Aeroplan 2004-4 (49).pdf

Dariusz Sałata, Krzysztof Sałata, Andrzej Wrona

SA-342 w barwach francuskich. Śmigłowce te zostały zakupione także przez: Ango-

lę, Burundi, Chiny, Cypr, Egipt, Ekwador, Gabon, Gwineę Bissau, Irak, Irlandię, Jor-

danię, Jugosławię, Kamerun, Katar, Kenię, Libię, Maroko, Rwandę, Senegal, Syrię,

Trynidad i Tobago, Tunezję i Wielką Brytanię / Zdjęcie: Krzysztof Sałata

Główną siłę uderzeniową francuskiego 1 pułku śmigłowców bojowych (ler Regiment d'Helicopteres de Combat) stanowią SA-342 Gazelle. Konstruk-

cja, której korzenie sięgają lat 1960. Wtedy to francuska Sud Aviation zawarła 2 kwietnia 1968 umowę z brytyjskim Westlandem o wspólnym opracowa-

niu i uruchomieniu produkcji lekkiego śmigłowca wielozadaniowego (porozumienie dotyczyło także wspólnych prac nad francuską Pumą i angielskim

Lynxem). Aby skrócić czas opracowania nowego modelu do dalszych prac rozwojowych wybrano skonstruowany przez Francuzów śmigłowiec SA-340,

którego prototyp (numer 001) oblatano 7 kwietnia 1967 (projekt opracowano zgodnie z wymaganiami francuskich wojsk lądowych, sprecyzowanymi

w 1965). Nową konstrukcję wyposażono w silnik Turbomeca Astazou II, napędzający trójłopatowy wirnik opracowany przez niemiecki Bolkow.

Twórcy SA-340 zastosowali nowatorskie rozwiązanie śmigła ogonowego. Otunelowany trzynastołopatowy wentylator (nazwany fenestronem), zabudo-

wano na drugim prototypie, który pierwszy lot odbył 12 kwietnia 1968.

W lipcu 1969 zdecydowano o nadaniu nowej konstrukcji nazwy Gazelle.

Pół roku później, 1 stycznia 1970 doszło do fuzji Sud Aviation z Nord Avia-

tion. Nowopowstałe przedsiębiorstwo przyjęło nazwę Aerospatiale.

6 sierpnia 1971 oblatano pierwszy seryjny egzemplarz SA-341 Gazelle (nu-

mer 1001). Do produkcji weszły następujące wersje śmigłowca:

• SA-341B - dla Army Air Corps (oznaczenie brytyjskie Gazelle AH Mk. 1,

pierwszy lot 28 kwietnia 1968);

• SA-341C - wersja dla Royal Navy {Gazelle HT Mk.2);

• SA-341D - Gazelle HT Mk.3

• SA-34IE - Gazelle HCC Mk.4, salonka zbudowana dla Royal Air Force;

• SA-341F - wersja francuska dla Aviation Legere de 1'Armee de Terre;

• SA-341 G - wersja cywilna;

• SA-341H - eksportowa wersja wojskowa (produkowana na licencji przez

jugosłowiańskie zakłady SOKO).

Część śmigłowców wersji F uzbrojono w działko GIAT M.621 kaliber 20

mm (spotyka się oznaczenie SA-341 Canon). Na czterdziestu Gazellach F Fran-

cuzi założyli przykadłubowe wysięgniki przystosowane do przenoszenia czte-

rech pocisków przeciwpancernych HOT. Nad kabiną zamontowano system

celowniczy SFIM APX M334 (zastąpiony później nowszym M397). Tak skon-

figurowanym Gazellom nadano oznaczenie SA-341 M.

W 1977 śmigłowiec narodził się ponownie. Do budowy kolejnych wersji

zastosowano nowe materiały i technologię. Wzmocniono konstrukcję kadłuba

i zabudowano nowe silniki rodziny Astazou o podwyższonej mocy. Nowe wer-

sje śmigłowców otrzymały następujące oznaczenia:

• SA-342J - cywilna wersja przeznaczona na eksport;

• SA-342L - eksportowa wersja wojskowa;

• SA-342M - wersja francuska, mająca zastąpić SA-341 F;

• SA-342LE - wersja wojskowa produkowana w Egipcie (licencja oraz linia

produkcyjna odkupiona od Westlanda).

światło pozycyjne na koń-

cu statecznika pionowego

Zdjęcia: Andrzej Wrona

Śmigłowce w wersji M występują w dwóch wariantach: SA-342M Viviane

oraz SA-342M ATAM. Pierwszy to Gazelle uzbrojony w pociski HOT (4 lub

6). W miejsce celowników M397 zainstalowano nowsze SFIM Viviane. Skła-

dają się one z kamery telewizyjnej, systemu FLIR oraz, dalmierza laserowego.

Viv:ane pozwala odnajdywać cele, a następnie niszczyć je w każdych warun-

kach pogodowych w dzień i w nocy. System ten może również służyć do pod-

świetlania celów (efektywny zasięg lasera wynosi 10 km).

Gazelle ATAM przeznaczony jest do zwalczania śmigłowców oraz samolo-

tów transportowych przeciwnika. W tym celu śmigłowiec uzbrojono w 4 pociski

Mistral (system celowniczy T-2000). Ponadto wszystkie Gazelle M wyposażo-

no, w autopilota firmy SFIM oraz systemy nawigacyjne Crouzet Nadir i Decca

Doppler 80.

Chrzest ogniowy Gazelle przeszły podczas wojny o Falklandy. 21 maja

1982 korpus ekspedycyjny armii brytyjskiej przystąpił do ataku na zajęte

przez Argentyńczyków wyspy. W pierwszym dniu walk łupem obrony prze-

ciwlotniczej padły dwa SA-342 (trzeciego utracono w późniejszym okresie

walk). W tym samym roku Syria użyła Gazelle w wojnie z Izraelem w połu-

dniowym Libanie. Dziesięć lat później śmigłowce te brały udział w operacji

Pustynna Burza. Brak jakichkolwiek świadectw użycia Gazelle przez Irak. Po

stronie koalicji wykorzystywały je Francja, Wielka Brytania, Kuwejt oraz Zjed-

noczone Emiraty Arabskie. Ponadto SA-342 brały udział w wojnach domo-

wych w kilku państwach afrykańskich (np. w Rwandzie i w Czadzie).

Dariusz Sałata, Krzysztof Sałata, Andrzej Wrona

Głowica wirnika głównego opracowanego przez zakłady Bolkow

Belka ogonowa. Na jej górnej powierzchni wał przeniesienia napędu śmigła ogonowego

Fenestron - widok z lewej i z prawej strony

Pod obudową

mieści się

system

nawigacyjny

Crouzet Nadir

Wlot powietrza do chłodnicy oleju

Sposób moco-

wania podwozia

płozowego

Zdjęcia:

Andrzej Wrona

Dysza wylotowa

silnika. Aby ob-

niżyć temperatu-

rę gazów wylo-

towych można

na niej zamonto-

wać specjalną

osłonę

Obrotowa głowica systemu SFIM Viviane

Tylna część belki ogonowej

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: