VI. BUDOWA I ZASADY DZIAŁANIA BRONI
W tym rozdziale omówimy działanie, przeznaczenie i charakterystyki techniczne pistoletu, rewolweru, pistoletu maszynowego oraz strzelby gładkolufowej na wybranych przykładach.
1. Broń krótka 1
1.1. Pistolety 1
P-64 1
P-83 4
1.2. Rewolwery 6
TAURUS mod. 689 7
2. Pistolety maszynowe. 9
PM-63 9
PM-84P 11
3. Strzelby. 13
MOSSBERG mod. 500 13
4. Zacięcia broni 16
5. Rysunek eksplozyjny CZ 97B………………………………………………………………………………….17
Broń krótka z racji swoich właściwości taktyczno-technicznych nie jest bronią zbytnio ofensywną. Służy raczej do obrony osobistej i do wymuszania posłuszeństwa, aż do jej użycia włącznie. Skuteczny (celny) ogień można prowadzić na odległościach do 50-70 metrów, a najlepsze wyniki osiąga się na odległościach nie przekraczających 15-25 metrów.
17
Pistolet wzór 64 jest oryginalną konstrukcją polską. Opracowany został pod koniec lat pięćdziesiątych w Zakładzie Broni Strzeleckiej Centralnego Poligonu Artyleryjskiego w Zielonce przez zespół konstruktorów w składzie: W. Czepukajtis, R. Zimny,
M. Adamczyk, H. Adamczyk, S, Kaczmarski. Potoczna nazwa broni — CZAK wzięła się od pierwszych liter nazwisk konstruktorów. Pistolet ten wygrał rozpisany w 1961 roku konkurs na nowy pistolet służbowy i został wprowadzony na uzbrojenie pod nazwą
9 mm PW (pistolet wojskowy) P-64. Był (a w wielu jednostkach jeszcze jest) przepisową bronią w LWP (WP) oraz w MO i Policji.
CZAK charakteryzuje się, typowym dla większości pistoletów wojskowych kalibrem
9 mm. Niestety, ze wzglądu na przymus standaryzacji amunicji w obrąbie Układu Warszawskiego musiał być to nabój 9x18 mm, czyli tzw. Makarowa, a nie powszechnie stosowany na świecie również w przedwojennej Polsce 9x19 mm nabój Parabellum. Notabene, naboju tego nie opracował Makarow, tylko Siemin
(współtwórca 7,62 mm naboju wz. 43 stosowanego miedzy innymi w karabinkach
Kałasznikowa).
Makarow zastosował ten nabój w swoim pistolecie PM (Pistolet Makarowa), bardzo
rozpowszechnionym później na świecie (głównie w bloku socjalistycznym).
Opisywany pistolet wyróżnia się bardzo małą masą i niewielkimi wymiarami, prostotą rozkładania i wygodą skrytego przenoszenia, np. pod ubraniem lub w kieszeni.
Składa się z czterech zespołów;
— szkieletu z lufą;
— zamka:
— sprężyny powrotnej;
— wymiennego magazynka o pojemności sześciu naboi.
Lufa połączona jest w sposób trwały ze szkieletem broni. nie może się przemieszczać względem szkieletu i nie można jej odłączyć. W pistolecie zastosowano mechanizm spustowo-uderzeniowy kurkowy z przerywaczem, umożliwiający strzelanie tylko ogniem pojedynczym, oraz z tzw. samonapinaniem pozwalającym (w razie potrzeby) napiąć kurek przez naciśnięcie na język spustowy Samonapinanie zwiększa gotowość pistoletu do szybkiego oddania pierwszego strzału (szybciej niż np. w 7,62 mm PW wz. 33 TT), należy jednak pamiętać, ze strzał oddany z samonapinania kurka nie jest tak celny, jak strzał oddany przy napiętym kurku Jest to związane ze znacznie większą silą, jakiej należy użyć do ściągnięcia języka spustowego przy kurku zwolnionym. Po wystrzeleniu ostatniego naboju z magazynka zamek zostaje w tylnym położeniu, zatrzymany przez, podniesione do góry ramie wyrzutnika.
Aby oddać następny strzał, należy wyjąć najpierw pusty magazynek z gniazda w chwycie, dołączyć magazynek z nabojami, zwolnić zamek odciągając go nieco do tyłu.
Przed strzałem 2 przedwczesnym, — czyli przy zamku niedomkniętym — zabezpiecza wyłącznik. Uniemożliwia on zazębienie się szyny spustowej z zaczepem kurka, jeżeli zamek nie znajduje się w skrajnym przednim położeniu - czyli niezamknięta została komora nabojowa 2 Pistolet ma pomysłowo 3 rozwiązane i bardzo skuteczne zabezpieczenia przed strzałem przypadkowym, czyli niezamierzonym. Funkcję tę spełnia nastawny bezpiecznik skrzydełkowy, umieszczony w tylnej części zamka
z jego lewej strony. Ustawienie skrzydełka bezpiecznika w położenie „zabezpieczone” (nie widać czerwonej plamki) powoduje zablokowanie iglicy, osłonięcie jej przed uderzeniem kurka oraz obniżenie wyłącznika, który z kolei rozłącza szynę spustową
z zaczepem kurka i zaczep kurka z kurkiem. Jeżeli przed zabezpieczeniem broni kurek był napięty, to zostanie on zwolniony. Wskutek tego broń może być bezpiecznie przenoszona zabezpieczona, z nabojem w komorze nabojowej.
Elementem pomocniczym zwiększającym bezpieczeństwo przy posługiwaniu się CZAK-iem jest wskaźnik naboju. Umożliwia on szybkie stwierdzenie, czy w komorze nabojowej jest nabój. Zewnętrzna, widoczna część wskaźnika znajduje się w tylnej części zamka, centralnie pod szczerbiną celownika. Jeżeli wystaje, to w komorze nabojowej znajduje się nabój.
Żeby częściowo rozłożyć broń, np. do czyszczenia, należy:
a) upewnić się, czy broń nie jest załadowana, w tym celu należy:
— zabezpieczyć broń,
— wyjąć magazynek,
— odciągnąć zamek i zajrzeć do komory nabojowej;
b) odbezpieczyć broń;
c) odłączyć zamek od szkieletu, w tym celu należy:
— odciągnąć kabłąk języka spustowego do przodu w dół i przytrzymać go w tym położeniu (można przesunąć go nieco w bok i oprzeć o szkielet),
— trzymając zamek za wycięcia w tylnej jego części odciągnąć go w skrajne; położenie, lekko pociągnąć do góry i zsunąć do przodu z lufy;
d) zsunąć sprężynę powrotną z lufy.
W razie potrzeby, np. po oddaniu znacznej liczby strzałów, można odkręcić okładki, robi się to za pomocą śrubokręta. Dalsze rozkładanie jest niecelowe, powinno być przeprowadzane przez rusznikarza. Jeżeli rozkładanych jest jednocześnie kilka pistoletów, należy zwrócić uwagę, aby me pomieszać części.
Składanie broni po czyszczeniu lub przeglądzie przeprowadzamy w odwrotnej kolejności.
Dane taktyczno-techniczne:
kaliber: 9 mm
nabój: 9x18 mm Makarow
masa: 0,62 kg
długość: 160 mm
pojemność magazynka: 6 naboi
prędkość początkowa pocisku: 310 m/s
zasada działania broni: odrzut zamka swobodnego
P-83
W 1978 roku rozpisano konkurs na nowy pistolet służbowy. Miał on mieć zamek
i szkielet lutowane z wytłoczek blaszanych, magazynek o większej pojemności niż
P-64, dłuższą lufę i wygodniejszy chwyt. Konkurs wygrał WANAD — konstrukcja z Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Zakładów Metalowych „Łucznik" w Radomiu.
Broń została przyjęta na uzbrojenie pod oznaczeniem 9 mm PW P-83.
Jest to pistolet lepszy od P-64. Magazynek, umieszczony tak jak w CZAK-u w chwycie broni mieści 8 naboi. Sam chwyt jest dłuższy i lepiej wyprofilowany.
Dzięki dłuższej lufie jest to broń celniejsza. Nowocześniejsza technologia wytwarzania pozwoliła znacznie zmniejszyć cenę jednostkową broni. Jednak nadal jest to pistolet działający na zasadzie odrzutu zamka swobodnego, strzelający nabojem 9x18 mm Makarowa.
Zasada działania i współdziałanie podstawowych części oraz podzespołów są takie same jak w P-64.
WANAD podobnie jak CZAK składa się z czterech głównych zespołów:
— szkieletu z lufą,
— zamka;
— wymiennego magazynka o pojemności ośmiu naboi.
W P-83 zastosowano mechanizm spustowy z przerywaczem, umożliwiający strzelanie tylko ogniem pojedynczym. Podobnie jak w P-64 zastosowano samonapinacz, ale z pewnymi ulepszeniami, dzięki którym siła nacisku na język spustowy potrzebna do oddania strzału z samonapinaniem jest o połowę mniejsza i tym samym pierwszy „szybki" strzał jest celniejszy.
W WANAD-zie zastosowano mechanizm zabezpieczający przed strzałem przedwczesnym podobny jak w CZAK-u. Przed strzałem przypadkowym zabezpiecza w P-83 skrzydełkowy bezpiecznik nastawny, umieszczony analogicznie jak w P-64. Ustawienie skrzydełka bezpiecznika w położenie „zabezpieczony" (skrzydełko w położeniu równoległym do osi lufy, czerwona plamka nie jest widoczna), blokuje iglicę (uniemożliwia jej ruch do przodu), zazębiając iglicę jej brodą o kadłub zamka. Następuje to w wyniku opuszczenia tylnej części iglicy, ponadto iglica schodzi z linii uderzenia kurka (staje na wprost otworu znajdującego się w kurku). Dodatkowo, podobnie jak w P-64, następuje zwolnienie napiętego kurka, (jeżeli był napięty).
W odróżnieniu od P-64, w P-83 przy zabezpieczeniu unieruchamiany jest zaczep kurka, a tym samym i spust.
Po wystrzeleniu ostatniego naboju z magazynka zamek pozostaje w tylnym położeniu, zatrzymany przez dźwignię zwalniania zamka. Znajduje się ona z lewej strony szkieletu broni nad językiem spustowym.
Żeby przygotować broń do dalszego strzelania, należy wymienić magazynek na pełny, oraz nacisnąć na dźwignię zwalniania zamka w dół w kierunku języka spustowego). Zamek przesunie się w skrajne przednie położenie, dosyłając po drodze nabój do komory nabojowej. O ile broń jest odbezpieczona, to kurek pozostanie napięty i można dalej strzelać.
P-83 jest wyposażony również we wskaźnik naboju w lufie. Znajduje się on w tylnej części zamka z lewej strony brony. Wykonany jest u postaci srebrnego bolca. Jeżeli wystaje on poza obrys zamka, to oznacza, że w komorze nabojowej znajduje się nabój. Wskaźnik jest tak umieszczony, że aby przekonać się o stanie załadowania broni, nie trzeba na nią patrzeć, wystarczy dotknąć palcem zamka w okolicy wskaźnika naboju.
Aby rozłożyć P-83 należy:
a) upewnić się, czy broń nie jest załadowana, w tym celu należy
— wyjąc magazynek,
— odciągnąć zamek i zajrzeć do komory zamkowej;
— pociągnąć w dół zderzak umieszczony przed językiem spustowym,
— trzymając zamek za wycięcia w tylnej jego części, odciągnąć go w skrajne tylne położenie, lekko pociągnąć do góry i zsunąć do przodu z lufy;
W razie potrzeby, np., gdy broń jest bardzo brudna, można odkręcić okładki, robi się to za pomocą śrubokręta. Dalsze rozkładanie jest niecelowe, powinno być przeprowadzane przez rusznikarza. Jeżeli rozkładanych jest jednocześnie kilka pistoletów, należy zwrócić uwagę., aby nie pomieszać części. Składanie broni po czyszczeniu lub przeglądzie przeprowadzamy w odwrotnej kolejności. Należy pamiętać jednak o tym, że sprężyna powrotna nie jest symetryczna (z jednej strony ma większą średnice), przy zakładaniu na lufę musi wchodzić,,ciasno".
Jeżeli założymy ją odwrotnie, to przy strzelaniu broń będzie się zacinać.
masa: 0.73 kg
długość: 165 mm
pojemność magazynka: 8 naboi
prędkość początkowa pocisku: 312 m/s
zasada działania brom: odrzut zamka swobodnego.
Rewolwer jest krótką bronią powtarzalną, charakteryzującą się zwłaszcza tym, że rolę magazynka (pojemnika na naboje) spełnia w konstrukcji obrotowy bęben rewolwerowy, z kilkoma (najczęściej sześcioma) gniazdami — komorami nabojowymi. Oś obrotu bębna jest równoległa do osi obrotu przewodu lufy.
Obrót bębna rewolwerowego o odpowiedni kąt powoduje ustalenie kolejnego gniazda z nabojem w położeniu „gotowy" do strzału w osi przewodu lufy. Obrót bębna rewolwerowego następuje albo przy samonapinaniu kurka, albo przy napinaniu kurka kciukiem. Rewolwery strzelają nabojami o mocy porównywalnej z mocą naboi
pistoletowych. Są to najczęściej naboje 0,38 Special (9x29,5 mm R) i 0,357 Magnum (9x32 mm R). Najbardziej znanymi producentami rewolwerów są. amerykańskie firmy Smith & Wesson. Colt i brazylijski Taurus oraz europejskie: Manurhin (Francja)
i Astra (Hiszpania).
Zaletą rewolwerów jest zdecydowanie ich wysoka niezawodność, wadami natomiast niezbyt wygodny kształt (spowodowany dużą średnicą bębna), niewielka pojemność bębna i jego stosunkowo powolne ładowanie. Spowodowało to, że rewolwery zostały praktycznie zupełnie wyparte z uzbrojenia wojsk przez pistolety samopowtarzalne.
Bardzo wysoka niezawodność rewolweru nie zależy w ogóle od stosowanej amunicji — można z niego wystrzelić wszystko, co nie spowoduje jego zniszczenia, moc naboju nie ma tu większego znaczenia. Broń automatyczna jest natomiast bardzo wrażliwa na stosowaną amunicją, — jeżeli została zaprojektowana do konkretnego naboju, to przy innym może nie działać.
Kolejną wielką zaletą rewolweru jest prostota użycia — rewolwer nie posiada
bezpiecznika nastawnego, tylko samoczynny. Jeżeli jego bęben napełnimy nabojami, a kurek jest zwolniony, to jest on zabezpieczony, ale w natychmiastowej gotowości do użycia. Aby rozpocząć strzelanie, należy tylko nacisnąć na język spustowy. Jeżeli w bębnie znajdują się naboje, jest to bez problemów widoczne z zewnątrz — trudno jest wyobrazić sobie broń bezpieczniejszą i prostszą w użyciu niż rewolwer.
Nie trzeba pamiętać o przeładowaniu broni, jej odbezpieczeniu i zabezpieczeniu, widać, czy broń jest załadowana oraz czy kurek jest napięty.
Najpoważniejsza wada rewolweru — powolne jego ładowanie, może być eliminowana przez zastosowanie tzw. ładowników. Są one napełniane nabojami tak jak magazynki, służą do szybkiego, jednoczesnego załadowania wszystkich komór bębna. Wpływa to na to, że rewolwer jest ciągle podstawową bronią sił bezpieczeństwa i użytkowników cywilnych w wielu krajach. W Polsce międzywojennej etatową bronią Policji Państwowej był 7,62 mm rewolwer wz. 30 (Nagant).
Jest to broń przeznaczona dla sił bezpieczeństwa i na rynek cywilny. Broń w klasycznym już dziś układzie konstrukcyjnym, wzorowana na konstrukcjach firmy Smith & Wesson. A różni się od nich w zasadzie szeregiem szczegółów konstrukcyjnych, nic zmieniających jednak jej działania i sposobu posługiwania się nią.
Jest to broń krótka, powtarzalna, z bębnowym magazynkiem rewolwerowym mieszczącym sześć naboi 0,357 Magnum lub 0.38 Special. Nabój 0,357 powstał w wyniku wydłużenia i znacznego zwiększenia mocy naboju 0.38 dlatego te ostatnie można stosować w broni kalibru 0,357 Magnum, (ale nie odwrotnie).
W typowy sposób dla współczesnych rewolwerów bęben jest odchylany na bok do ładowania i rozładowania, na lewą stronę szkieletu na ramieniu bębna. Mechanizm uderzeniowy kurkowy, mechanizm spustowy podwójnego działania. Umożliwia to szybkie prowadzenie ognia z samonapinaniem (za każdym razem kurek jest napinany i zwalniany przez stosunkowo silne naciśnięcie na spust lub wolniejsze — przez napinanie za każdym razem kurka kciukiem. Mechanizm spustowy dodatkowo wymusza obrót bębna, w wyniku działania zapadki spustu na zębatkę bębna, oraz ustala pewnie położenie kątowe bębna zatrzaskiem bębna. Do wyrzucania strzelonych łusek (rozładowania) służy gwiazdkowy wyrzutnik, uruchamiany po naciśnięciu palcem na główkę żerdzi wyrzutnika. Bęben utrzymywany jest
w szkielecie przez ustalacz bębna, którego przycisk umieszczono z lewej strony szkieletu broni.
Wysunięcie bębna jest możliwe tylko przy zwolnionym kurku, gdy bęben jest wysunięty niemożliwe jest napięcie kurka. Bron posiada wyłącznie samoczynny bezpiecznik, uniemożliwia on zbicie spłonki naboju (uderzenie w iglicę), gdy kurek znajduje się w przednim położeniu. Zabezpieczenie jest zdejmowane pod koniec napinania kurka.
Dodatkowo na bezpieczeństwo wpływa dość długa droga kurka i znaczna siła, niezbędna do spowodowania strzału przy samonapinaniu. Broń posiada przyrządy celownicze z regulowaną w obu płaszczyznach szczerbinką.
Działanie broni jest bardzo proste. Jeśli strzelamy z samonapinania, nacisk na język spustowy powoduje zwolnienie bębna z zatrzasku, jego obrót, napięcie kurka i odbezpieczenie broni, ustalenie położenia bębna zatrzaskiem i zwolnienie kurka, — czyli strzał. Aby oddać kolejny strzał, należy zwolnić nacisk na język spustowy
i ponownie go nacisnąć. W ten sposób można prowadzić ogień aż do wyczerpania się amunicji. Przy napinaniu kurka kciukiem wykonywane są oczywiście wszystkie powyższe czynności z wyjątkiem zwolnienia kurka, — aby go zwolnić, należy nacisnąć na spust.
Charakterystyczne dla rewolwerów jest to, że do czyszczenia nie rozkłada się ich. Czyszczenia dokonuje się przy wysuniętym bębnie; jeżeli broń jest silnie zanieczyszczona, można przy użyciu śrubokręta zdjąć okładki.
Ładowanie broni odbywa się w następującej kolejności:
— przytrzymując kciukiem za kurek, zwolnić go naciskając na język spustowy, (jeżeli kurek był napięty);
— wysunąć bęben przesuwając do przodu przycisk ustalacza bębna;
— sprawdzić stan załadowania bębna, jeżeli w komorach bębna są łuski lub naboje należy usunąć je, naciskając na główkę żerdzi wyrzutnika;
— załadować komory bębna nabojami;
— wsunąć bęben w szkielet. Broń jest gotowa do strzelania.
kaliber; 9 mm
nabój: 0,357 Magnum lub 0,38 Special
masa: 1,035 kg
długość: 240 mm
pojemność bębna: 6 naboi
prędkość początkowa pocisku: 280-420 m/s (zależnie od zastosowanego naboju)
zasada działania broni: powtarzalna rewolwerowa
Pistolety maszynowe są bronią wysoce uniwersalną. Mogą się nimi posługiwać komandosi, jak i obrona cywilna. Ze wzglądu na niewielkie rozmiary i poręczność są idealną bronią do walki w terenie zabudowanym, gdzie bardziej liczy się czas reakcji niż zasiąg celnego strzału. Z racji niewielkiej prędkości początkowej używanej amunicji (pistoletowej), łatwo je także wyciszyć. Te cechy powodują, że pistolety maszynowe stały się ulubioną bronią zarówno terrorystów, jak i policji.
PM-63 RAK jest konstrukcją charakteryzującą się wieloma pionierskimi rozwiązaniami konstrukcyjnymi. Jest on dziełem Piotra Wilniewczyca, twórcy Visa i Morsa.
Od klasycznych pistoletów maszynowych różni go zainstalowanie zamka. Zamek ten, bowiem jest zbudowany na podobieństwo zamka pistoletu samopowtarzalnego — tzn. nie jest zamknięty wewnątrz komory zamkowej, ale porusza się na szynach wyciętych w szkielecie. Wewnątrz zamka umieszczony jest dwuczęściowy opóźniacz, opatentowany przez konstruktora, znacznie obniżający szybkostrzelność. Mechanizm spustowy zaopatrzony jest w spust dwuchodowy, tj. taki, który w razie krótkiego ściągnięcia daje ogień pojedynczy, a głębokiego ogień ciągły.
Osobliwością tej konstrukcji jest także umieszczenie wyrzutnika nie na szkielecie czy w zamku, ale na szczęce magazynka, co upraszcza konstrukcję, ale powoduje, że wyjęcie magazynka uniemożliwia wyrzucenie łuski (niewypału) z komory nabojowej. Lufa nie jest połączona na stale ze szkieletem, do jej wymiany konieczne jest częściowe rozłożenie broni, (co przy pewnej wprawie nie jest czynnością zbyt uciążliwą).
Broń strzela z zamka otwartego, zasilana jest z magazynków pudełkowych o pojemności 15 nabojów (krótki) i 25 nabojów (długi), wkładanych do chwytu pistoletowego.
Do trzymywania broni służy chwyt tylny stały (pistoletowy) i przedni rozkładany. Kolba metalowa wysuwana z obrotową stopką blaszaną jest dość krótka, ale wystarczająca. Opowieści o oczach powybijanych zamkiem należy włożyć raczej między bajki, ale strzelanie z broni, której zamek zatrzymuje się o kilka centymetrów od twarzy nie należy do najprzyjemniejszych i jest przeżyciem nieco stresującym, szczególnie dla nowicjuszy. Przyrządy celownicze typu otwartego, szczerbina nastawna (przerzutowa) na odległości 75 i 150 m. Ciekawie został rozwiązany osłabiacz podrzutu. Jest on integralną częścią zamka, wykonano go z tego samego kawałka stali. Służy on również do szybkiego (jednoręcznego) przeładowania broni o twardą powierzchnię. Po wystrzeleniu ostatniego naboju, zamek zostaje w tylnym położeniu, co przyśpiesza przygotowanie broni do dalszego strzelania
Aby rozłożyć PM63 należy.
a) odłączyć magazynek; po wyjęciu magazynka upewnić się czy w komorze nabojowej nie ma naboju, w tym celu należy:
...
waldi1405