICTWO

[1] Atkinson R., Arey J. Atmospheric chemistry

of gas-phase polyciclic aromatic hydrocarbons:

formation of atmospheric mutagen. Environ.

Health Perspect. 102 (4), 1994, s. 117 Î 126

[2] Helmig D., Atkinson R., Arey J., Harger

W. P. Formation of mutagenic nitrobenzopyrano-

nes and their occurrence in ambient air . Atmosphe-

ric Environment. 26A, 1992, s. 1735 Î 1745

[3] Arey J., Atkinson R., Zielinska B., Asch-

mann S. Nitroarene products from gas-phase re-

actions volatile polycyclic aromatic hydrocarbons

with the OH and N 2 O 5 . Inter J Chemical Kinetics.

21, 1989, s. 775 Î 799

[4] Yaffe D., Cohen Y., Arey J., Atkinson R.,

Grosovsky A. J. Multimedia analysis of PAHs

and Nitro-PAH daughter products in the Los Ange-

les Basin . http://polysep.ucla.edu/Publica-

tions/Papers_PDF/pah2000_final.pdf , 2000

[5] IARC Monographs on the Evaluation of Carci-

nogenic Risks to Humans. Diesel and Gasoline

Engine Exhausts and Some nitroarenes. IARC

International Agency for Research on Cancer

46, Lyon 1989, s. 1 Î 458

[6] Tenth Report on Carcinogens. Environmen-

tal Health Perspectives ( EHP ) Online, http:/

/ehp.niehs.nih.gov

[7] Dimashki M., Harrad S., Harrison R. M.

Measurments of nitro-PAH in the atmospheres of

two cities . Atmospheric Environment 34, 2000,

s. 2459 Î 2469

[8] MacGrehan W.A., May W.E., Yang S.D.,

Benner B.A. Jr. Determination of Nitro Polinuc-

lear Aromatic Hydrocarbons in air and Diesel par-

ticulate matter using liquid chromatography with

electrochemical and fluorescence detection. Anal.

Chem. 60, 1988, s. 194 Î 199

[9] Warzecha L.: Nitroarenes in airborne parti-

culate organic extract collected from Upper Silesia

Î Identification and quantitative analysis . Chem.

Anat. 38, 1993, s. 303 Î 313

BEZPIECZEİSTWO PRACY 3/2003

dr inŇ. AGNIESZKA WOLSKA

Centralny Instytut Ochrony Pracy

Î Paıstwowy Instytut Badawczy

Nowe kryteria oceny zagroŇenia

nielaserowym promieniowaniem optycznym

prawidþowego rozwoju i dziaþalnoĻci

czþowieka. Jednak jego nadmiar powo-

duje wiele niekorzystnych skutkw bio-

logicznych, prowadzĢc do uszkodzenia

oczu lub skry. Skutki naraŇenia na pro-

mieniowanie zaleŇĢ od parametrw fi-

zycznych promieniowania, wielkoĻci

pochþoniħtej dawki oraz wþaĻciwoĻci

optycznych i biologicznych eksponowa-

nej tkanki. W przypadku ekspozycji na

nadmierne promieniowanie nadfioletowe

i podczerwone moŇe dochodzię do uszko-

dzenia oczu i skry, natomiast promienio-

wanie widzialne moŇe jedynie powodo-

waę zagroŇenie oczu.

ObowiĢzujĢce w Polsce jeszcze do 18

czerwca 2003 r. wartoĻci NDN promienio-

wania optycznego [3] odnoszĢ siħ jedy-

nie do promieniowania nadfioletowego

oraz podczerwonego. Nie ma natomiast

kryteriw oceny zagroŇenia czþowieka

promieniowaniem widzialnym. Dotych-

czasowe normatywy higieniczne w zakre-

sie ochrony przed promieniowaniem

optycznym [3] rŇniĢ siħ od obowiĢzujĢ-

cych w krajach Unii Europejskiej i USA.

RozbieŇnoĻci polegajĢ gþwnie na:

¤ braku w Polsce obowiĢzujĢcych kry-

teriw oceny zagroŇenia oczu promienio-

waniem widzialnym

¤ odmiennej ocenie zagroŇenia pro-

mieniowaniem podczerwonym (wielko-

Ļci mierzone, wartoĻci NDN)

¤ odmiennej ocenie zagroŇenia promie-

niowaniem nadfioletowym (inne rozkþa-

dy widmowe skutecznoĻci biologicznej

promieniowania nadfioletowego stosowa-

ne w ocenie zagroŇenia oczu i skry).

Utrudnia to, a niekiedy nawet unie-

moŇliwia porwnanie zagroŇeı wystħpu-

jĢcych na analogicznych stanowiskach

pracy w Polsce i w innych paıstwach.

Dlatego w Centralnym Instytucie Ochro-

ny Pracy opracowano propozycje nowych

kryteriw oceny zagroŇenia promienio-

waniem optycznym, ktre zostaþy przy-

jħte przez MiħdzyresortowĢ Komisjħ ds.

NDS i NDN oraz ustanowione wspomnia-

nym na wstħpie rozporzĢdzeniem mini-

stra pracy i polityki spoþecznej [1]. Kry-

teria te sĢ zgodne ze stosowanymi w kra-

jach Unii Europejskiej, a w szczeglno-

Ļci z aktualnymi wytycznymi Miħdzyna-

rodowej Komisji Ochrony przed Promie-

niowaniem NiejonizujĢcym Î ICNIRP (In-

ternational Commission on Non-Ionizing

Radiation Protection) [4].

Praca wykonana w ramach programu

wieloletniego pn. áDostosowywanie wa-

runkw pracy w Polsce do standardw

Unii EuropejskiejÑ (CzĨļĚ B) dofinanso-

wanego przez Ministerstwo Gospodarki

Pracy i Polityki Spoÿecznej. Gÿwny ko-

ordynator: Centralny Instytut Ochrony

Pracy Î PaĲstwowy Instytut Badawczy

Pojħcia stosowane

przy ocenie zagroŇenia

promieniowaniem optycznym

Definicje takich podstawowych para-

metrw opisujĢcych promieniowanie

optyczne, jak: natħŇenie napromienienia,

napromienienie oraz luminancja energe-

tyczna zawarte sĢ w normie [2]. Norma ta

nie zawiera jednak definicji pojħę stoso-

wanych przy ocenie zagroŇenia zdrowia

czþowieka promieniowaniem optycznym

[5], do ktrych zalicza siħ:

¤ skuteczne natħŇenie napromienienia

wania optycznego i okreĻlajĢcĢ skutecz-

noĻę biologicznĢ jego oddziaþywania, np.

B λ , otrzymujemy odpowiednio ocenħ za-

groŇenia fotochemicznego siatkwki oka

promieniowaniem widzialnym. WartoĻci

wzglħdnej skutecznoĻci widmowej, okre-

ĻlajĢce wybrane skutecznoĻci biologicz-

ne, podane sĢ w odnoĻnych normach [6 Ô

10].

Skuteczne natħŇenie napromienie-

nia ( E s ) Î jest to natħŇenie napromienie-

nia promieniowaniem z zakresu dþugoĻci

fal od λ 1 do λ 2 , waŇone wedþug okreĻlone-

go rozkþadu widmowego skutecznoĻci

biologicznej promieniowania, okreĻlone

wzorem:

¤ caþkowite napromienienie (napro-

mienienie nieselektywne)

¤ skuteczna luminancja energetyczna

[W ¤ m -2 ]

¤ skuteczna luminancja energetyczna

zintegrowana

¤ caþkowity czas ekspozycji na pro-

mieniowanie

OpracowujĢc uproszczone, oglne de-

finicje tych pojħę przyjħto, Ňe:

¤ po wstawieniu we wzorach w miej-

sce symboli λ 1 i λ 2 odpowiednich warto-

Ļci liczbowych dþugoĻci fal otrzymuje-

my ŇĢdany zakres promieniowania

optycznego, np. promieniowania nadfio-

letowego i wwczas okreĻlamy np. natħ-

Ňenie napromienienia promieniowania

nadfioletowego

¤ po wstawieniu we wzorach wybra-

nej wzglħdnej skutecznoĻci widmowej

promieniowania w miejsce symbolu X λ Î

przyjħtej dla danego zakresu promienio-

gdzie:

E λ Î natħŇenie napromienienia promie-

niowania o dþugoĻci fali λ

X λ Î wzglħdna skutecznoĻę widmowa

promieniowania

∆λ Î przedziaþ dþugoĻci fal promienio-

wania, dla ktrego przyjmujemy danĢ

wartoĻę E λ (przy pomiarze spektroradio-

metrycznym odpowiadajĢcy czħstotliwo-

Ļci prbkowania, np. pomiar E λ wykony-

wany co 5, 10 czy 50 nm).

Caþkowite natħŇenie napromienie-

nia ( E c ) Î lub inaczej natħŇenie napro-

mienienia nieselektywne jest to natħŇe-

nia napromienienia promieniowaniem

z zakresu dþugoĻci fal od λ 1 do λ 2 okreĻlo-

ne wzorem:

[W ¤ m -2 ]

¤ caþkowite natħŇenie napromienienia

(natħŇenie napromienienia nieselektywne)

¤ skuteczne napromienienie

BEZPIECZEİSTWO PRACY 3/2003

Caþkowite napromienienie ( N c ) lub

inaczej Î napromienienie nieselektywne

(wyraŇane w J ¤ m -2 ) jest to napromienie-

nie promieniowaniem z zakresu dþugoĻci

fal od λ 1 do λ 2 rwne iloczynowi caþkowi-

tego natħŇenia napromienienia promie-

niowaniem z zakresu dþugoĻci fal od λ 1

do λ 2 ( E c ) oraz caþkowitego czasu ekspo-

zycji na promieniowanie ( t ).

Skuteczne napromienienie ( N s )

(wyraŇane w J ¤ m -2 ) jest to napromienie-

nie promieniowaniem z zakresu dþugoĻci

fal od λ 1 do λ 2 waŇone wedþug okreĻlone-

go rozkþadu widmowego skutecznoĻci

biologicznej promieniowania, rwne ilo-

czynowi skutecznego natħŇenia napro-

mienienia promieniowaniem z zakresu

dþugoĻci fal od λ 1 do λ 2 ( E s ) oraz caþkowi-

tego czasu ekspozycji na promieniowa-

nie ( t ).

Skuteczna luminancja energetycz-

na Ņrdþa ( L s ) Î jest to luminancja ener-

getyczna Ņrdþa emitujĢcego promienio-

wanie w zakresie dþugoĻci fal od λ 1 do λ 2

waŇona wedþug okreĻlonego rozkþadu

widmowego skutecznoĻci biologicznej

promieniowania, okreĻlona wzorem [5]:

czas naraŇenia oka lub skry na promie-

niowanie optyczne podczas wykonywa-

nia okreĻlonych czynnoĻci, w ciĢgu caþej

zmiany roboczej.

WielkoĻci te mierzy siħ lub wyznacza

zgodnie z przyjħtymi kryteriami oceny

(dla wybranego zakresu promieniowania

optycznego, odpowiedniego rozkþadu

widmowego skutecznoĻci biologicznej,

czasu ekspozycji czy wielkoĻci Ņrdþa

promieniowania), stosujĢc odpowiednie

metody pomiarw oraz dostosowanĢ do

tych celw aparaturħ badawczĢ. Metody

pomiaru i wyznaczania wartoĻci tych wiel-

koĻci okreĻlajĢ odpowiednie normy

[6 Ô 10], ktre sĢ opracowywane rwno-

legle z przyjmowanymi NDN. W przypad-

ku nowych NDN promieniowania optycz-

nego metody pomiarw okreĻlajĢ dwie

nowe normy [9, 10].

groŇenia oczu i skry. Aby jednak uwzglħd-

nię szkodliwe dziaþanie UV-A na oczy (po-

wstawanie zaęmy), dodatkowo bħdzie siħ

okreĻlaę caþkowite napromienienie pro-

mieniowaniem zakresu UV-A (w odniesie-

niu do Ņrdeþ, ktre emitujĢ takie promie-

niowanie). NaleŇy siħ spodziewaę, Ňe w wie-

lu przypadkach nowe kryteria oceny przy

tak ustalonych wartoĻciach NDN bħdĢ

áþagodniejszeÑ od obecnych i moŇe siħ tak

zdarzyę, Ňe w Ļwietle obowiĢzujĢcych kry-

teriw wystħpuje przekroczenie NDN, na-

tomiast przy ocenie wedþug nowych kry-

teriw takiego przekroczenia nie bħdzie.

Promieniowanie widzialne

Promieniowanie widzialne ocenia siħ

wyþĢcznie z punktu widzenia jego szko-

dliwoĻci dla oczu. Intensywne promienio-

wanie widzialne (zwþaszcza Ļwiatþo nie-

bieskie z zakresu 425 Ô 455 nm) moŇe

powodowaę termiczne lub fotochemicz-

ne uszkodzenia i schorzenia siatkwki

oka. Przyjmuje siħ, Ňe w wyniku eks-

pozycji krtszej od 10 s powstajĢ

gþwnie uszkodzenia termiczne, nato-

miast czas dþuŇszy powoduje uszko-

dzenia fotochemiczne .

Ocenħ zagroŇenia fotochemiczne-

go siatkwki dokonuje siħ w odniesie-

niu do promieniowania pasma 300 Ô 700

nm. W przypadku Ņrdeþ promieniowa-

nia o duŇej wielkoĻci kĢtowej, czyli wiħk-

szych od 11 mrad, obraz Ņrdþa na siat-

kwce oka jest rwnieŇ duŇy. Wwczas

ocenħ zagroŇenia wykonuje siħ na pod-

stawie wyznaczenia wartoĻci skutecznej

luminancji energetycznej ( L s ) lub lumi-

nancji energetycznej zintegrowanej ( L zint ),

zaleŇnie od caþkowitego czasu ekspozy-

cji ( t ) Î þĢcznego czasu ekspozycji w od-

niesieniu do dobowego wymiaru czasu

pracy, bez wzglħdu na dþugoĻę jego trwa-

nia. JeĻli caþkowity czas ekspozycji prze-

kracza 10 000 s, kryterium oceny stano-

wi skuteczna luminancja energetyczna

Ņrdþa, a gdy czas jest krtszy Î luminan-

cja energetyczna zintegrowana.

W przypadku Ņrdeþ o maþych rozmia-

rach kĢtowych, czyli mniejszych niŇ 11

mrad, zagroŇenie ocenia siħ na podstawie

pomiarw skutecznego napromienienia

( N s ) lub skutecznego natħŇenia napromie-

nienia ( E s ), zaleŇnie od caþkowitego cza-

su ekspozycji ( t ). JeĻli czas ekspozycji

przekracza 10 000 s, ocenianĢ wielkoĻciĢ

jest skuteczne napromienienie, a gdy czas

jest krtszy Î natħŇenie napromienienia.

WartoĻci stanowiĢce kryterium oceny

zagroŇenia fotochemicznego siatkwki

Nowe kryteria

oceny zagroŇenia pracownikw

promieniowaniem optycznym

Promieniowanie nadfioletowe

Jako kryterium oceny zagroŇenia pro-

mieniowaniem nadfioletowym przyjħto

niedopuszczenie do powstania rumienia

skry, zapalenia rogwki i spojwki oka,

rozwoju zmian nowotworowych skry

i zaęmy soczewki.

Nowe kryteria oceny zagroŇenia pro-

mieniowaniem nadfioletowym sĢ nastħ-

pujĢce [1, 5]:

¤ najwyŇsze dopuszczalne napromie-

nienie skuteczne N s promieniowaniem

nadfioletowym oka i skry w ciĢgu zmia-

ny roboczej wynosi 30 J/m 2 , i powinno byę

wyznaczane wedþug krzywej skuteczno-

Ļci S λ w zakresie 180 Ô 400 nm (rys. 1.).

¤ w celu niedopuszczenia do po-

wstania zaęmy UV , dodatkowo ograni-

czono caþkowite napromienienie N c oczu

promieniowaniem pasma 315 Ô 400 nm

do wartoĻci 10 000 J/m 2 w ciĢgu zmiany

roboczej.

[W ¤ m -2 ¤ sr -1 ]

gdzie:

L λ Î luminancja energetyczna promie-

niowania o dþugoĻci fali λ.

Skuteczna luminancja energetycz-

na zintegrowana ( L zint ) (wyraŇana

w J ¤ m -2 ¤ sr -1 ) jest to iloczyn skutecznej lu-

minancji energetycznej i caþkowitego

czasu ekspozycji na promieniowanie

optyczne.

Caþkowity czas ekspozycji na pro-

mieniowanie ( t ) (wyraŇany w s) Î þĢczny

Rys. 1. Krzywa widmowa skutecznoĻci biolo-

gicznej nadfioletu S λ [4]

Nowe kryteria oceny zagroŇenia oczu i sk-

ry promieniowaniem nadfioletowym rŇ-

niĢ siħ od obecnie obowiĢzujĢcych kryte-

riw gþwnie tym, Ňe stosuje siħ inne roz-

kþady widmowe skutecznoĻci biologicz-

nej. Dwie krzywe skutecznoĻci biologicz-

nej nadfioletu: erytemalnĢ (stosowanĢ do-

tychczas przy ocenie zagroŇenia skry) i ko-

niunktywalnĢ (stosowanĢ dotychczas przy

ocenie zagroŇenia oczu) zastĢpi jedna krzy-

wa skutecznoĻci biologicznej do oceny za-

BEZPIECZEİSTWO PRACY 3/2003

DOPUSZCZALNE WARTOĺCI NARAņENIA SIATKìWKI OKA NA PRO-

MIENIOWANIE WIDZIALNE [1, 4]

Rys. 2. Wzglħdna skutecznoĻę widmowa zagroŇenia termicz-

nego ( R λ ) i fotochemicznego ( B λ ) siatkwki (wg ICNIRP i no-

wych NDN)

okreĻla widmowa skutecznoĻę uszkodze-

nia fotochemicznego siatkwki Î krzy-

wa B λ na rys. 2. WartoĻci najwyŇszych

dopuszczalnych natħŇeı ocenianych

wielkoĻci, w zaleŇnoĻci od wymienio-

nych przypadkw, przedstawia tabela.

Ocenħ zagroŇenie termicznego siat-

kwki dokonuje siħ w odniesieniu do

Ņrdeþ o luminancji Ļwietlnej wiħkszej

niŇ 10 000 cd/m 2 oraz w odniesieniu do

czasw jednorazowej ekspozycji poniŇej

10 s. Kryterium oceny zagroŇenia stano-

wi wwczas skuteczna luminancja ener-

getyczna Ņrdþa ( L s ) w zakresie 380 Ô

1400 nm (czyli jest to ocena zagroŇenia

promieniowaniem widzialnym oraz

bliskĢ podczerwieniĢ þĢcznie).

Przy ocenie zagroŇenia termicznego

siatkwki stosuje siħ widmowĢ skutecz-

noĻę uszkodzenia termicznego siatkw-

ki Î krzywa R λ na rysunku 2.

W wyniku sumowania siħ skutkw

caþodziennego naraŇenia, w praktyce

najczħĻciej dochodzi do uszkodzenia

fotochemicznego siatkwki. Natomiast

termiczne uszkodzenie siatkwki Ņr-

dþami przemysþowymi praktycznie nie

zdarza siħ z powodu naturalnego od-

ruchu obronnego oka przed Ņrdþami

Ļwiatþa o duŇej jaskrawoĻci [5].

wia, prowadzĢc do objaww oparzenio-

wych skry i chorb oczu (np. zaęma,

degeneracja naczyniwki i siatkwki).

Jako kryterium zagroŇenia promienio-

waniem podczerwonym przyjmuje siħ

niedopuszczenie do powstania uszkodze-

nia termicznego: rogwki, soczewki

i siatkwki oka oraz skry [1, 4, 5].

Ocenħ zagroŇenia termicznego

siatkwki Ņrdþami promieniujĢcymi

w zakresie dþugoĻci fal 380 Ô 1400 nm,

gdy czas jednorazowej ekspozycji nie

przekracza 10 s, naleŇy wykonywaę w ta-

ki sam sposb, jak w przypadku zagroŇe-

nia termicznego siatkwki promieniowa-

niem widzialnym. Natomiast gdy czas jed-

norazowej ekspozycji jest dþuŇszy niŇ 10 s,

ocenħ zagroŇenia termicznego siatkwki

dokonuje siħ na podstawie wyznaczonej

skutecznej luminancji energetycznej ( L s ),

ktra nie powinna przekraczaę wartoĻci

okreĻlonej zaleŇnoĻciĢ [1, 4, 5]:

E c ≤ 18 000 t i -3/4

¤ w odniesieniu do zakresu 780 Ô 3000

nm, gdy czas jednorazowej ekspozycji t i

≥ 1000 s; wwczas caþkowite natħŇenie

napromienienia E c , nie powinno przekra-

czaę 100 Wm -2 .

Ocenħ obciĢŇenia termicznego sk-

ry naleŇy dokonywaę w odniesieniu do

caþego zakresu podczerwieni w przypad-

ku gdy czas jednorazowej ekspozycji t i

≤ 10 s. Wwczas caþkowite napromie-

nienie skry N c nie powinno przekraczaę

wartoĻci okreĻlonej rwnaniem [1, 4, 5]:

N c ≤ 20 000 ¤ t i 1/4

JeĻli czas jednorazowej ekspozycji

przekracza 10 s, naleŇy stosowaę wskaŅ-

nik obciĢŇenia termicznego WBGT [11].

Nowe kryteria oceny zagroŇenia promie-

niowaniem podczerwonym znaczĢco rŇ-

niĢ siħ od obecnych kryteriw. Dotychcza-

sowe NDN uwzglħdniajĢ czas jednorazo-

wej ekspozycji poniŇej lub powyŇej 60 s

i w zaleŇnoĻci od tego okreĻlajĢ Ļrednie lub

chwilowe najwyŇsze dopuszczalne natħ-

Ňenie napromienienia osobno dla oczu

i skry. Nie uwzglħdniajĢ Ňadnych skut-

kw biologicznych oddziaþywania pod-

czerwieni na organizm czþowieka, zakþa-

dajĢc Ňe dziaþanie podczerwieni w caþym

jej zakresie jest takie samo. Podobnie jak

w przypadku nadfioletu, wyniki oceny za-

groŇenia promieniowaniem podczerwo-

nych wedþug nowych kryteriw mogĢ zna-

czĢco siħ rŇnię od oceny zagroŇenia zgod-

nie z dotychczasowymi NDN.

gdzie:

α Î wielkoĻę kĢtowa Ņrdþa promie-

niowania, ktra moŇe przyjmowaę war-

toĻci z przedziaþu 11 Ô 100 mrad

R λ Î wzglħdna skutecznoĻę widmowa

termicznych uszkodzeı siatkwki.

Ocenħ zagroŇenia termicznego ro-

gwki i soczewki naleŇy dokonywaę [1,

4, 5]:

¤ w odniesieniu do caþego zakresu

podczerwieni, gdy czas jednorazowej eks-

pozycji t i < 1000 s; wwczas caþkowite

natħŇenie napromienienia E c nie powin-

no przekraczaę wartoĻci okreĻlonej rw-

naniem:

Promieniowanie podczerwone

Promieniowanie podczerwone moŇe

wywoþywaę w tkance biologicznej tylko

reakcje termiczne, objawiajĢce siħ wzro-

stem temperatury naraŇonej tkanki i tka-

nek sĢsiednich. Po przekroczeniu pewne-

go, okreĻlonego poziomu natħŇenia, pro-

mieniowanie to stwarza zagroŇenie zdro-

* * *

Nowe zasady oceny higienicznej nie-

laserowego promieniowania optycznego

dostosowano do wymagaı obowiĢzujĢ-

cych w krajach Unii Europejskiej i USA,

BEZPIECZEİSTWO PRACY 3/2003

co umoŇliwi prowadzenie jednolitej oce-

ny zagroŇenia pracownikw promienio-

waniem optycznym. Wprowadzenie no-

wych NDN spowoduje koniecznoĻę do-

konywania oceny zagroŇenia promienio-

waniem optycznym na stanowiskach pra-

cy zgodnie z nowymi kryteriami, co wiĢ-

Ňe siħ z wykonaniem pomiarw przysto-

sowanĢ do tego celu aparaturĢ oraz zgod-

nie z przyjħtĢ metodĢ badaı [9, 10].

Na szczeglne podkreĻlenie zasþugu-

je fakt, Ňe nowe NDN odnoszĢce siħ do

promieniowania widzialnego nie

ĻwiadczĢ o tym, Ňe oĻwietlenie jest

czynnikiem szkodliwym dla zdrowia .

OĻwietlenie jest wykorzystywaniem Ļwia-

tþa, czyli promieniowania widzialnego

w celu postrzegania otaczajĢcego nas

Ļwiata. Tak wiħc takie parametry oĻwie-

tlenia, jak natħŇenie i rwnomiernoĻę czy

luminancja sĢ wielkoĻciami fotometrycz-

nymi, czyli wielkoĻciami ocenianymi wg

skutecznoĻci Ļwietlnej widmowej wzglħd-

nej [2] Î tzw. czuþoĻci oka ludzkiego

w rozpoznawaniu poszczeglnych dþugo-

Ļci fal promieniowania widzialnego.

OkreĻla siħ je np. na pþaszczyŅnie robo-

czej lub na innych powierzchniach oĻwie-

tlonego pomieszczenia, a ich wartoĻci sĢ

odzwierciedleniem warunkw widzenia

jakie zapewnia dane oĻwietlenie. Zmie-

rzone wartoĻci tych parametrw umoŇli-

wiajĢ ocenħ oĻwietlenia z punktu widze-

nia charakteru wykonywanych czynno-

Ļci i stopnia trudnoĻci wzrokowej dane-

go zadania. WartoĻci parametrw

oĻwietlenia w Ňaden sposb nie od-

noszĢ siħ do zagroŇenia oczu pracow-

nika promieniowaniem widzialnym .

Podobne stanowisko zajĢþ Departa-

ment Warunkw ĺrodowiska Gþwnego

Inspektoratu Sanitarnego, w piĻmie skie-

rowanym do paıstwowych wojewdz-

kich inspektorw sanitarnych, stwierdza-

jĢc, Ňe oĻwietlenie nie moŇe byę uznane

za czynnik szkodliwy.

Natomiast zagroŇenie oczu promienio-

waniem widzialnym, ktre odnosi siħ

gþwnie do promieniowania niebieskie-

go z zakresu 425 Ô 450 nm, tzw. blue li-

ght hazard , rozwaŇa siħ w aspekcie bez-

poĻredniej jego emisji przez Ņrdþa emi-

tujĢce silne promieniowanie z tego zakre-

su w kierunku oczu pracownika. Chodzi

o takie czynnoĻci robocze, podczas kt-

rych pracownik jest w bezpoĻrednim kon-

takcie wzrokowym ze Ņrdþem promie-

niowania, ktre emituje silne promienio-

wanie z tego zakresu, jak np. jest to przy

spawaniu. ZagroŇenie pracownikw tym

rodzajem promieniowania moŇe rwnieŇ

wystħpowaę przy obsþudze urzĢdzeı wy-

korzystujĢcych promienniki elektryczne

emitujĢce do celw technologicznych

silne promieniowanie z tego zakresu, np.

lamp do naĻwietlania warstw Ļwiatþoczu-

þych. ZagroŇenie promieniowaniem

widzialnym okreĻlane jest przez ta-

kie parametry, jak skuteczne natħ-

Ňenie napromienienia, skuteczna lub

zintegrowana luminancja energetycz-

ne Ņrdþa, skuteczne napromienienie

(a wiħc inne parametry niŇ parametry

oĻwietlenia), ktre odniesione sĢ do okre-

Ļlonych skutkw biologicznych (uszko-

dzenie siatkwki fotochemiczne lub ter-

miczne). Parametry te mierzone sĢ teŇ in-

nymi miernikami i w inny sposb niŇ pa-

rametry oĻwietlenia.

W pomieszczeniu oĻwietlonym stan-

dardowymi Ņrdþami Ļwiatþa takie zagro-

Ňenie nie wystħpuje, zarwno ze wzglħdu

na rozkþad widmowy promieniowania

tych Ņrdeþ, jak i ich duŇĢ odlegþoĻę od

oczu obserwatora oraz poþoŇenie opraw

oĻwietleniowych z dala od centralnego

pola widzenia pracownikw podczas

wykonywania czynnoĻci roboczych. Taka

potrzeba moŇe wystħpowaę jedynie przy

ocenie oĻwietlenia oprawami miejscowy-

mi, jeĻli zastosowane w nich Ņrdþa emi-

tujĢ szkodliwy zakres promieniowania,

a umieszczenie oprawy na stanowisku

pracy powoduje staþĢ i bezpoĻredniĢ eks-

pozycjħ oczu pracownika na to promie-

niowanie.

PIĺMIENNICTWO

[1] RozporzĢdzenie Ministra Pracy i Polity-

ki Socjalnej z dnia 29 listopada 2002 r. w spra-

wie najwyŇszych dopuszczalnych stħŇeı i na-

tħŇeı czynnikw szkodliwych dla zdrowia

w Ļrodowisku pracy. DzU nr 217, poz. 1833

[2] PN-90/E-01005 Technika ļwietlna. Termi-

nologia

[3] RozporzĢdzenie Ministra Pracy i Polity-

ki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. w spra-

wie najwyŇszych dopuszczalnych stħŇeı

i natħŇeı czynnikw szkodliwych dla zdro-

wia w Ļrodowisku pracy. DzU nr 79 poz. 513

(z pŅn. zm.)

[4] ICNIRP Guidelines on limits of exposure to

broad-band incoherent optical radiation (0,38 to

3 mm). Health Physics, 1997, 77(3):539-555

[5] Wolska A., Marzec S., Owczarek G. Za-

sady higienicznej oceny nielaserowego promie-

niowania optycznego , CIOP, Warszawa 2001

[6] PN-77/T-05687 Ochrona przed promie-

niowaniem podczerwonym. Metody pomiaru pro-

mieniowania na stanowiskach pracy

[7] PN-79/T-06588 Ochrona przed promie-

niowaniem optycznym. Promieniowanie nadfio-

letowe. Nazwy, okreļlenia, jednostki

[8] PN-T-06589:79 Ochrona przed promie-

niowaniem optycznym. Metody pomiaru promie-

niowania nadfioletowego na stanowiskach pracy

[9] PN-T-06589:2002 Ochrona przed promie-

niowaniem optycznym. Metody pomiaru promie-

niowania nadfioletowego na stanowiskach pracy

[10] PN-T-05687:2002 Ochrona przed pro-

mieniowaniem optycznym. Metody pomiaru pro-

mieniowania widzialnego i podczerwonego na

stanowiskach pracy

[11] PN-85/N-08011 Ergonomia. Ļrodowiska

gorģce. Wyznaczanie obciģňeĲ termicznych dzia-

ÿajģcych na czÿowieka w ļrodowisku pracy oparte

na wskaņniku WBGT

W opracowaniu

przedstawiono nowe zasady i kryteria

oceny zagrożenia pracownikw

promieniowaniem

nadfioletowym, widzialnym,

podczerwonym,

przykłady zagrożenia

promieniowaniem optycznym

oraz środki ochrony skry i oczu.

Książka (48 str.) jest do nabycia

w CIOPÏ PIB. Cena 10.-zł

e-mail: basuc@ciop.pl

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: