SPIS TREŚCI

WSTĘP              2

ROZDZIAŁ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA REGIONU              5

ROZDZIAŁ II. CHARAKTERYSTYKA FUNDUSZY UNII EUROPEJSKIEJ              33

ROZDZIAŁ III. ANALIZA PORÓWNAWCZA WYBRANYCH GMIN POWIATU PARCZEWSKIEGO              56

ZAKOŃCZENIE              82

SPIS TABEL, RYSUNKÓW I WYKRESÓW              85

BIBLIOGRAFIA              86

WSTĘP

Podstawowymi instrumentami finansowymi służącymi wdrażaniu polityki spójności są tzw. Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności. Dzięki nim różne regiony i kraje otrzymają znaczne środki, umożliwiające finansowanie własnych strategii rozwoju gospodarczego i procesów dostosowawczych.

Unia Europejska rozpoczęła przekazywanie pomocy dla Polski już w roku 1990. Do 1999 r. jedynym źródłem finansowania polskich projektów był program Phare. W latach 2000-2003 oprócz programu Phare, funkcjonowały również programy SAPARD oraz ISPA.

Wejście Polski do Unii Europejskiej skutkowało znaczącym rozszerzeniem możliwości realizacji projektów ze wsparciem ze strony UE. Na lata 2004-2006 w budżecie wspólnotowym zapisano dla Polski kwotę prawie 13 miliardów euro z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności.

Z początkiem 2007 r. rozpoczął się kolejny wieloletni okres realizacji polityki spójności z wykorzystaniem funduszy Unii Europejskiej. W latach 2007-2013 Polska będzie największym beneficjentem pomocy unijnej przekazywanej w ramach wspólnotowej polityki spójności. Z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności do naszego kraju może trafić nawet 67,3 miliarda euro.

Aby te środki mogły być wykorzystane przez polskich beneficjentów, rząd przygotował Narodową Strategię Spójności (NSS), która określa priorytety i zakres wykorzystania funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007–2013.

Łączny budżet NSS 2007-2013 to około 85,56 mld EUR, z czego:

·        67,3 mld euro to środki UE

·        11,86 mld euro to krajowe środki publiczne,

·        6,4 mld euro to finansowe zaangażowanie ze strony podmiotów prywatnych – beneficjentów pomocy.

Założenia NSS będą realizowane za pomocą Programów Operacyjnych (PO), zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz za pomocą Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarządzanych przez Urzędy Marszałkowskie poszczególnych województw:

·        PO Innowacyjna Gospodarka - 12,3% całości środków (8,3 mld EUR),

·        PO Kapitał Ludzki – 14,4% całości środków (9,7 mld EUR),

·        16 Regionalnych PO – 23,8% całości środków (15,9 mld EUR),

·        PO Rozwój Polski Wschodniej – 3,4% całości środków (2,3 mld EUR),

·        PO Europejskiej Współpracy Terytorialnej - (0,7 mld euro),

·        PO Pomoc Infrastruktura i Środowisko - 41,3% całości środków (27,8 mld EUR),

·        PO Techniczna - 0,8% całości środków (0,5 mld EUR).

Niniejsza praca składa się z trzech rozdziałów.

W pierwszym został scharakteryzowany powiat parczewski.

Drugi rozdział zawiera charakterystykę funduszy pochodzących z Unii Europejskiej.

W trzecim starałam się przeanalizować kilka gmin powiatu parczewskiego.

ROZDZIAŁ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA REGIONU

Według nowego podziału administracyjnego kraju ustanowionego decyzją Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 roku, powstał Powiat Parczewski jako jeden z 24 powiatów Województwa Lubelskiego. Powiat skupia gminę miejsko-wiejską Parczew oraz gminy Dębowa Kłoda, Jabłoń, Milanów, Podedwórze, Siemień, Sosnowica. W dawnym podziale administracyjnym gminy: Dębowa Kłoda, Jabłoń, Milanów, Parczew i Siemień należały administracyjnie do województwa bialskopodlaskiego, zaś gmina Sosnowica do woj. chełmskiego.

Tab.1. Dane o Powiecie parczewskim.

Powiat Parczewski położony jest w centralnej części województwa lubelskiego. Graniczy z następującymi powiatami: bialskim, włodawskim, łęczyńskim, lubartowskim, radzyńskim[1].

Stolica powiatu – Parczew, położona jest:

·        63 km od Lublina,

·        35 km od Lubartowa,

·        30 km od Radzynia Podlaskiego,

·        50 km od Włodawy;

·        58 km od przejścia granicznego w Sławatyczach.

Biorąc pod uwagę podział Polski na jednostki fizyczno-geograficzne, obszar powiatu jest położony w środkowej części Polesia Lubelskiego obejmującego następujące krainy:

·        Równina Parczewska obejmująca północno-wschodnią część powiatu;

·        Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie obejmujące południową część powiatu;

·        Garb Włodawski wsuwający się klinem od wschodu pomiędzy Równinę Parczewską i Pojezierze Łęczyńsko-Włodawskie.

Równina Parczewska ma charakter płaskich równin denudacyjnych, na jej obrzeżach występują zabagnione równiny akumulacji holoceńskiej (doliny: Zielawy, górnej Piwonii, Białki i Tyśmienicy). Teren urozmaicają nieduże zagłębienia krasowe oraz torfowiska. Północno-wschodnie obszary Równiny Parczewskiej wyniesione na wysokości 150-155 m n.p.m. obniżają się łagodnie ku rzece Zielawie. Tereny wchodzące w skład Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego charakteryzują się występowaniem skupisk jezior o zróżnicowanej powierzchni. Fragment Garbu Włodawskiego zbudowany ze zdenudowanej gliny zwałowej obejmuje liczne torfowiska i pagórki pokryte piaskami i żwirami. Podłoże geologiczne omawianego obszaru stanowi zrębowa strefa platformy wschodnioeuropejskiej, którą pokrywają osady paleozoiczne. Wśród nich największe znaczenie mają węglonośne osady górnego karbonu. Wyżej zalegają mezozoiczne skały jurajskie i kredowe, zaścielone morskimi osadami trzeciorzędowymi. Do występujących utworów czwartorzędowych należą: piaski, żwiry i gliny morenowe pochodzenia lodowcowego. W obniżeniach terenu znajdują się torfy, iły i mułki. Na urozmaicenie rzeźby terenu miały wpływ procesy krasowe, w wyniku których powstało wiele zagłębień bezdopływowych oraz jeziora[2].

Pokrywa gleb wytworzonych w powiecie jest zróżnicowana pod względem typów i klas bonitacyjnych. Przeważają gleby bielicowe powstałe na glinach morenowych (III i IV klasa bonitacyjna). Na terenach podmokłych występują gleby mułowo-bagienne i torfowe. W wyżej położonych partiach terenu występują gleby bielicowe pochodzenia piaszczysto-pyłowego, wyjątkowo ubogie w składniki pokarmowe (IV i V klasa bonitacyjna).

Na terenie Powiatu Parczewskiego znajdują się udokumentowane duże złoża węgla kamiennego i lokalne złoża torfu, jak również złoża kruszyw naturalnych (żwir, pospółka, piasek), które wykorzystywane są dla potrzeb budownictwa i drogownictwa.

Sieć hydrologiczna na terenie Powiatu Parczewskiego jest urozmaicona. System rzeczny tworzony jest przez:

·        rzekę Tyśmienicę przepływającą przez gminy: Parczew i Siemień;

·        rzekę Piwonię przepływającą przez gminy: Sosnowicę, Dębową Kłodę, Parczew i Siemień;

·        rzekę Zielawę przepływającą przez gminę Podedwórze;

·        rzekę Konotopę przepływającą przez gminy: Dębowa Kłoda i Parczew.

Na obszarze Powiatu Parczewskiego występuje kilkanaście zbiorników wodnych należących do Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego.

Na terenie Powiatu Parczewskiego znajduje się również wiele stawów. Są to: Staw Siemień (pow. 324 ha) należący do największych na terenie obszaru powiatu (gmina Siemień); Staw Hetman, Staw Jedlina, Staw Anielski, Staw Kłoda i Renata (gmina Sosnowica); Staw Wiklik, Staw Płonne Bagno, Staw Rumieniec Duży i Mały (na północ od wsi Białka)[3].

Przez wschodnią część Powiatu Parczewskiego przebiega na długości 49, 25 km kanał Wieprz-Krzna, który pełni funkcję odwadniająco-nawadniającą. Związane są z nim zbiorniki retencyjne w Mostach (pow. 391 ha) i Opolu (pow. 282 ha) zlokalizowane w gminie Podedwórze.

Obszar Powiatu Parczewskiego wyróżnia się wysokimi walorami krajobrazowymi i środowiska przyrodniczego. 16,4 % powierzchni powiatu stanowią obszary prawnie chronione: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu i pomniki przyrody.

Na terenie Powiatu Parczewskiego Ekologiczny System Obszaru Chronionego krajobrazu tworzą: Poleski Park Narodowy, Poleski Park Krajobrazowy, Poleski Obszar Chronionego Krajobrazu. Uzupełniają go rezerwaty przyrody i pomniki przyrody.

Tab.2. Obszary chronione na terenie powiatu parczewskiego.

Południową część Powiatu Parczewskiego (teren gminy Sosnowica) obejmuje Poleski Park Narodowy będący jednocześnie otuliną Poleskiego Parku Krajobrazowego. Obejmuje on obszary rozległych łąk i torfowisk w okolicach Zbójna i Lejna z ciekami Bobryk, Piwonia i Górna oraz jezioro Gumienko. Funkcję otuliny Poleskiego Parku Krajobrazowego pełni Poleski Obszar Chronionego Krajobrazu obejmujący na terenie powiatu cenne tereny przyrodniczo-krajobraze (okolice Jeziora Czarnego z rezerwatem przyrody, Jeziora Skomielno, kompleks stawów sosnowickich oraz okolice Jeziora Zagłębocze)[4].

Tereny leśne w Powiecie Parczewskim zajmują około 24 % ogółu powierzchni. Największy kompleks leśny na terenie Powiatu stanowią Lasy Parczewskie, które rozciągają się na południe od Parczewa, w widłach Tyśmienicy i Piwonii. Są one częściowo pokryte bagnami i torfowiskami (Rude Bagno, Uroczyska Hryc, Cyga Kąt, Ochoża, okolice jezior: Gościenickiego, Obradowskiego, Czarnego i Stawu Prokop).

Tab.3. Wykaz większych kompleksów leśnych na terenie powiatu parczewskiego.

Zarząd nad terenami leśnymi powiatu sprawują:

·        Nadleśnictwo Włodawa – 425 ha;

·        Nadleśnictwo Radzyń Podlaski – 2648 ha;

·        Nadleśnictwo Parczew – 12760 ha;

·        Poleski Park Narodowy – 1005 ha[5].

Pozostałą część około 5621 ha stanowią lasy prywatne. Najwyższy wskaźnik zalesienia jest w gminie Sosonowica (44), najniższy w gminie Siemień (12). Na terenie powiatu znajdują się następujące rezerwaty przyrody:

·        „Czarny Las” – rezerwat leśny o powierzchni 16 ha, utworzony na terenie gminy Milanów;

·        Jezioro   Białe   Sosnowickie   –   rezerwat   wodnotorfowiskowy   obejmujący południowe brzegi jeziora położonego na zachód od Sosnowicy;

·        „Królowa Droga” – rezerwat leśny o powierzchni 35 ha znajdujący się na obszarze Lasów Parczewskich;

·        Jezioro Obradowskie – rezerwat wodny, położony w północnej części Lasów Parczewskich;

·        Torfowisko nad Jeziorem Czarnym – ścisły rezerwat florystyczny o powierzchni 46 ha, znajdujące się na południowym brzegu Jeziora Czarnego Sosnowickiego.

Południowa część Powiatu Parczewskiego położona jest w obrębie projektowanego Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery „Polesie”, obejmującego tereny o dużych walorach przyrodniczych. W zasięgu projektowanego rezerwatu znajdują się Lasy Parczewskie, Pojezierze Łęczyńsko–Włodawskie z Poleskim Parkiem Narodowym oraz Parki Krajobrazowe: Poleski, Pojezierze Łęczyńskie i Sobiborski[6].

Powiat Parczewski odznacza się czystym środowiskiem i w niewielkim stopniu przekształconym krajobrazem. Znaczny obszar powiatu 16, 4 % objęty jest ochroną w formie rezerwatów, parków krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu, otulin. W Powiecie Parczewskim dobre warunki do rozwoju turystyki i rekreacji oraz produkcji zdrowej żywności. Na terenie powiatu nie ma zakładów produkcyjnych uciążliwych dla środowiska. Obecnie zagrożenie dla środowiska stanowi niewystarczająca sieć kanalizacyjna, mała ilość oczyszczalni ścieków, brak zorganizowanego systemu zbiórki i składowania odpadów komunalnych na terenach wiejskich oraz zanieczyszczenia środowiska związane z nasilającym się ruchem turystycznym w sezonie letnim.

Potencjalne zagrożenie dla środowiska przyrodniczego Powiatu Parczewskiego wiąże się z rozwojem cywilizacji i działalnością człowieka, do których należy zaliczyć:

·        nielegalne wysypiska śmieci na terenie lasów;

·        intensywna gospodarka rolna (nawożenia pól, stosowanie chemicznych środków ochrony roślin);

·        niewłaściwa gospodarka leśna (proces odlesiania) i nielegalna penetracja terenów leśnych;

·        zanieczyszczenia powietrza spowodowane komunikacją samochodową.

Powiatu Parczewski zamieszkuje niemal 40136 mieszkańców[7]. Powiat charakteryzuje się gęstością zaludnienia na poziomie 41 osób na km², co jest poniżej średniej krajowej. Największą miejscowością jest miasto powiatowe Parczew, w którym zamieszkuje 12000 mieszkańców, co stanowi 28,5 % ogółu mieszkańców powiatu.

Tab.4. Demograficzna charakterystyka gmin

Struktura wiekowa ludności w Powiecie Parczewskim jest korzystna. Notuje się wysoki odsetek ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym, szczególnie w mieście Parczew. Istnieją jednak na terenie powiatu miejscowości gdzie występuje proces „starzenia się wsi”.

Dla większości społeczności powiatu głównym źródłem utrzymania jest praca w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Na terenie powiatu jest kilka znaczących zakładów zapewniających miejsca pracy, np. Huta Szkła w Parczewie. Część ludności znajduje pracę poza terenem powiatu.

Tab.5. Struktura zatrudnienia na terenie powiatu parczewskiego

Warunki mieszkaniowe ludności są zróżnicowane. Zabudowa wielorodzinna i jednorodzinna występuje głównie w Parczewie. W pozostałych miejscowościach dominuje zabudowa zagrodowa i jednorodzinna. W miejscowościach, w których funkcjonowały PGR znajdują się również osiedla mieszkaniowe (Mosty, Kalinka, Zienki, Wyhalew, Uhnin, Turno, Pasieka).

Tab.6. Zasoby mieszkaniowe.

Funkcje administracyjne na tym terenie Powiatu Parczewskiego sprawowane są przez Starostwo Powiatowe w Parczewie i Urzędy Gmin.

Na terenie Powiatu Parczewskiego funkcjonują się 24 szkoły podstawowe, 8 gimnazjów oraz 4 szkoły ponadpodstawowe i studium pomaturalne. W samym mieście Parczewie zlokalizowane są 2 szkoły podstawowe, 2 gimnazja oraz Zespół Szkół Zawodowych, Liceum Ogólnokształcące i Medyczne Studium Zawodowe.

Dzieje Ziemi Parczewskiej związane są z historią miasta Parczewa, które w 1401 roku otrzymało prawa miejskie. Dynamiczny rozwój miasta i całego regionu przypadł na okres panowania Jagiellonów[8]. Położenie geograficzne Parczewa na szlaku handlowym i drogowym pomiędzy Krakowem a Wilnem przyczyniło się do rozkwitu miasta, które było miejscem zjazdów polsko-litewskich. W 1415 roku miasto było stolicą powiatu ówczesnego województwa sandomierskiego. Do ważniejszych wydarzeń historycznych, które związane są z Parczewem należą:

· Zjazd polsko-litewski (1441 r.)

· Obrady sejmu elekcyjnego (1446 r.)

Ponadto miasto często gościło królów polskich – Jana Olbrachta, Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta. Wraz z wygaśnięciem rodu Jagiellonów i przeniesieniem stolicy z Krakowa do Warszawy miasto stopniowo traciło swoje znaczenie. Od czasów rozbiorów do 1955 r. Parczew stał się jednym z wielu prowincjonalnych miasteczek. Kilkakrotnie miasto było siedzibą powiatu (1415 r., 1793 r., 1955-1975, od 1999 r.).

Na terenie Ziemi Parczewskiej toczył...