KOMUNIKACJA INTERPERSONALNA W PROCESIE POSZUKIWANIA ZATRUDNIENIA

Ø    Budowa komunikatu.

Ø    Komunikacja werbalna i niewerbalna.

Ø    Zasady aktywnego słuchania i skutecznego mówienia.

Ø    Bariery komunikacyjne.

Ø    Komunikat typu „ja”.

Ø    Asertywność w komunikowaniu się.

Komunikacja interpersonalna w procesie poszukiwania zatrudnienia

Sztuka porozumiewania się jest podstawową umiejętnością życiową. Kiedy potrafimy skutecznie porozumiewać się zazwyczaj łatwiej znaleźć nam pracę, jesteśmy doceniani w pracy, mamy udane związki,  otacza nas krąg przyjaciół.

Komunikacja interpersonalna (z łaciny comunicatio  łączność) to proces, podczas którego ludzie przekazują sobie informacje (komunikaty) za pośrednictwem słów, dźwięków, gestów, mimiki, obrazów, symboli.

1.Budowa komunikatu

Wiele nieporozumień w relacjach interpersonalnych jest wynikiem złej komunikacji. Błędne odczytanie intencji z jednej strony, nieujawnienie oczekiwań z drugiej to trudności, których doświadcza każdy człowiek w codziennych rozmowach. O efektywnej komunikacji można mówić wówczas, kiedy treść wypowiedzi jest zrozumiana zgodnie z intencjami nadawcy przekazu. Podstawowy schemat komunikacji przedstawia się następująco:

Nadawca koduje to, co chce przekazać odbiorcy odpowiednio do sytuacji, czasu i miejsca, wykorzystując narzędzia komunikowania, czyli znaki( np.litery), systemy znaków, liczby, obrazy, symbole.

Narzędziami komunikowania są:

·        słowo-pisane, mówione

·         obraz-zdjęcia, schematy, film, videofilm, plakat

·         kolor

·         ruch

·         światło

·         mowa ciała

·         zapach

·        dotyk

·         wykorzystanie przestrzeni

Oprócz słów, czyli werbalnych środków komunikowania, są również  niewerbalne:

·         gestykulacja

·         mimika

·         dotyk, kontakt fizyczny

·         spojrzenia

·         dystans fizyczny między rozmówcami

·         pozycja ciała

·        wygląd fizyczny i ubranie

·         dźwięki paralingwistyczne

·         jakość wypowiedzi

·         elementy środowiska fizycznego

Środki komunikacji pozawerbalnej mogą wzmacniać lub osłabiać komunikację werbalną.

Bardzo efektywnym środkiem komunikowania jest obraz. Zalety obrazów w komunikacji są następujące:

·         Obraz w procesie komunikowania jest przyjmowany przed słowem

·         Obraz nie stwarza przeszkód językowych w jego przyjmowaniu (rozumienie oparte na myśleniu obrazowym)

·         Obraz przyjmujemy niejako automatycznie- dociera szybciej niż słowa

·         Obrazy są zapamiętywane lepiej niż słowa

·         Obraz przyciąga nawet osoby o znikomej skłonności do przyjmowania informacji

Wypowiedź może odnieść zamierzony skutek, gdy odbiorca ją zdekoduje. To znaczy, gdy nada właściwe znaczenie słowom, znakom, symbolom.

Podstawowy schemat komunikowania (nadawca-infomacja-odbiorca) jest w praktyce rozbudowany i może wyglądać następująco:

Nadawca-informacja-medium-odbiorca-reakcje zwrotne

Kto ,  co mówi, jakim kanałem, do kogo, z jakim rezultatem

Komunikowanie może być:

jednokierunkowe-nadawca przekazuje informacje bez oczekiwania potwierdzenia ich zrozumienia

dwukierunkowe-nadawca uzyskuje potwierdzenie przekazanej informacji, np. w formie pytań zadawanych przez odbiorcę

O skutecznej komunikacji można mówić, kiedy informacja-pytanie: np.  „Stefan, czy masz zegarek ?” będzie odebrana zgodnie z intencjami nadawcy. Gdy Stefan odpowie : „tak mam”, a nam chodziło, o to, która jest godzina, nasza informacja (pytanie też jest informacją) została błędnie odebrana. Skuteczną komunikację utrudniają bariery. 

2. Bariery w komunikacji

Podczas komunikacji interpersonalnej napotkać można wiele barier zarówno za strony nadawcy jak i odbiorcy. Bariery komunikacyjne powstrzymują bądź blokują skuteczność komunikowania się. Barierami są:

·         nieostrożność

·         zniekształcenie motywu

·         nadmierne zaabsorbowanie sobą

·         przejawianie zachowań obronnych

·         brak zaufania

·         emocje

·         różnice językowe

·         niezgodność przekazów werbalnych i pozawerbalnych

·         percepcja.

Nieostrożność może przejawiać nadawca, gdy mówi bez zastanowienia , przekazując wszystko to, o czym w danym momencie pomyśli na temat,  którego dotyczy rozmowa. Ze strony odbiorcy o nieostrożności możemy mówić w momencie, kiedy nie słucha on czynnie. Natomiast, gdy odbiorca słucha wybiórczo przekazywanych informacji, odbierając te, które potwierdzają jego przekonania, ignorując natomiast takie, które są z nimi sprzeczne lub też interpretuje wypowiedzi nadawcy, zmieniając ich sens i na tej podstawie formułując wnioski. Prowadzi to do tak zwanych zniekształceń motywu.

Nadmierne zaabsorbowanie sobą- bariera przejawiająca się w skłonnościach do mówienia o sobie i słuchania siebie. Charakteryzujący się tym partnerzy najczęściej nie słuchają i nie interesują się tym, co inni mają do powiedzenia, ale analizują to, co za chwilę sami powiedzą i jakie wywrze to wrażenie na słuchaczach.

Istotne utrudnienia w skutecznym komunikowaniu się związane jest z przejawianiem zachowań obronnych, nadmierną troską o to, by sobie nie zaszkodzić. Takie zachowanie to wynik poczucia zagrożenia- rzeczywistego czy tez wyimaginowanego.

Ciężką barierą w procesie komunikacji interpersonalnej jest  brak zaufania do partnera rozmowy. Nadawca jest postrzegany jako osoba niewiarygodna, niedysponująca wiedzą w danej dziedzinie, gdy przekazuje sprzeczne i niespójne informacje bądź wówczas, gdy zatrzymuje informacje dla własnego użytku.

Emocje wyrażone przez nadawcę typu gniew, nienawiść, zazdrość, radość, warunkują zrozumienie komunikatów przez odbiorcę. Zdenerwowany bądź rozentuzjazmowany odbiorca może inaczej interpretować przekazaną informację.

Różnice językowe czyli np. używanie przez nadawcę żargonu, słów nie zrozumiałych przez odbiorcę, utrudnia zrozumienie treści. Ponadto używanie słów- etykiet przez nadawcę, który powie na przykład, że pan X jest osobą nieprzystępną powoduje, iż odbiorca takich komunikatów, unika porozumiewania się.

Niezgodność przekazów werbalnych i pozawerbalnych polega na sprzeczności pomiędzy tym, co mówimy, a tym co komunikujemy gestami, postawą, wzrokiem. Mówimy np. o otwartości i szczerości, a unikamy kontaktu wzrokowego z rozmówcą, ręce mamy złożone na piersiach, chodzimy nerwowym krokiem.

Pomimo wyżej wymienionych barier w procesie komunikacji interpersonalnej najczęściej występującą barierą jest percepcja, czyli postrzeganie rzeczywistości i sposób odbierania wrażeń dostarczanych przez zmysły. Nie odbieramy bodźców w prosty sposób, lecz poddajemy je selekcji i wartościowaniu. W ten sposób skupiamy uwagę na tym, co możemy nazwać ”FIGURĄ” (to na co zwróciliśmy uwagę), a cała reszta przekazu staje się po prostu- „TŁEM’’

Aby przezwyciężyć bariery nadawca powinien zadbać o precyzyjną wypowiedź, uciekając się nawet do konieczności powtórzeń, o bogactwo i precyzję środków wyrazu.

Ponadto powinien troszczyć się o umiejętność łączenia gestów i słów, by swoją wypowiedź uczynić bardziej wiarygodną, dającą pierwszeństwo faktom a nie opiniom.

Najlepiej jest, będąc nadawcą, zachować obiektywność- powstrzymywać się o osądzania, eliminować ewentualne uprzedzenia, umieć znaleźć się w sytuacji drugiego człowieka, zgodzić się na możliwość innej wizji tego samego problemu.

Dobrze jest, by nadawca wyraźnie określił swoją rolę w procesie komunikacji określając cel, który zamierza osiągnąć oraz zdefiniować osobiście sytuację. Braku barier podczas komunikowania sprzyjać mogą takie zachowania, które skłonią odbiorcę do słuchania. 

Przyczyny występowania barier w komunikacji przedstawiają się następująco   :

·         Brak umiejętności empatii- wiele osób nie potrafi wczuć się w sytuację mówiącego. Spowodowane jest to egocentryzmem. Aby komunikacja była skuteczna, konieczne jest przyjęcie perspektywy mówiącego, a nie patrzenie tylko na swoją osobę. Egocentryzm sprawia, że człowiek jest niedobrym słuchaczem, a przez to wykazuje też braki jako rozmówca.

·         Utrudnienia percepcyjne- efektywna komunikacja jest również zagrożona w przypadku, gdy coś zakłóca naszą percepcje, czyli postrzeganie innych ludzi. Takie błędy w rozmowie mogą zostać spowodowane na przykład przez zbyt szybką i niewyraźną artykulację wypowiedzi naszego rozmówcy, czy też warunki zewnętrzne jak głośna muzyka czy zła pogoda.

·         Stereotypy-bariera ta powstaje w skutek tego, iż wartościujemy naszych partnerów w komunikacji ze względu np. na ich status. Więcej uwagi i szacunku okazujemy ludziom o wysokim statusie niż tym o niskim. Jesteśmy skłonni godzić się z ich poglądami, być dla nich uprzejmi. Odwrotnie zachowujemy się w stosunku do rozmówcy, którego cechą jest niski status społeczny.

·         Wybiórczość uwagi - to zakłócenie jest skutkiem nie skupiania się na całości wypowiedzi naszego współrozmówcy, tylko na jakimś pojedynczym fakcie. Przez to słuchacz nie dostrzega innych tematów poruszanych przez nadawcę.

·         Samopoczucie- duże znaczenie odgrywają tutaj uwarunkowania psychologiczne ludzi komunikujących się. Poglądy są zazwyczaj stałe i ogólne, ale nasz stan psychofizyczny w bardzo dużym stopniu zmienia naszą ocenę zdarzeń.

·         Bariery wewnętrzne- są wynikiem naszych emocji, problemów z zaufaniem rozmówcy, czy też zakłóceń w rozszyfrowaniem komunikatów werbalnych i niewerbalnych,

·         Osądzanie- jest wynikiem narzucania własnych opinii innym, a także proponowania im rozwiązań skutecznych u innych osób, nie uwzględniając problemów samego zainteresowanego. Rozmówca, który tworzy ten typ zakłóceń komunikacji używa w konwersacji stwierdzeń, w których: krytykuje, obraża , orzeka, chwali po to,. by później manipulować bądź oceniać. (Dobrze się uczysz, ale jakbyś jeszcze popracował nad swoim wyglądem to nie wyglądałbyś jak dziwak.)

·         Decydowanie za innych- bariera ta jest wynikiem próby decydowania w danych sytuacjach za innych. Powoduje to w naszym współrozmówcy powstanie uległości. Wynikiem takich działań jest ograniczona, przez naszego rozmówcę otwartość i szczerość wypowiedzi. Tworzenie tej bariery następuje zwykle poprzez: rozkazywanie ( Masz się z nim już więcej nie spotkać!), zakazywanie ( Masz szlaban przez miesiąc. Nie wolno ci oglądać telewizji !), grożenie ( Jeżeli nie zrobisz tego co mówię, to zrobię ci krzywdę.), moralizowanie ( Wyglądasz zbyt wyzywająco. Za moich czasów dziewczyny ubierały się bardziej przyzwoicie.), zarzucanie pytaniami ( Czemu słuchasz hip- hopu, a nie popu?).

·         Uciekanie od cudzych problemów- występuje wtedy, gdy poświęcamy zbyt mało uwagi osobie, która na nas polega. Nie uwzględniamy jej problemów czy emocji. U osoby, która wprowadza ten typ bariery do komunikacji możemy zauważyć: pełnienie funkcji biernego doradcy ( Na Twoim miejscu zrobiłbym tak…), odchodzenie od tematu ( Ciekawe jest to co mówisz, ale czy słyszałeś co się przydarzyło Markowi?), logiczne argumentowanie ( Gdybyś pilnował psa, to nie musiałbyś teraz go szukać), pocieszanie ( Dziewczyna cię zostawiła? To smutne, ale nie przejmuj się, każdemu to się zdarza).

·         Blokady językowe- mają charakter nieświadomy i świadomy, który może doprowadzić do obniżenia wartości naszego współrozmówcy. W tym typie zakłóceń, w działaniu rozmówcy przejawia się: wtrącanie do wypowiedzi zwrotów w językach obcych (Let’s go !), stosowanie kodów lub szyfrów, umówionych i znanych tylko wybranym osobom w grupie, używanie wulgaryzmów, nie akceptowanych przez nas stosowanie tzw. zabójczych frazesów ( To jest normalne. To jest niemożliwe).

Wszystkie bariery mogą spowodować opór albo bunt, złość, agresję, bezsilność, frustrację, poczucie niskiej wartości, spadek motywacji, poczucie braku zainteresowania.

Częstym problemem podczas komunikowania,  konkretniej kodowania informacji jest pomieszanie znaczeń. Wiele słów, wyrażeń odnosi się do niejednego  elementu naszego świata, ma więcej niż jeden odpowiednik w świecie realnym           ( Pytanie: „Czy kupiłeś olej ?” może dotyczyć zarówno oleju jadalnego jak i samochodowego). Dlatego ważne jest, aby przed podjęciem rozmowy dowiedzieć się, z jakiej grupy społecznej lub rejonu pochodzi nasz rozmówca. Nasza wymowa może różnić się cechami słownictwa i gramatyki od tej, jaką on się posługuje.  Skutkiem może być dezorientacja bądź frustracja zarówno po stronie mówiącego i słuchacza.

Inny problem związany z kodowaniem dotyczy wiadomości dwuznacznych i niejasnych. Może się zdarzyć, że nadawca z premedytacją koduje wiadomość tak, że nie może ona być jednoznacznie zdekodowana.

Sprawność w komunikowaniu z innymi ludźmi zależy od zdolności do jasnego przekazywania tego, co chcesz przekazać, wpływania na inne osoby zgodnie z twoimi zamierzeniami. Możesz tę sprawność podnieść przez: otwartość w kwestii intencji ( na bieżąco wyjaśniać, co masz na myśli), otrzymanie informacji zwrotnych, czy zostałeś zrozumiany i korygowanie komunikatu, informacji do momentu, aż inne osoby rozumieją, co miałeś na myśli, to znaczy aż konsekwencje twojego zachowania, czy też słów będą odpowiadały twoim intencjom.

Efektywność komunikacji zależy od sytuacji, w jakiej się porozumiewamy. Tę sytuacje, czyli kontekst tworzą elementy  fizyczne i społeczne. Oba są ważne, ponieważ mogą wpływać wspomagająco, destrukcyjnie albo zakłócająco na wymianę informacji. Aranżacja wnętrza, architektura, temperatura i oświetlenie wpływają na ludzkie interakcje. Ludzie, którzy chcą się kontaktować swobodnie, siedząc przy stole zajmują miejsca dość blisko siebie, zwróceni w swoją stronę.

Społeczny kontekst kontaktu między ludźmi w znacznym stopniu zależy od jego okoliczności - miejsca, w którym się on odbywa i osób uczestniczących. Przykładowo wymiana uprzejmości jest czymś naturalnym w rozpoczynaniu i kończeniu spotkania np. pozdrowienia, uścisk dłoni, pocałunek, prezentacja. Wprawdzie takie zachowania nie wpływają bezpośrednio na temat rozmowy, są jednak istotną częścią procesu, bo jeśli nie zostaną zrealizowane we właściwy sposób, oddziałują na jego przebieg negatywnie, powodując napięcie, które zniechęca do kontynuacji czy wznowienia kontaktów.

Jeśli komunikat otrzymany jest inny niż wysłany, to informacja zwrotna umożliwia stosowną korektę. Informacji zwrotnej, udzielamy nie po to, by kogoś potępić, ocenić czy osądzić. Mówimy jedynie to, czego doświadczyłam/em słuchając danej osoby. Informacja zwrotna powinna być przede wszystkim natychmiastowa. Powinna być również wspierająca. To znaczy, że zamiast powiedzieć „myślę, że zachowałeś się  jak kretyn”, zdecydowanie lepiej jest powiedzieć: „mam wrażenie, że postąpiłeś zbyt pochopnie”.

3. Asertywność w komunikowaniu się

Asertywność to sposób zachowania, dzięki któremu jesteśmy fair wobec siebie i innych. Dzięki takiemu zachowaniu możemy uniknąć wielu sytuacji, niekorzystnych lub nieprzyjemnych dla nas, jak np. krytyka.

Zachowanie asertywne to bezpośrednie, uczciwe i stanowcze wyrażanie wobec drugiej osoby swoich uczuć, opinii i postaw, przy jednoczesnym respektowaniu jej praw.

Zachowanie takie opiera się na założeniu, że każdy człowiek ma swoje prawa i trzeba je szanować. Każdy z nas jest inny i nie wolno zmuszać partnera do zmiany poglądów czy celów tylko dlatego, że nam się one nie podobają lub kolidują z naszymi. Zachowania asertywne pokazują naszą odrębność, ale nie atakują, nie obrażają drugiej osoby.

Asertywność można określić następującym sformułowaniem: Ja jestem w porządku i mam prawo być sobą. Ty jesteś w porządku i masz prawo być sobą.

U ludzi różnego rodzaju sytuacje, w których są stawiani przez innych, wywołują na przykład uczucie zakłopotania, napięcia, skrępowania. To częste zjawisko. Są to dla tych osób sytuacje trudne. Na takie właśnie sytuacje reagujemy w zróżnicowany sposób. Wyodrębnione zostały też trzy typy zachowań:

·         Agresywne

·         Asertywne

·         Uległe

Agresywność – bywa często mylona z asertywnością. W przypadku zachowań agresywnych sytuacje są spostrzegane jako pole walki, a calem staje się wygrana własna i przegrana, pokonanie innych. W zachowaniach agresywnych respektujemy własne prawa lekceważąc jednocześnie prawa innych. Nie liczymy się z innymi, nie słuchamy ich, podejmujemy decyzje bez uwzględnienia praw innych. Zdarza się, że dominujemy nad innymi upokarzając ich.

Agresywne zachowanie często prowadzi do starcia, wywołuje agresywną odpowiedź. Zachowując się agresywnie narażamy się, na to że:

- popadniemy w konflikt,

- stracimy szacunek dla siebie,

- straci...