Synopsis " Cywilizacji żydowskiej " Feliksa KonecznegoPraca zbiorowa
Synopsis " Cywilizacji żydowskiej " Feliksa Konecznego [Synopsis of " The Jewish Civilisation" by Feliks Koneczny] został wydany w Londynie w 1975 r., w języku angielskim, przez Komitet Pośmiertnej Publikacji Prac Konecznego [Committee for Publication of Koneczny's posthumous work, c/o J. Giertych (t 1992)].
* * *
Wydanie II (wyd. I w j. pol.) -Wydawnictwo WERS Poznań 1999
Tłumaczenie z języka angielskiego zostało wykonane przez Ruch Narodowy.
NOTA OD WYDAWCY
[do wydania angielskiego]
Niniejsza publikacja jest przeznaczona głównie dla tych czytelników angielskich, którzy zapoznali się z pracą O wielości cywilizacji wnikliwego polskiego myśliciela, historyka i filozofa historii, Feliksa Konecznego (1862-1949), która w języku angielskim ukazała się w Londynie w 1962 r. opatrzona wstępem Antoniego Hilkmana oraz przedmową Arnolda Toynbee i Jędrzeja Giertycha. Arnold Toynbee pisał o tej książce w swojej przedmowie: Jest ona jednym z kilku niezależnych od siebie studiów na duża skalę, które w ciągu ostatnich dwóch generacji pojawiły się w różnych częściach zachodniego świata, a które dotyczyły struktury ludzkich spraw. Koneczny podjął rozważania nad podstawowymi pytaniami postawionymi przez naukę o cywilizacjach i doszedł do ściśle sprecyzowanych i cennych wniosków (...). Podchodził do swoich uogólnień z czterech punktów widzenia; z pozycji badacza historii Europy Wschodniej i Azji Środkowej; z pozycji Polaka, rzymskiego-katolika i mieszkańca Zachodu (...). Szczęśliwie się złożyło, ze w różnych miejscach czasu i przestrzeni pojawiła się pewna ilość myślicieli zajmujących się tym problemem z różnych pozycji. Szczęśliwie się także złożyło, że jeden z tych głosów byt głosem polskim, jako że Polska ma wiele do przekazania współczesnemu Zachodowi. Tych, którzy czytali O wielości cywilizacji może zaciekawić informacja, że Koneczny rozwinął i pogłębił idee zawarte w tej książce (której polski oryginał ukazał się w Krakowie w 1935 r.) w szeregu kolejnych prac. Niektóre z tych prac, napisane po części w czasie II Wojny Światowej, a nawet po jej zakończeniu, nie mogłyby zostać wydane w Polsce. Dopiero teraz (w 1973 i 1974 r.) stało się możliwe pośmiertne wydanie w języku polskim.
Książka streszczona tu w języku angielskim, Cywilizacja żydowska, została napisana w latach 1934-1945. Jej autor był twórcą oryginalnej koncepcji rozwoju stosunków międzyludzkich na przestrzeni wieków. Głównym wkładem autora do tych badań są obserwacje, że cywilizacje należy klasyfikować przede wszystkim w oparciu o ich stosunek do etyki; że nikt nie może przynależeć do dwóch cywilizacji i że cywilizacje oddziałujące na siebie wzajemnie są w istocie niezdolne do stopienia się w jedność. Koneczny uważał tak zwaną cywilizację łacińską za wyróżniającą się i stojącą wyżej pod wieloma względami. W jej obrębie etyka (siły duchowe) rządzi wszystkimi aspektami życia, nawet sprawami państwowymi. Etyka jest źródłem praw, które są formułowane a posteriori przez przedstawicieli narodu w oparciu o to, co uważają za sprawiedliwie bądź niesprawiedliwie, to jest w oparciu o doświadczenie. Siły fizyczne zatem (państwo) są powołane do wcielenia w życie praw, a nie do ich formułowania. W innych cywilizacjach etyka wywodzi się z praw formułowanych a priori. A zatem tylko w cywilizacji łacińskiej pozycja wobec państwa jest usprawiedliwiona i uznana za moralną. Cywilizacja łacińska wyróżnia się także pod innymi względami. Stworzyła pojęcie narodu jako wartości duchowej, wprowadzając rozróżnienie między obywatelstwem a narodowością. Można na kimś wymusić obywatelstwo lecz nie narodowość, poczuwanie się do której wymaga wyboru moralnego. W Rzymie po raz pierwszy stworzono prawo publiczne, ostro i zasadniczo oddzielone od prawa prywatnego, a zatem tylko w cywilizacji łacińskiej jest możliwy rozwój uformowanego społeczeństwa nie będącego już niezróżnicowanym skupiskiem ludzi. Poczucie i kontrola czasu rozwija się głównie w cywilizacji łacińskiej, co pozwala na uświadomienie sobie istnienia łączności między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością, oraz uświadomienie sobie odpowiedzialności za przejęte dziedzictwo. Wszystkie kraje, które w okresie średniowiecza używały języka łacińskiego należą zasadniczo do cywilizacji łacińskiej, choć Europa była też poddawana wpływom innych cywilizacji. Cywilizacja turańska (pochodząca od koczowniczych Mongołów) przyjęła się w Rosji - w tej cywilizacji przywódca jest źródłem wszelkiego prawa i stoi ponad etyką. Cywilizacja bizantyjska, która przejęła pewne hellenistyczne i orientalne tradycje czasów przedchrześcijańskich, znajdowała się w ciągłej walce z cywilizacją zachodniego chrześcijaństwa i przeważała w wielu krajach europejskich, w tym w Niemczech. Według jej pojęć państwo jest źródłem praw, a zatem polityka nie podlega etyce. Wreszcie cywilizacja żydowska przeniknęła całą Europę i wszędzie wycisnęła swoje piętno. W tej cywilizacji źródłem praw jest Pismo Święte i komentarze do niego, zaś etyka jest podwójna - inna względem współwyznawców, a inna względem gojów. Po sformułowaniu swoich poglądów na temat, na czym cywilizacje się opierają i jak je można klasyfikować, Koneczny przystąpił do rozwijania swoich myśli o znaczeniu etyki w tworzeniu cywilizacji w książce Rozwój moralności (Lublin 1938 r.). Następnie opracował szczegółowe studia dwóch cywilizacji, bizantyjskiej i żydowskiej, a na koniec przygotował ogólne podsumowanie swoich myśli o filozofii historii w nie wydanej jeszcze [wydanej w 1982 r.] pracy Prawa dziejowe.
Tom I
CZTERY RELIGIE
I. O źródłach biblijnych
Studia biblijne św. Hieronima, których owocem stała się wersja łacińska znana jako Vulgata, poprzedziły powstanie najstarszej znanej wersji hebrajskiej, Masory, na której opiera się wersja protestancka. Samemu nie będąc badaczem Biblii, autor opiera się na Vulgacie jako na pierwszej wersji. Rzymsko-katolicki Kościół wierzy, że Biblia była natchniona przez Boga, lecz nie podyktowana przez Niego, podczas gdy żydzi i protestanci raczej uważają, że jest ona słowem Bożym w dosłownym rozumieniu. W następstwie tego Rzym dozwala i organizuje krytyczne studia biblijne, które podają w wątpliwość wiele z historycznej i ludzkiej zawartości Ksiąg. Autor zgadza się z takim podejściem do sprawy.
II. Pomiędzy monolatrią a monoteizmem
Wszystkie semickie narody miały wspólnego Boga (Elohim, po arabsku EL), Stwórcę świata opisanego w Księdze Rodzaju, lecz kiedy żydzi mówią o Jahwe, myślą o bogu Abrahama i Jakuba, izraelskim bogu, który zawarł przymierze z narodem wybranym, żydami, który obiecał swojemu narodowi chwałę, swój gniew zaś skierował przeciw jego wrogom i ich bóstwom. Ten bóg należący tylko do jednego narodu jest monolatryczny a nie monoteistyczny. Biblia obfituje w dowody tego, że żydowska myśl religijna wahała się między monoteizmem, monolatrią i politeizmem. Ten ostatni, będący nie żydowskiego pochodzenia, ostatecznie znikł na wiek przed narodzeniem Chrystusa w wyniku silnego nacisku ze strony Proroków. Chrześcijaństwo przyjęło monoteistyczne, uniwersalne elementy Starego Testamentu, podczas gdy cywilizacja żydowska opiera się na monolatrii.
III. Sakralność cywilizacji
Dwie cywilizacje sakralne, bramińska i żydowska nigdy nie oddziaływały na siebie, a jednak mają wiele wspólnego (rozumowanie a priori, ekskluzywność, idee o nieczystości mięsa, podejrzliwość wobec "świeckiej" nauki) co mogłoby wskazywać, że te cechy są właściwe cywilizacjom sakralnym. Sakralność nie może ewoluować, musi być oparta na niezmiennych regułach, a kiedy zaczyna wpływać na wszelkie przejawy życia, wynikiem tego staje się stagnacja. Hindus chodzi, siedzi, pije, je, pracuje i śpi w sposób religijny - i tak też robi żyd. Biblia obfituje w "boskie" przykazania dotyczące spraw świeckich. Prawo żydowskie nie jest oparte, jak prawo rzymskie, na doświadczeniu, lecz na Piśmie Świętym, które jest ustawicznie studiowane w celu uzyskania z niego odpowiedzi na wszystkie kwestie. A zatem żydowska etyka oparta jest na Prawie, a nie prawo na etyce. Ekskluzywność odnosi etykę tylko do narodu wybranego. W stosunkach z nie-żydami kodeks etyczny przestaje obowiązywać.
IV. Struktura społeczna
Początkowo struktura społeczna u koczowniczych Żydów rozwijała się w sposób naturalny jako odpowiedź na okoliczności zewnętrzne. Mojżesz jednak ustalił tę strukturę sakralnie i od tego czasu jest ona sztucznie zachowywana bez zmian, wbrew naturalnym dążeniom. Ilość plemion, podział ziemi, zasady dziedziczenia, przekazywanie przywództwa, struktura rodzinna i sądownictwo są ustalone raz na zawsze. Dwa pokolenia po Dawidzie królestwo żydowskie rozpadło się na dwie części, znaczenie królów zmalało, zaś władza przeszła w ręce kapłanów (teokracja).
V. Golus starożytności
Najpierw Izrael, a potem Judea uległy kolejno Asyrii i Babilonowi, Żydzi zostali rozproszeni i od swoich zdobywców nauczyli się handlu. Kiedy władca Persji, Cyrus, pozwolił im wrócić do Palestyny, tylko nieliczni gorliwcy religijni tak uczynili, jako że życie w diasporze okazało się łatwiejsze. Ich przynoszący im zyski udział w międzynarodowym handlu, stał się czymś trwałym, najpierw pod panowaniem Babilonu, później Grecji, Arabów, a wreszcie w postępowej dziewiętnastowiecznej Europie. Z przyczyn demograficznych stał się trwałą koniecznością, której efektem jest penetracja przez Żydów wszystkich części cywilizowanego świata. Z dobrobytem nadeszło zainteresowanie wiedzą powszechną, ale kontakt z greckimi i egipskimi prądami monoteistycznymi nie doprowadził do zaakceptowania przez żydów uniwersalnego Boga, ponieważ dbali oni dokładnie o zachowanie swojej monolatrycznej ekskluzywności. Z uniwersalnej wiedzy przejęli Żydzi tylko to, co dało się odnieść do zawartości Prawa. Zhellenizowali się tylko pod względem językowym. Gdziekolwiek się osiedlali, również w starożytnym Rzymie, byli początkowo podziwiani za swój monoteizm i operatywność, ale wkrótce, kiedy wychodziła na jaw ich monolatryczna ekskluzywność, stawali się pogardzani za swoją nienawiść do rasy ludzkiej, za brak wynalazczości, za uchylanie się od płacenia podatków i od służby wojskowej, za przekupność. Doszło do prześladowań. Żydowskie powstania wybuchały zawsze w obronie ich prawa do sakralnej ekskluzywności. Po zniszczeniu Jerozolimy wprowadzono codzienną modlitwę o powrót z diaspory, ale sama diaspora jest o kilka wieków starsza. Żydzi osiedlali się we wszystkich cywilizowanych krajach, ale nigdy nie byli pionierami wśród prymitywnych ludów, takimi jak Fenicjanie, Grecy czy Rzymianie. Żydzi monoteistyczni przyjęli chrześcijaństwo i język łaciński. Wykluczono ich z monolatrycznej, greckojęzycznej społeczności żydowskiej i poddano prześladowaniom. Talmud rozwinął się jako ochrona sakralności żydów w diasporze.
VI. "Talmud" i karaimstwo
Saduceusze uznawali tylko Pięcioksiąg, podczas gdy Faryzeusze uważali, że tradycja zawiera także prawdy objawione i z tego względu włączyli do świętych Ksiąg komentarze do praw powstałe między I wiekiem przed Chrystusem a 189 A.D., znane jako Miszna. Szybko Miszna okazała się niewystarczająca i rabini, mężowie uczeni w prawie, napisali do niej komentarz - Gemarę. Miszna i Gemara stanowią Talmud. Talmud był następnie komentowany, a te komentarze służyły jako podstawa dla dalszych komentarzy. W taki sposób nauka żydowska rozwijała się w ciągu wieków. Nie powstało nic nowego, a jedynie interpretacje Prawa obejmujące wszystkie sytuacje życiowe, zawsze w imieniu Prawa i pod karą grzechu. Prąd saducejski przetrwał, karaimi to tacy żydzi, którzy nie uznają Talmudu, którzy wszystkie komentarze opierają jedynie na Pięcioksięgu. Wyemancypowali oni swoje kobiety, brali udział w świeckiej nauce (pod rządami Arabów), często przejmowali monoteistyczną uniwersalność Arabów, używali języka arabskiego dzięki czemu stali się szerzej oczytani i wzmocnili się, podczas gdy talmudyści pisali tylko w języku aramejskim. Kiedy ostatecznie talmudyści zaczęli pisać w języku arabskim w IX wieku, rozpoczął się złoty okres nauki żydowskiej. Trwając w jedności talmudziści zepchnęli w cień karaimów rozdrobnionych na wiele sekt, stosujących odmienne interpretacje Prawa. Szczątkowe społeczności karaimów nadal istnieją. Polemiki z karaimami przyczyniły się do pogłębienia znajomości samego Prawa, które dotychczas spoczywało w cieniu Talmudu. Ostatecznie Majmonides przygotował wydał uproszczoną wersję Talmudu, Miszne Torę, która pomijała, choć nie odrzucała, wiele z oryginału. Zaczęły mnożyć się nowe komentarze i powstały streszczenia. Jednym z nich jest Szulchan Aruch.
VII. "Szulchan Aruch"
Streszczenie znane pod nazwą Szulchan Aruch stało się najbardziej znane i ogólnie uznawane za obowiązujące dla talmudycznych żydów. Nie jest ono wcale krótkie, ani pozbawione chaotycznego układu Talmudu. Odkąd zostało przetłumaczone na język niemiecki daje ono najlepszy wgląd w myśl żydowską. Autor przedstawia próbki zawartości Szulchan Aruch - przykłady zasad, których stosowania w życiu Szulach wymaga od przestrzegających go żydów; zasad bardzo specyficznych i bardzo wymagających, przypisujących wszystkim czynnościom sakralne znaczenie. Nawet to streszczenie Talmudu zawiera wiele setek tysięcy reguł. Jest ono o tysiąc lat młodsze niż Talmud, lecz nadal w pełni monolatryczne.
VIII. Kabała
Myśl żydowska, zarówno monoteistyczna jak monolatryczna, opierała się na kreacjonizmie i skutecznie przeciwstawiała się azjatyckiemu emanatyzmowi, z którym często się stykała. Dopiero na przełomie IX i X wieku neoplatonizm wszczepił w myśl żydowską emanantyzm. Mesjanistyczne obietnice chwały Izraela wydawały się odległe i niemożliwe do spełnienia przy takiej ilości grzechów, którą wyszczególnił Talmud i dlatego nowe idee, sugerujące, że te obietnice mogą być spełniane cząstkowo w postaci cudów, stały się pociągające. Władza nad materią za pośrednictwem złych duchów była filozofią dobrze przyjmowaną przez masy. Studia nad boskim znaczeniem hebrajskiego alfabetu i imienia Boga - JHWH, badanie atrybutów Boga, przerodziły się w naukę okultystyczną (obecnie uprawianą także przez masonów). Gra świętymi literami, demonologia, zaklęcia, opisy Boga, jak również gnostyczne idee, stworzyły złożony system opisany w księgach kabały: Sefer Jesirah i Zohar. Ta druga wywarła wpływ na myśl chrześcijańską. Niektórzy uważali, że "trójca kabalistyczna" odzwierciedlała pewne dążenie w kierunku chrześcijaństwa. Alchemicy i astrologowie zajmowali się wszyscy Kabałą, która rozrosła się poza judaizm. Żydowscy astrologowie, oficjalnie potępiani za nieprawowierne praktyki, istnieli od czasów babilońskich, a ich rozkwit jako sekty kabalistycznej nastąpił w XV, XVI-wiecznej Moskwie. Przyjmowano, że Mesjasz pojawi się określonego dnia po upadku Rzymu (najpierw cesarskiego a później chrześcijańskiego). Za każdym razem po nie sprawdzeniu się przepowiedni pora nadejścia Mesjasza była przesuwana w oparciu o jakąś nową interpretację hebrajskich liter. Nadejście Mesjasza miało być poprzedzone pojawieniem się mesjanistycznych mężów. Sabbataj Cewi (1626-1676), który w Turcji głosił kabałę bez Talmudu, formalnie przeszedł na islam lecz nadal miał wielu żydowskich stronników i zapoczątkował dynastię mesjanistycznych mężów, której ostatnim przedstawicielem był Jakub Frank żyjący w XVIII-wiecznej Polsce. Najbardziej oddanych i licznych zwolenników zdobyła kabała w XVIII-wiecznej Polsce i Litwie. Wielu podejmowało surową pokutę i modliło się o wczesne nadejście Mesjasza. Salomon Majmon (1754-1800), kabalistyczny uczony, pisał w języku niemieckim. Autor przytacza przykłady jego zagmatwanego rozumowania.
IX. Pylpul i chasydyzm
Chasyd znaczy pobożny i grupy przybierające takie miano były znane od starożytności ale nie mają one żadnego historycznego związku z sektą założoną przez Juda Chasida w Polsce w końcu XVII wieku. Ta sekta jest odroślą gnozy opartą o dążenie do zapanowania nad siłami nadprzyrodzonymi a nawet do narzucania Bogu woli człowieka. Jest ona pochodną kabały. Sto lat wcześniej Jakub Polak rozwinął system talmudycznej kontemplacji połączonej z wykonywaniem określonych ruchów ciała, znanej jako "pylpul". Chasydyzm przejął pylpul i go rozwinął. Modlitwa stała się radosną czynnością, połączoną z tańcem itp., prowadzącą do ekstazy. Było to odżyciem tańców rytualnych, do których później dopuszczono także kobiety. Bogu przypisano dwoistość płciową. Wierzono w wędrówkę dusz. Na Litwie, będącej ośrodkiem nauki hebrajskiej, talmudziści potępili chasydyzm, który przeniósł się na zachód. Chasydzi zdominowali żydowskie społeczności w Polsce centralnej.
Jak zatem widać, istnieje cztery lub pięć religii żydowskich:
z Torą
bez Talmudu
bez kabały (I)
z kabałą (II)
z Talmudem
bez kabały (III)
z kabałą
kabała stara (IV)
chasydyzm (V)
ale brak jest teologii, która by je trwale rozdzielała. Jedyną wspólną rzeczą jest Tora i wiara w mesjanizm. Naród wybrany został wyznaczony do głoszenia monoteizmu, lecz zaniedbał tego obowiązku i przyjął, że jego misją jest zapanować nad światem dla chwały Izraela. Ta wiara zespala Żydów.
X. Wobec islamu i chrześcijaństwa
Chrześcijaństwo rozwinęło się w obrębie społeczności żydowskiej i jej religii. Od judaizmu przejęło wiele form religijnych (liturgicznych itp.) jak też Stary Testament, lecz to nigdy nie służyło jako czynnik sprzęgający między tymi obu religiami. Niewielu spośród żydów nawracało się, a wcześni chrześcijanie byli głównie Grekami lub prozelitami z hellenizmu. Stąd wiele z chrześcijańskiego ducha jest pochodzenia helleńskiego. Rzym w roku 63 odróżnił chrześcijan od żydów. Judaistyczne korzenie chrześcijaństwa są łatwe do wykazania, ale chrześcijaństwo oddziaływało też na judaizm w takich dziedzinach jak eschatologia czy forsowanie monogamii. W zwyczajach religijnych okresu późniejszego jest wiele wspólnych elementów świadczących o wzajemnych oddziaływaniach, lecz judaizm nigdy nie oddziaływał na istotę doktryny katolickiej. Religia islamska ma wiele wspólnego z judaizmem - część z tych wspólnych elementów jest ogólnie pochodzenia azjatyckiego, ale inne elementy pojawiły się później, a zatem musiało występować jakieś oddziaływanie. Owe wspólne elementy to m.in. pamięć o niektórych wspólnych świętych, studia nad przymiotami Boga, później zarzucone przez islam itp.
Tom II
NABYTKI GOLUSA WŚÓD CHRZEŚCIJAN
XI. Rasa
Nie istnieje coś takiego jak żydowska rasa. Żydzi mieszali się z innymi ludami już w czasach biblijnych (liczne tego świadectwa w Piśmie Świętym). Poligamia i zwyczaj brania kobiet od pokonanych wrogów sprzyjały hybrydyzacji. Jej kres położył dopiero antysemityzm od IV wieku przed narodzeniem Chrystusa, a później też prawa chrześcijańskie, które zabraniały małżeństw mieszanych. Za panowania Maurów w Hiszpanii Żydzi krzyżowali się swobodnie i dlatego Żydzi hiszpańscy rasowo byli odmienni. Po wypędzeniu z Hiszpanii stali się znani jako Sefardejczycy. W krajach protestanckich mieszanie stało się powszechne. Niemieccy Żydzi, którzy przywędrowali do Polski, pozostali w izolacji przez najdłuższy okres czasu. Stali się rasowo odróżnialni i są obecnie znani jako Aszkenazejczycy. Na całym świecie jest wiele społeczności żydowskich o różnej strukturze rasowej, przeważnie zbliżonej do rasy ludności miejscowej, jak na przykład w Chinach czy Afryce Północnej, ale wszędzie Żydzi zachowują odrębną tożsamość przez ograniczanie małżeństw mieszanych. Żydzi nie zachowali tożsamości rasowej na wygnaniu, lecz ją tam zdobyli.
XII. Języki żydowskie
Abraham był etnicznie Chaldejczykiem ale przyjął język hebrajski w ziemi Kanaan. W piśmie tego języka nie występują samogłoski i nie było to konieczne póki był to język żywy. Kiedy hebrajski stał się wyłącznie językiem pisanym, różne szkoły zaczęły stosować rozmaite znaki pomocnicze, które w ciągu kolejnych pokoleń stawały się coraz bardziej złożone i trudne do odczytania. W języku hebrajskim nie występują pojęcia abstrakcyjne. To stało się barierą dla jego rozwoju. Pod panowaniem Babilonu Żydzi powrócili do języka chaldejskiego i jego odmian. W II wieku przed narodzeniem Chrystusa hebrajski był już językiem martwym. Po chaldejskim Żydzi używali języka greckiego i pisali po grecku, następnie mówili po arabsku, a wreszcie używali różnych języków europejskich, wśród nich przede wszystkim niemieckiego, który zmieszany z hebrajskim i innymi językami europejskimi stał się językiem jidisz, używanym przez większość wschodnioeuropejskich Aszkenazejczyków. W Misznie język hebrajski pełen jest naleciałości chaldejskich i greckich, Gemara została spisana po chaldejsku. Języki zaczęły się mieszać. Średniowieczny język neohebrajski był wersją ulepszoną opartą na języku arabskim. Sefardejczycy używali go również po wygnaniu z Hiszpanii. W XIX wieku zaczął powstawać nowy język neohebrajski, przyjmujący wpływy języka jidisz. Tradycja wymagała języka hebrajskiego - choćby to miało być niewygodne - więc był on ciągle w sposób sztuczny ulepszany. Ogólnie biorąc, język ojczysty jest dla Żydów kwestią wyboru i łatwo zmieniają oni język w trakcie swoich wędrówek. Język nie jest w ich cywilizacji elementem spajającym.
XIII. Ocalenie w rozproszeniu
Nauka języka greckiego była zabroniona, ale żyjąc wśród Greków nie dało się przestrzegać tego prawa więc je zinterpretowano (aczkolwiek nigdy nie uchylono) w ten sposób, że odnosi się ono tylko do Palestyny. To przetarło szlak dla omijania innych reguł niemożliwych bądź trudnych do przestrzegania w diasporze. Wkrótce obowiązywała już tylko ta część Prawa, która była możliwa do przestrzegania. Nigdzie poza Palestyną nie obowiązywało ono w swojej całości. Tak rozwinęła się geograficzna względność religii - nieznana nigdzie poza judaizmem. Rozproszenie stało się atrakcyjne jako ucieczka przed Pięcioksięgiem. Autor przytacza wiele przykładów tej względności. Najlepiej znana jest sprawa reguły mówiącej, że wszelkie długi należy umarzać w sabatowym roku (co siódmym). Handlowcom w diasporze przestrzeganie tej zasady uniemożliwiłoby prowadzenie transakcji pieniężnych, kredytów, bankowości - tak więc w ciągu wieków interpretowano tę zasadę w taki sposób, że przestała praktycznie istnieć i ograniczono jej zastosowanie do nieruchomości w Palestynie. Żydzi wędrowali grupami rodzin, żeby móc przestrzegać przykazań o wspólnej modlitwie, wcześnie wydawać dzieci w związki małżeńskie, móc dokonywać uboju rytualnego i obrzezania itp., ale organizacja plemienna musiała zaniknąć w diasporze, a nacisk ze strony nie-żydów wymusił na nich monogamię i emancypację kobiet. Rozproszenie dało zatem żydom wiele istotnych rzeczy.
XIV. Następstwa wybraństwa
Pomimo podlegania w rozproszeniu zmianom cywilizacja żydowska zachowała swą tożsamość głównie dzięki jednemu czynnikowi - świadomości wybraństwa. Żyd będzie wszędzie uważał się za sakralnie powołanego do panowania nad nie-żydami w swoim otoczeniu, do przekształcania ich w swoje sługi. Inne narody powstają i upadają, lecz Izrael jest nieśmiertelny i jego ostateczna chwała nadejdzie w cudowny sposób za pośrednictwem Jahwe, bez żadnego wysiłku w tym kierunku ze strony żydów. To jest istotą mesjanizmu. Następstwem tego jest podwójna etyka -jedna wobec żydów, a inna wobec gojów. Przytacza się tu z Talmudu przykłady tego, że nienawiść wobec nie-żydów jest obowiązkowa i w stosunkach z nimi nie należy żywić żadnych skrupułów. Fakt urodzenia się w obrębie źydostwa bardziej decyduje o stosunkach z Bogiem niż czyjeś własne wysiłki. Religia jest zatem sprawą społeczną a nie osobistą. Niektóre modlitwy i obrzędy wykonywane bez obecności wymaganej liczby uczestników są nieważne.
XV. Prawniczość
Religia żydowska opiera się na umowie z Jahwe. Jahwe zagroził swojemu narodowi sankcjami i żydzi spekulują na temat jak zinterpretować tę umowę, żeby złagodzić jej warunki a jednocześnie uniknąć sankcji. Autor przytacza liczne przykłady takich rozważań, które nigdy nie podają Prawa w wątpliwość, lecz w taki sposób interpretują niewygodne reguły, że te przestają istnieć. Jest to następstwem dosłownego pojmowania prawa a niedostrzegania jego ducha. Etyka wywodzi się z prawa, a nie odwrotnie. To prowadzi do aprioryzmu. Aprioryzm potrzebuje prawa, żeby w oparciu o nie tworzyć doświadczenie. Żydowskie prawo nie ma filozofii i systemu jest kazuistyczne. W wyniku żydowskich wpływów prawodawstwa różnych krajów wypracowały przepisy na każdą okoliczność, co prowadzi do elephantiasis prawa- sytuacji, w której praw jest ciągle za mało. Dla kontrastu, chrześcijanin nie potrzebuje znać prawa, żeby pozostawać prawym człowiekiem.
XVI. Brak historyzmu
Żydzi nie interesowali się własną historią aż do czasu, kiedy chrześcijańscy badacze zajęli się w XVIII wieku jej badaniem. To, że Żydzi stanowią starożytną cywilizację, wcale nie przyczyniło się do wyrobienia w nich historycyzmu. Bez historycyzmu nie ma poczucia czasu - nie występuje potrzeba chronologii czy posiadania dokładnego kalendarza. W całym Starym Testamencie nie są wymienione żadne konkretne daty, Żydzi często pisali swoje pamiętniki bez wymienienia choćby jednej daty.Tradycja, poprzez wybiórcze czerpanie z przeszłości, ma twórczą wartość dla teraźniejszości, ale w cywilizacji sakralnej dokonywanie wyborów w obrębie dziedzictwa byłoby świętokradztwem i dlatego się lego nie robi. Przeszłości się nie ocenia. Żydzi nie znają tradycji rodzinnych. Przyjęli nazwiska, kiedy zostali do tego zmuszeni przez europejskie prawa i zmieniają je, kiedy jest to im na rękę. Aprioryczne myślenie prawne prowadzi do doktrynerstwa, które pozbawione historyzmu prowadzi do rewolucjonizmu. Ów rewolucjonizm jest tłumaczony w obrębie żydostwa przez sakralność, ale służy żydom jako narzędzie niszczenia społeczności chrześcijańskich.
XVII. Około bóżnicy
Rzymianie, wbrew swoim zwyczajom, nie wprowadzili do Rzymu kultu Jahwe. Zniszczyli świątynię Salomona czując odrazę do tego, co uważali za barbarzyńskie praktyki - krwawych ofiar. Żydzi wcześnie przekształcili modlitwę w religijną czynność dostępną każdemu - nie tylko kapłanom. Pozbawieni świątyni pozostali z modlitwą. Każdy może przewodzić modlitwie, aczkolwiek znajomość spraw religijnych w tym pomaga. Rabini to mężowie uczeni w Piśmie, a nie kapłani. Ci ostatni (członkowie plemienia Lewitów) są bez zajęcia od czasu upadku świątyni. Bóżnice to domy modlitwy, a nie świątynie. W rozproszeniu nie podjęto żadnych prób ponownego wprowadzenia świątynnych obyczajów. Żeby móc żyć pobożnie, żydzi potrzebują mieć w swoim pobliżu bóżnicę. Stąd dzielnice żydowskie w miastach rozwijały się wokół bóżnic. W nich skupia się całe życie wspólnoty. Dążono przy tym do maksymalnej separacji od nie-żydów. Niektóre wspólnoty uzyskały przywilej zamykania swoich ulic lub dzielnic na noc. Tak powstały getta. Odrębne zwyczaje, dobór stroju, przepisy dotyczące pokarmu itp. także oddzielały żydowską wspólnotę od reszty miasta, dodając przestrzennej koncepcji getta wymiar moralny. Pomimo to żydzi nie posiadali hierarchii religijnej ani przywódców o ogólnie uznanym autorytecie. Napoleon, potrzebując pośredników w pertraktacjach z żydowskimi wspólnotami, uznał rabinów za oficjalnych przywódców traktując ich jako osoby duchowne. Ta narzucona organizacja została później przyjęta przez żydowskie wspólnoty w innych krajach.
XVIII. Nieuchronne nieporozumienia
W okresie średniowiecza państwa europejskie były oficjalnie i z ducha chrześcijańskie, a zatem zamieszkujących je Żydów należało uznawać za obcych przybyszów korzystających z azylu i praw osobistych, lecz nie z praw obywatelskich. Jak długo obowiązywała zasada cuius regio illius religio wszelka praca w administracji państwowej była niedostępna żydom jak i innym osobom wyznania odmiennego niż obowiązujące. Nawet obecnie niektóre kraje mają oficjalną religię. Niektóre państwa lub biskupi wymuszali na żydach chrzest, co naturalnie prowadziło do kryptojudaizmu i nienawiści wobec chrześcijan. Św. Tomasz z Akwinu potępił tę praktykę ale ustalił, że żydzi nie mogą rządzić chrześcijanami - posiadać chrześcijańskich niewolników czy sług. Państwa wypracowały różne przepisy ograniczające prawa żydów, takie jak prawo posiadania ziemi czy osiedlania się na określonych terenach. Żydowski mesjanizm, wiara w ich uświęcone prawo do panowania nad światem nie przysporzyły im sympatii ludności krajów, które zamieszkiwali. Żydowska pogarda chrześcijaństwa, tak widoczna na kartach Talmudu, była dodatkowym czynnikiem w nieuniknionych konfliktach. Sławne Protokoły mędrców Syonu nie były protokołami (nie ma bowiem nadrzędnego rządu żydowskiego) lecz z pewnością zostały napisane przez Żyda, przypuszczalnie Ginsberga, dla wybitnych Żydów jako wskazówka do postępowania wobec gojów. Te protokoły dobrze ukazują, dlaczego interesy Żydów nie dają się pogodzić z interesami narodów chrześcijańskich.
XIX. Rossica
Żydowski handel dotarł na Ruś wcześnie, głównie dla zdobywania niewolników, i żydowskie osady na jej obszarze znane są od najdawniejszych czasów. W XV-wiecznej Rosji brakowało uczonych teologów jak też znajomości łaciny czy greki. Wyłoniła się potrzeba dokonania rosyjskiego przekładu Biblii i istotnie został on dokonany z języka hebrajskiego przez żydów ochrzczonych i dysydentów - wśród nich astrologów. Te przekłady zawierają judaistyczne dodatki i przeinaczenia nie mające związku z Pismem Świętym. Wraz z wygnaną bałkańską sektą bogomilców rozwinął się ośrodek nauki astrologiczno-kabalistyczno-bogomilskiej. Wpływowa w kręgach rządzących, zajmowała się ta sekta między innymi obliczaniem kalendarzy. Jej działalność została jednak w końcu uznana za heretycką i od roku 1504 zaczęto prześladować jej członków. Żydzi chętnie się rusyfikują. Prawosławna Rosja ma wiele wspólnego z judaizmem (studia nad przymiotami Boga, zbiorowość życia, nierozwinięty historyzm). Dla Rosjanina postęp oznacza zniszczenie przeszłości przez przyszłość. Niektóre wspólne korzenie mogą wywodzić się z gnozy, aczkolwiek niewątpliwie cywilizacja żydowska oddziałała na Rosję.
XX. Uwielbienie Izraela
Aż po obecne czasy przypisuje się Żydom autorstwo Starego Testamentu, który spoczywa u korzeni chrześcijaństwa i europejskiej kultury w ogólności. Większość konfliktów z ortodoksyjną doktryną katolicką polega na powrocie do tych korzeni kosztem Nowego Testamentu i kosztem wszystkich późniejszych nauk Kościoła Katolickiego. Stąd większość herezji chętnie czerpała idee z judaizmu, nawet z kabały, astrologii, magii etc. Żydzi ze swej strony wspierali wszelkie herezje, ponieważ z zasady wspierają wszelką opozycję skierowaną przeciw Rzymowi. Wynikające z tego zbliżenie między heretykami a żydami jest zatem procesem naturalnym. Autor przytacza wiele przykładów wpływu judaizmu na protestantyzm. Wielu myślicieli protestanckich podejmuje niemały trud, żeby wytłumaczyć to wszystko, co w judaizmie jest obce chrześcijańskiej etyce. Uwielbienie Izraela bierze się z jego przywiązania do Praw i z jego niezniszczalności pomimo przeciwności losu. Przechodzenie na judaizm było nieznane w Cesarstwie Rzymskim i wśród Arabów, ale poja...
krzysztofk149