Aeroplan 2003-3 (42).pdf

Bogusław Skwarek

TS-8 Bies (obok motoszybowca Pegaz) był pierwszym całkowicie polskim samolotem powojennym i pierwszym nowoczesnym samolotem o całkowicie

metalowej konstrukcji, wprowadzonym do produkcji seryjnej.

Odrobina historii

Pod koniec lat 1940. w LWD w Łodzi powstał projekt wstępny samolotu

przejściowego o nazwie Bies, przeznaczonego do zaawansowanego treningu

dla pilotów myśliwskich. Samolot miał być napędzany niemieckim silnikiem

Argus AS-l0c (240 KM). Projektu nie zrealizowano z powodu rozwiązania

LWD w 1950. Realizację projektu Biesa przeniesiono do CSS na Okęciu, ale

do właściwych prac nad Biesem przystąpiono dopiero w 1953 w Instytucie

Lotnictwa. Tutaj opracowano kilka koncepcji, by ostatecznie wybrać klasyczną,

ze śmigłem ciągnącym. Ważnym elementem projektu było założenie, że będzie

to samolot całkowicie metalowy z trókołowym podwoziem z kółkiem przed-

nim. Jako jednostkę napędową wybrano pierwszy całkowicie wyprodukowany

w powojennej Polsce silnik tłokowy WN-3 (konstrukcji inż. Wiktora Narkie-

wicza) w układzie siedmiocylindrowej gwiazdy, o mocy startowej 320 KM.

Aby ułatwić proces produkcji, konstrukcję samolotu podzielono na ele-

menty technologiczne, wykonane oddzielnie, włącznie z wyposażeniem i in-

stalacją, by następnie łączyć je ze sobą.

Pierwszy prototyp Biesa o numerze P-l powstał w Zakładzie Produkcji

Doświadczalnej Instytutu Lotnictwa. 23 lipca 1955 egzemplarz P-l wzniósł

się po raz pierwszy w powietrze - za sterami zasiadał Andrzej Abłamowicz,

pilot doświadczalny IL. W sumie pierwszy prototyp wykonał w trakcie prób

260 lotów w czasie 115 godzin.

Po zakończeniu cyklu prób badawczych prototyp P-1 przystosowano do

bicia rekordów prędkości i odległości lotu (m.in. montując w drugiej kabinie

dodatkowy zbiornik paliwa). Był on również wykorzystywany do innych zadań

doświadczalnych, by w końcu trafić do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krako-

wie, gdzie można go oglądać z oznakowaniem cywilnym SP-GLF.

Model

Model Biesa był produkowany w NRD przez firmę Kurt Haufe w skali

1:100 oraz w wersji vacu, przez Broplan, w 1:48. Jakiś czas temu na rynku

pojawiła się również żywiczna wersja Biesa w wykonaniu firmy Ardpol. Ze-

staw pozwala na zrobienie modelu w siedemdziesiątce dwójce w barwach trze-

ciego prototypu (z rejestracją n/b 1020) i w wersji seryjnej (z cywilnym ozna-

kowaniem SP-CLW).

Pierwszy prototyp Biesa - osłona silnika bez tzw. kieszeni, charakterystycznej dla eg-

zemplarzy seryjnych i śmigło stałe B-3, które później zastąpiono śmigłem przestawial-

nym WR-1 / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek

Bogusław Skwarek

Lewa goleń podwozia głównego: 1- wciągnik; 2- amortyzator podwozia; 3- dźwi-

gnia blokująca; 4- górna część zastrzału; 5- dolna część zastrzału; 6- czop zastrzału

na podwoziu; 7- czop wciągnika na podwoziu; 8- zaczep wciągnika na dźwigni bloku-

jącej; 9- hak do blokowania; 10- oś obrotu podwozia; 11 - nożyce; 13- łożysko w dźwi-

garze; 14- łożysko w dźwigarze pomocniczym; / Rys: via Bogusław Skwarek

Podwozie przednie w pozycji wypuszczonej: 1- koło; 2- tłoczysko

amortyzatora; 3- cylinder amortyzatora; 4- widelec; 5- nożyce; 6- tłumik

drgań; 7- hak; 8- wciągnik; 9- zastrzał dolny; 10- zastrzał górny; 11-

dźwignia blokująca; 12- wspornik; 13- wyłącznik sygnalizacji

Rys: via Bogusław Skwarek

Pierwszy prototyp Biesa - widok z lewego boku. Zwraca uwagę napis TS-8 NR-P1 i maszt (na krawędzi wiatrochronu) do rozpinania przewodu krótkofalowej anteny radiowej oraz

duże osłony kół podwozia głównego / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek; Dla porównania osłona podwozia egzemplarza seryjnego / Zdjęcie: Andrzej Ziober

Literatura na temat Biesa

1. J. Świdziński: Samolot szkol-

no-treningowy TS-8 Bies, Typy

Broni i Uzbrojenia (TBiU) nr 29;

2. T. Sołtyk: Polska myśl tech-

niczna w lotnictwie 1919-39 i

1945-65, Biblioteczka Skrzydlatej

Polski nr 21;

3. T. Sołtyk: Błędy i doświad-

czena w konstrukcji samolotów.

Biblioteczka Skrzydlatej Polski nr

41;

Zestaw części z żywicy epoksydowej do wykonania modelu Biesa

w 1:72 firmy Ardpol (SP-CLW i n/b 1020 - trzeci prototyp) oraz

zdjęcia modelu zrobionego z tego zestawu / Zdjęcie: via Ardpol

4. M. Krzyżan: Samoloty w

muzeach polskich. Biblioteczka

Skrzydlatej Polski nr 25;

5. A. Morgała: Polskie samolo-

ty wojskowe 1945-80, MON 1981;

6. A. Morgała: Samolot szkol-

no-treningowy TS-8 Bies, Plany

modelarskie 1/71.

Statecznik pionowy - widać elementy

mocowania do kadłuba

Zdjęcie: via Bogusław Skwarek

Spodnia część centropłata. Widać komory podwozia głównego / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek

Główna tablica przyrządów pokładowych w przedniej kabinie. Prototyp nie miał m.in. widocznego na

zdjęciu celownika żyroskopowego, który był montowany w niektórych egzemplarzach seryjnych TS-8

Bies II i III. W tym miejscu prototyp miał zainstalowany zegar czasowy / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek

Prototyp Biesa - dobrze widoczny zegar czasowy na szczycie głównej tablicy przyrządów w pierwszej kabinie / Zdjęcie: via Bogusław Skwarek

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: